چالش‌های هویت ملّی تولیدات داخلی؛ موانع بر سر راه تولیدکنندگان
فصلنامه شماره 46(پاییز 1401)- سیده آمینه عالم‌بین
چکیده
در راستای حمایت از کالای ایرانی، اهمیت مبارزه با قاچاق و احتکار کالا که موجب تضعیف اقتصاد کشور، توزیع ناعادلانه کالا و عدم توانایی مدیریت عرضه و تقاضا در سطح جامعه می‌شود، مرکز ملّی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران باتوجه‌به رسالت خود که همان ارائه راهکارهای مبتنی بر استاندارد در شفاف‌سازی و مدیریت زنجیره‌تأمین می‌باشد، با هدف همکاری و استفاده از توانمندی‌ها در رفع چالش‌ها و مشکلات کشور در حوزه‌های مختلف، راهکارهای ردیابی اقلام تجاری (موادغذایی تازه و قطعات صنعتی)، یکپارچه‌سازی اطلاعات کالا و خدمات در سامانه‌های دولت و طرح اتصال نظام عرضه و تقاضا را ارائه کرده است. امید است در راستای حمایت از تولید ملّی راهکارهای مرکز مورد توجه سازمان‌ها و نهادهای متولی امر قرار گرفته و استفاده از توانایی و تجارب مرکز تا حصول نتایج ملموس در سطح کشور پیگیری گردد.
- طرح مشکل
اقتصاد مقاومتی، باتوجه‌به ساختار پويا و درون‌زای آن، دارای قابليت‌های بسياری است و تحقق اهداف آن نه‌تنها در شرايط تحريم، بلكه در همه زمان‌ها يك نياز ضروری است و چندين محور مهم دارد كه يكی از محورهای اساسی آن صيانت از توليد داخلی و رونق كسب‌وكار ايرانی است. علي‌رغم تأکیدات مکرر در این حوزه، وجود تبليغات، شعارها و سخنرانیها، باز هم كالای ايرانی با چالش‌های فراوانی در بازارهای داخلی و خارجی روبرو است و در سطح جامعه چه داخلی و چه بازارهای خارجی همچنان در گزينش ميان كالای خارجی و ايرانی، بعضاً كالای خارجی انتخاب می‌شود. این امر جدای از مسائل فرهنگی و دلایل آن -که در این مقاله مجال گفتار آن نیست- در حوزه حاکمیتی و نظارتی نیز دارای دلایل علمی و فنی است. دو علت اصلی که با کمک استانداردهای مرکز قابل‌رفع هستند و در این سند به آن‌ها پرداخته می‌شود عبارت است از گرانی کالاهای ایرانی و عدم تناسب و هماهنگی بین عرضه و تقاضا.
عدم یکپارچه بودن اقدامات در عرصه تولید و قیمت بالای تولید از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که به‌واسطه آن جامعه تمایل کافی به حمایت از این تولیدات ندارد. به طور نمونه تولید کمپرسوری که در چندین محصول صنایع خانگی مصرف دارد و شاید بیش از هر چیز دیگری شرکت‌های داخلی را از واردات بی‌نیاز کند، با چندبرابر قیمت تولید داخلی وارد می‌شود. درحالی‌که چند شرکت بزرگ که نیاز مبرمی به این تکنولوژی دارند، می‌توانند با هم‌افزایی، بهره‌گیری از توان شرکت‌های دانش‌بنیان و قطعه‌ساز با استفاده از قطعه داخلی، هزینه را کاهش دهند. صد البته این اقدام به‌شرط شناسایی تأمین‌کنندگان داخلی، و نیز مصرف‌کنندگان قطعه، عملی و منجر به تولید و کاهش هزینه‌ها خواهد شد؛ بنابراین هر زمانی در صنعت اراده تولید ملّی و باکیفیت وجود داشته، دسترسی به اطلاعات تأمین‌کنندگان و شرکت‌های دانش‌بنیان و تعامل با آنان از طریق وب‌سرویس مرکز راهگشا خواهد بود.
در اقتصاد، عرضه و تقاضا نظریه‌ای است که برای توضیح نحوة قیمت‌‌گذاری در بازار از آن استفاده می‌شود. قیمت کالاها و خدمات مختلف به میزان تقاضای این محصولات و کمبود یا دردسترس‌بودن سریع محصولات بستگی دارد. عدم هماهنگی و تناسب بین عرضه و تقاضا عواقب زیادی را برای مصرف‌کننده و تولیدکننده به دنبال دارد. تولیدکنندگانی که به علت عدم آگاهی از تقاضا با تولید بیش از حد دچار مشکلات مالی شده‌اند و محصولات آنان از بین رفته است یا مصرف‌کنندگانی که به علت عدم دسترسی به محصول در زمان موردنیاز دچار آسیب یا مجبور به پرداخت هزینه‌های گزاف شده‌اند که این امر در نهایت متوجه مدیریت دولت و سازمانهای متولی می‌شود. اتصال فضای عرضه به تقاضا نه‌تنها جلوی مشکلات را می‌گیرد، بر قیمت تمام شده نیز مؤثر است. اگر مصرف‌کننده بتواند به شکل امن و مستدل نیازهای خود را ارائه کند و تولیدکننده از حجم و کیفیت تقاضا مطلع باشد، برنامه‌ریزی تولید و ارائه محصولات با قیمت مناسب‌تری انجام می‌شود. همچنین شناسایی منابع تأمین؛ دست تولیدکننده را در انتخاب قطعات و مواد باکیفیت باز می‌نماید که نهایتاً کیفیت مناسب‌تر و قیمت تمام‌شده پایین‌تر را برای محصولات ایرانی به همراه دارد.
- هویت ملّی و تولید داخلی
هويت قبل از آنكه پديده‌ای فردی باشد، امری اجتماعی بوده كه هويت ملّی، دينی-قومی بر اساس همين تعريف شكل می‌گيرد. هويت ملی همان احساس تعهد و تعلق نسبت به اجتماع ملی و نسبت به كل جامعه در نظر گرفته شده است. برای پيشرفت در هر جامعه‌ای بايد بنيان‌های هويت فردی ملّی افراد جامعه تفهيم و تقويت شود. اهمیت‌دادن به هویت ملّی بر نوع مصرف و اهمیت استفاده از اقلام و کالای تولید داخلی نیز مؤثر است که خود در گرو دو مسأله قرار دارد اول رویکرد مصرف‌کنندگان، دوم اطمینان از قیمت و کیفیت محصولات.
در خصوص رویکرد مصرف‌کنندگان، نگاهی به سبك زندگی علما و بزرگان كشور اين سؤال را ايجاد می‌کند كه نسل امروز چه ميزان از اقدامات اين بزرگان در مقابله با مصرف كالای خارجی آگاه هستند؟! از جمله حاميان توليد ايرانی از گذشته تابه‌حال می‌توان نمونه‌های زير را برشمرد:
- شاه‌عباس صفوی: “نمی‌خریم، می‌سازیم”،
- كريم‌خان زند هديه انگليسی را شكست،
- پوشش شهيد مدرس هميشه كرباس ايرانی بود،
- اميركبير: منافع ايران در گرو رونق صنعت است نه واردکردن كالای خارجی،
- آیت‌اللّه مرعشی نجفی به خياط گفت: به‌جای دكمه‌های خارجی از همين قيطان‌هايی كه ساخت ايران است، دكمه درست كنيد.
با اقدامات فرهنگی که وظیفه متولّیان امر است هویت ملّی و ارجح بودن استفاده از کالای ملّی باید ترویج شود. همچنین باید برنامه‌ها و سیاست‌های کلان اقتصادی و عملکرد علمی و فنی مسئولین، نیاز مردم و شرایط تولیدکننده را به‌گونه‌ای سنجیده باشند که همگی در راستای حمایت از تولید ملّی و اعتباربخشی به برند ایرانی باشد. کمااینکه بسیاری از برندهای ایرانی درگذشته نه‌چندان دور تولیداتی را به بازار عرضه می‌کردند که هنوز هم بعد از چند دهه مورداستفاده قرار می‌گیرند و کماکان از تولیدکننده آن‌ها به نیکی یاد می‌شود.
- وضعیت موجود
- قیمت تمام شده
امروزه قیمت تمام شده یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان کالا و خدمات است که باعث می‌شود هم كالا و خدمت با قيمت بالا در اختیار مصرف‌كنندگان قرار نگيرد و هم توان رقابتی بنگاه‌ها در بازارهای داخلی و خارجی افزایش يابد. نتيجه قیمت بالای محصولات داخلی، پايين بودن سهم ايران در بازارهای جهانی است. كاهش قيمت تمام‌شده هم از طريق افزايش حجم فروش به افزايش سودآوری بنگاه‌ها كمك می‌كند و هم به كاهش قيمتی كه كالاها و خدمات نصيب مصرف‌کنندگان می‌شود، منتهی خواهد شد. اين هدف با بهبود فضای كسب‌وكار، توسعه فضای رقابتی، اصلاح فرآيندهاي زنجيره تأمين، توليد و توزيع حاصل خواهد شد؛ به‌عبارت‌دیگر، از طريق كاهش هزينه‌های زائد و حذف اتلاف‌ها و استفاده بهينه از منابع و امكانات می‌توان قيمت تمام‌شده را كاهش داد.
راه‌های مختلفی برای اینکه تولیدکنندگان قیمت تمام شده محصولات خود را کاهش دهند وجود دارد.
الف) کاهش هزینه‌های تولید:
هزینه‌های تولید شامل خرید مواد اولیه و دستمزد کارگران می‌شود. برای کاهش قیمت تمام شده می‌توان به عواملی چون خرید از دست‌اول و افزایش بهره‌وری توجه داشت که در مورد اول وب‌سرویس مرکز توانایی معرفی عرضه‌کنندگان مواد اولیه و قطعات را دارد تا بتوان به تأمین‌کننده اصلی دسترسی پیدا کرد. در مورد دوم استانداردهای شناسایی مرکز به‌عنوان بستر اطلاعاتی به یاری سیستم‌های افزایش بهره‌وری و مدیریت منابع سازمانی آمده و با کاهش اتلاف و هدررفت به کاهش هزینه‌های تولید و عرضه کالا و خدمات کمک می‌نماید.
ب) افزایش فروش:
فروش هر چه بیشتر و روان‌تر باشد قیمت تمام شده را بیشتر کاهش می‌دهد. زیرا که هزینه‌های سربار را کاهش می‌دهد. افزایش فروش راهکارهایی دارد که حضور در فضای مجازی (که بعضی معتقدند در واقع فضای واقعی اینترنت است) آن هم به شکل معتبر و با اطلاعات قابل‌اعتماد، به‌روز و در دسترس یکی از مهم‌ترین راهکارها در این دوره است.
وب‌سایت مرکز یک ویترین رایگان برای تمامی تولیدکنندگان است که می‌توانند محصولات خود را به شکل رسمی و از یک پنجره معتبر به مصرف‌کنندگان ایرانی و خارجی به دو زبان فارسی و انگلیسی معرفی کنند. هم چنین باتوجه‌به عضویت رسمی مرکز در سازمان جهانی GS1 کالاهایی که در بانک مرکز ثبت می‌شوند برای تمامی کشورهای عضو سازمان GS1 و تمام مصرف‌کنندگان آن سازمان قابل‌مشاهده خواهد بود.
- نظام معیوب عرضه
عرضه (Supply) به بخشی از محصولات یا خدمات تولیدشده گفته می‌شود که توسط تولیدکنندگان در معرض فروش قرار داده شده است. به‌صورت کلی، امکان دارد بخشی از محصولات تولید شده، در انبار نگهداری و عرضه نشود. عرضه کالایی معین، نشان‌دهنده این است که در هر قیمت (در صورت ثابت ماندن سایر شرایط)، تولیدکنندگان چه میزان از آن را در معرض فروش قرار می‌دهند.
عرضه بر رابطة بین قیمت محصولات و خدمات و دردسترس‌بودن آن‌ها در بازار مؤثر است.
شکل 1- رابطه مستقیم قیمت و عرضه
مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر مقدار عرضه یک کالا یا خدمت، شامل قیمت کالا، تکنولوژی به‌کاررفته در تولید، قیمت عوامل تولید، هزینه تولید، عرضه کالاهای مرتبط (کالاهای جانشین یا مکمل)، قیمت انتظاری، شرایط جوی و اقلیمی، تعداد عرضه‌کنندگان، مالیات یا یارانه، سیاست‌گذاری‌های دولت و اکتشاف منابع جدید است.
زمانی که نظام عرضه و تقاضا به هم متصل نباشند و اطلاعات دقیق و صحیح از وضعیت ورود کالا و محصولات و نیازهای موجود در اختیار نباشد نظام عرضه در برآورد میزان تقاضا و پیش‌بینی بازار دچار خطا و نظام عرضه دچار اختلال می‌گردد. استفاده از استانداردهای شناسايی منحصر‌به‌فرد مرکز برای محصولات و ارائه کاتالوگ الكترونيكي مشخصات محصول در سامانه‌های مرتبط با محصولات يك روش كارا و مؤثر برای شناسایی عرضه است. مرکز چنانچه گفته شد با برقراری ارتباط مستقیم بین تأمین‌کننده و مصرف‌کننده می‌تواند قیمت تمام شده را کاهش داده و با در اختیار گذاشتن لیست تأمین‌کنندگان، دامنه انتخاب برای استفاده از کیفیت یا تکنولوژی برتر را بیشتر نماید. ضمن آنکه مرکز می‌تواند سامانه تقاضا را با همکاری سازمانهای ذی‌ربط ایجاد کرده و با اتصال آن به سامانه عرضه از نابسامانی وضع موجود جلوگیری نماید.
- وضعیت تقاضا
تقاضا (Demand) به مقدار کالا یا خدماتی اطلاق می‌گردد که انسان‌ها می‌توانند باتوجه‌به امکانات محدودی که در اختیار دارند، خریداری کنند. تقاضا به همراه عرضه یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در کنش‌های اقتصادی و سازوکارهای بازار به شمار می‌رود.
شکل 2- رابطه عکس قیمت و تقاضا
قانون تقاضا بیان می‌کند در صورت برابر بودن سایر عوامل، هر چه قیمت یک کالا بالاتر باشد، افراد کمتری متقاضی آن کالا خواهند بود، زیرا با بالارفتن قیمت یک کالا، هزینه‌ی فرصت خرید آن کالا نیز بالا می‌رود. در نتیجه، مردم به‌طور طبیعی از خرید محصول چشم‌پوشی می‌کنند. شکل 2 نشان می‌دهد که شیب منحنی به سمت پایین حرکت می‌کند.
مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر میزان تقاضا، از عوامل برون‌زا به شمار می‌روند. تعدادی از این عوامل را می‌توان به‌صورت کمی اندازه‌گیری کرد و بخشی از آن‌ها به‌صورت کیفی بر رفتار مصرف‌کننده در هنگام تقاضا، تأثیر می‌گذارند. این عوامل عبارتند از قیمت کالا، درآمد مصرف‌کننده، قیمت کالاهای ارتباطی یا مرتبط (قیمت کالاهای مکمل یا قیمت کالاهای جانشین)، قیمت انتظاری، تعداد متقاضیان بالقوه، عامل زمان، شرایط آب‌وهوا، تبلیغات، سن مصرف‌کننده، جنسیت مصرف‌کننده، محدودیت وجود کالا یا خدماتی خاص، مد، سلیقه مصرف‌کننده و رنگ، طعم و ساختار کالا.
زمانی که نظام عرضه بدون برنامه باشد و نگرانی‌های مصرف‌کننده در خصوص عدم عرضه یا عرضه دیرهنگام کالا وجود داشته باشد، هم چنین زمانی که مصرف‌کننده نگران باشد آیا آنچه عرضه می‌شود مشخصات موردنیاز وی را تأمین می‌کند، تقاضا نیز نابسامان و متلاطم می‌شود. امکان دارد مصرف‌کننده بیش از نیاز خریداری کند یا منبع دیگری را برای تأمین نیاز انتخاب کند. در حالت اول تقاضای کاذب شکل می‌گیرد و با برهم ریختن تعادل بازار اسباب افزایش قیمت را فراهم می‌کند. در حالت دوم عرضه‌کننده داخلی دچار ضرر می‌شود. با بهره‌گیری از خدمات مرکز، کاهش قیمت، ارائه کیفیت مناسب و امکان دسترسی به اطلاعات همه تولید/ عرضه‌کنندگان فراهم می‌شود. هم چنین ایجاد سامانه نظام تقاضا و استخراج نیازمندی‌های بازار در هر حوزه و اتصال نظام عرضه و تقاضا، مصرف‌کننده را در خصوص انتخاب محصولاتی که شرایط موردنیاز وی را دارا هستند و شناسایی تولید/ عرضه‌کنندگان آن راهنمایی کرده از نابسامانی تقاضا جلوگیری می‌کند.
نظام توزیع محصولات در کشور یکی دیگر از دلایل گرانی‌ها، افزایش قیمت روزانه محصولات و عدم مدیریت عرضه و تقاضا محسوب می‌شود. نظام توزیع کشور در حالت عمومی مبتنی بر واسطه‌گری و دلالی است که آسیب‌های بسیاری را به حوزه تولید وارد می‌کند. توزیع نشدن مناسب و به‌موقع محصولات باعث افزایش قیمت‌ها در بازار می‌شود، و به دلیل وجود نظام توزیع معیوب و مبتنی بر دلالی در کشور درآمد و سودی که نصیب عرضه‌کننده اولیه می‌شود با ارقامی که در تبادلات انجام شده در بازار به ثبت می‌رسد، تفاوت بسیاری دارد.
در واقع به علت عدم شفافیت اطلاعاتی و در اختیار نبودن اطلاعات لازم در دست دولت، واسطه‌گری‌های نظام توزیع نظام عرضه و تقاضا را مختل می‌کند. در این وضع، این دلال است که تشخیص می‌دهد چه زمانی محصول را در بازار عرضه کند تا مصرف‌کننده به‌ناچار برای تأمین نیاز خود هر قیمتی را پرداخت کند.
با استقرار سیستم ردیابی از مبدأ و ثبت اطلاعات خرید به شکل متوالی که توسط مرکز پیشنهاد شده است می‌توان از این مشکل جلوگیری نمود که در مقاله مبارزه با جعل و قاچاق به‌تفصیل آمده است.
- وضعیت مطلوب
ثبت اطلاعات بیش از 130 هزار تأمین‌کننده و اطلاعات بیش از 4 میلیون کالا و خدمت در مرکز باعث ایجاد یک بانک غنی و مرجع در حوزه کالا و خدمات شده است که اطلاعات تأمین‌کنندگان را در هر حوزه به شکل کامل و مستقیم در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد.
شکل 3- بانک اطلاعاتی مرجع و ارائه اطلاعات تأمین
طبق شکل 1 ازآنجاکه تولیدکننده باید در هر مرحله از فرایند تولید، از مرحلة خرید مواد اولیه گرفته تا تولید محصول و انتقال آن به بازار، از یک زنجیره‌تأمین مدیریت‌شده، مقرون‌‌به‌صرفه و قابل‌اطمینان برخوردار باشد ارائه خدمات مرکز در خصوص مدیریت داده‌های زنجیره‌تأمین و شناسایی اقلام موجود و تأمین‌کنندگان باعث می‌شود که قیمت تمام شده و کیفیت محصول بهبودیافته و بازار قابل اعتمادی برای تأمین تقاضای مصرف‌کننده فراهم شود.
تشکیل گونه اطلاعاتی کالا در مرکز و همچنین برقراری تناظرات ساختار ملّی کالا و خدمات ایران با تمامی ساختارهای معتبر این امکان را فراهم می‌کند تا مرکز بتواند “سامانه تقاضا” ارائه دهد.
الف) گونه اطلاعاتی:
سازمانهای مصرف‌کننده مشخصاتی را برای محصولات مصرفی خود در نظر دارند و به دنبال تأمین‌کنندگان خاص برای همان حوزه می‌گردند. این تجربه اولین‌بار در پیاده‌سازی کدینگ وزارت نفت ایجاد شد بدین شکل که لیست مشخصات اجباری محصولات موردنیاز این وزارت‌خانه دریافت شده و با عنوان گونه اطلاعاتی نفت، مشخصات به محصولات متصل گردید. این اقدام سپس برای سازمان استاندارد و سامانه تدارکات الکترونیک دولت نیز گسترش داده شد. زمانی که تولیدکننده یک محصول خاص، یک سازمان گونه اطلاعاتی را انتخاب می‌کند، می‌تواند مشخصات اجباری آن سازمان را برای محصول مشاهده کند و مطلع می‌گردد که سازمان انتخاب شده در آن محصول خاص چه ویژگی‌هایی را نیاز دارد. این کار به تأمین‌کنندگان کمک شایانی در برآورد انتظارات مصرف‌کننده می‌کند. تأمین‌کننده با اطلاع از شرایط محصولات موردنیاز یک سازمان می‌داند محصول عرضه شده باید چه ویژگی داشته باشد تا در لیست تأمین‌کنندگان آن سازمان قرار گیرد. در مورد مثال ابتدای این مقاله در خصوص کمپرسور موردنیاز صنایع لوازم‌خانگی، صنایع خانگی می‌تواند مشخصات موردنیاز کمپرسورهای مصرفی را در سامانه مرکز ثبت کند تا تأمین‌کنندگان کمپرسور بتوانند محصول مورد تقاضا را تأمین و ارائه کنند.
ب) تناظر ساختار ملّی با ساختارهای دیگر موجود در ایران:
پروژه ملّی ایران‌کد با هدف شناخت توان ساخت داخل، شناسایی کالاهای وارداتی، ایجاد شفافیت در معاملات دولتی و زنجیره‌تأمین ملّی و جهت ایجاد زبان مشترک میان تمام دستگاه‌های قانون‌گذار، نظارتی و اجرایی؛ تناظرهای ساختارهای طبقه‌بندی [1]ISIC، [2]HS، [3]CPC، [4]GPC، [5]UNSPSC با ساختار طبقه‌بندی ملّی (ایران‌کد) را ارائه کرده است. در نتیجه با دریافت کد ملّی، اعضای مرکز می‌توانند به کد محصول خود در سایر ساختارهای طبقه‌بندی دست پیدا کنند و متناظر کد خود را در ساختار در اختیار داشته باشند. ارائه این تناظر به‌صورت رایگان در وب‌سرویس‌های مرکز به سازمان‌ها کمک می‌کند با هر ساختاری که اقدام به شناسایی اقلام خود نموده‌اند به‌راحتی از طریق خدمات مرکز با سازمانهای دیگر که از ساختارهای متفاوت استفاده می‌کنند ارتباط برقرار کنند.
شکل 4- ارائه خدمت بانک تقاضا
- نتیجه‌گیری
حمایت از تولید داخلی ضمن آنکه به فرهنگ‌سازی نیاز دارد، وابسته اقدامات فنی و علمی نیز هست. کاهش قیمت، افزایش بهره‌وری و کیفیت، پیش‌بینی و برآورد صحیح تقاضا و مدیریت بازار از مهم‌ترین چالش‌های حوزه تولید است که با کمک استانداردها و راهکارهای مرکز قابل بهبود است.
مرکز سال‌ها است به پشتوانه تجربه، استانداردهای بین‌المللی و راهکارهای جهانی، شناسایی بیش از 4 میلیون تنوع کالا و خدمات و بانک اطلاعاتی باکیفیت خود، به یاری كاربران اطلاعاتي زنجيره تأمين آمده و اطلاعات خاص و دقيق موردنیاز کاربران اطلاعاتی را به آنان ارائه می‌کند. این کاربران معمولاً مصرف‌کنندگان نهایی، سازمانهای دولتی و نظارتی، تولیدکنندگان بزرگ یا حتی عرضه‌کنندگان مواد اولیه هستند. مرکز به‌منظور رفع نيازهای اطلاعاتي در زنجیره‌تأمین ضمن ارائه ساختار طبقه‌بندی ملّی کالا و خدمات، گونه اطلاعاتی و سیستم تناظر ساختارها با یکدیگر را ارائه کرده است و اکنون با طرح اتصال عرضه و تقاضا آمادگی ارائه هرگونه خدمات را در این راستا دارد.
امید است باتوجه‌به مأموریت مرکز و اعلام آمادگی برای همکاری در رفع چالش‌های موجود تولید، صنایع و دولت از این قابلیت بهره برده و دست در دست هم تولید ملّی و اقتصاد کشور را رونق دهند.
- مراجع
- کتاب “ایران‌کد از مفهوم تا کاربرد” به کوشش بهنام اژدی و احمد اختیار زاده
- https://irancode.ir//CMS/Home/IrancodeIntroduction
- https://ecode.gs1-ir.org/معرفی خدمات مرکز ملّی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران
- https://www.irancode.ir/CMS/Home/RequiredDocument
- https://ecode.gs1-ir.org/نقش ایران‌کد در ساماندهی و بهبود نظام نو
- https://irancode.resaco.ir/ايران كد,اخبار واحد ایران‌کد مرکز,استفاده از ایران‌کد به جای HS
- https://iranthinktanks.com/national-production-challenges-and-offers/
- مقاله آسیب شناسی عدم حمایت از تولید داخلی با تاکید بر نقش هویت ملّی، همایش” كنگره پيشگامان پيشرفت” نویسندگان: كرمي مريم,كرمي مدينه سال 1395
- https://donya-e-eqtesad.com/ چالش‌های صنعت لوازم‌خانگی زیر ذره‌بین
- https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage چالش‌های حمایت از تولیدات داخلی با تاکید بر پیش گیری از قاچاق
- http://ensani.ir/file/download/article/20120504164001-9009-9.pdf
- https://karboom.io/mag/articles/ عرضه و تقاضا
- https://www.sena.ir/news/75396/ عرضه و تقاضا اثرگذار بر انواع پدیده‌های اقتصادی
[1] International Standard Industrial Classification of All Economic Activities (ISIC)
[2] Harmonized System (HS) Codes روش عددی استاندارد طبقه‌بندی اقلام تجاری گمرک
[3] CPC code (Customs Procedure Code) کد طبقه‌بندی اقلام صادراتی و وارداتی
[4] Global Product Classification (GPC) | GS1
[5] United Nations Standard Products and Services Code
صاحب امتياز