بهکارگیری بارکدهای دوبعدی GS1 در خردهفروشی
نمونههایی از مطالعات موردی انجام شده در کشورهای استرالیا و تایلند
فصلنامه شماره 51(بهار1403)-معصومه فرید
چکیده
بارکدهای دوبعدی نسل جدید بارکدهای GS1 است که مزیت آن نسبت به بارکدهای میلهای، بالاتر بودن ظرفیت ذخیره داده در آن است. GS1 استانداردهای مختلفی برای بارکدهای دوبعدی دارد که در حال حاضر در صنایع مختلف در حال استفاده است. شناختهشدهترین این استانداردها، QR Code(GS1 Digital Link URI) و بارکدهای GS1 DataMatrix هستند که هر دو میتوانند برای ذخیره شناسه بینالمللی قلم کالای تجاری GTIN[1] و اطلاعاتی مثل تاریخ انقضا یا شمارهسریال محصول به کار روند. بارکدهای دوبعدی GS1 DataMatrix در حوزه بهداشت و درمان مورد پذیرش قرار گرفته و به طور گسترده مورداستفاده قرار میگیرد. QR Code (GS1 Digital Link URI) در حال رواج بوده و میتواند در زمینه خردهفروشی مورداستفاده قرار گیرد و کیفیت بستهبندی محصول را بهبود دهد و بهعنوان دروازهای برای دسترسی آنلاین به اطلاعات مصرفکننده مانند مواد تشکیلدهنده، مواد حساسیتزا و اطلاعات غذایی، دستور مصرف عمل کند. در این مقاله دو نمونه مطالعه موردی که در خصوص استفاده از بارکدهای دوبعدی GS1 انجام شده ارائه شده است که پروژه اول مربوط به ردیابی مرکبات شرکت استرالیایی Mildura Fruit در طول زنجیره تأمین و صادرات بوده و مورد دوم در خصوص استفاده از این بارکدها باهدف جلوگیری از فروش مواد غذایی تاریخ مصرف گذشته در فروشگاههای زنجیرهای 7-Eleven در تایلند است.
- مقدمه
سازمان بینالمللی GS1 با ارائه استانداردهای مختلف در زمینه شناسایی، ضبط و بهاشتراکگذاری داده زبان مشترکی را در دنیای تجارت ایجاد نموده که بهرهگیری از آن سبب تسریع و تسهیل فرایندها و بهبود مدیریت زنجیره تأمین در صنایع مختلف میگردد. کسبوکارها با درنظرگرفتن نیازهای خود میتوانند از راهکارهای GS1 استفاده کرده و از مزایای آن بهرهمند شوند.
بارکدهای دوبعدی یکی ازابزارهای استفاده از استانداردهای ارائه شده توسط این سازمان است که می توانند برای ذخیره اطلاعات محصول مورد استفاده قرار گرفته و امکان دسترسی ساده به اطلاعات، ردیابی و مدیریت اموال را فراهم آورند. در این مقاله به تجربه موفق استفاده دو شرکت بزرگ از این بارکدها و تاثیر آن در رفع چالش های موجود اشاره شده است.
2. اهمیت ردیابی محصولات کشاورزی و مواد غذایی تازه
صنعت کشاورزی و باغبانی یکی از بخشهای مهم در اقتصاد استرالیا بوده و موردتوجه این کشور است. باتوجهبه اهمیت کیفیت و ایمنی محصولات و نیز حفظ ارزش برندهای استرالیایی، سازمانهای ذیربط در این کشور مدتهاست که به موضوع ردیابی محصولات و مواد غذایی تازه توجه ویژه داشتهاند. کشاورزان و باغبانان در آغاز زنجیره تأمین مواد غذایی هستند و با سایر اجزای زنجیره تأمین در ارتباط هستند. ازآنجاییکه مواد غذایی تازه متناوباً صادر میشود، داشتن یک شناسه منحصربهفرد و استاندارد که در سطح بینالملل شناخته شده باشد و بتواند از مرزها عبور کند، دارای اهمیت است. این موضوع این امکان را فراهم میکند تا دادههای مربوط به محصولات در بازارها و سیستمها، از مزرعه، تا فرآیند بستهبندی و حملونقل و در نهایت مصرفکنندگان در سراسر جهان، ثبت و به اشتراک گذاشته شود. شناسایی دقیق محصولات و ردیابی آنها امکان پاسخدهی سریع و مؤثر در زمانهای بحرانی مثل نیاز به فراخوانی و مرجوع نمودن محصول و غیره را فراهم میکند و با شفافسازی از جعل برند جلوگیری میکند. این دلایل و بسیاری دلایل دیگر از عوامل انگیزشی بودند که منجر به راهاندازی پروژهای با این هدف در ایالت ویکتوریا استرالیا شد.
3. یک پروژه ردیابی مهم و نوآورانه برای ردیابی مرکبات
در سال 2022 انجمن تجاری Citrus Australia و آژانس دولتی Agriculture Victoria که در زمینه رشد و ایمن سازی محصولات کشاورزی در ایالت ویکتوریای استرالیا کار می کند، با همکاری یکدیگر یک پروژه نوآورانه و بزرگ برای ردیابی مرکبات در بازارهای صادراتی اجرا کردند.
Agriculture Victoria یک سازمان دولتی است و با مشارکت کشاورزان، صنایع، جوامع و سایر سازمانهای دولتی برای رشد و امنیت محصولات کشاورزی در ایالت ویکتوریا کار
میکند. ایالت ویکتوریا بزرگترین تولیدکننده محصولات کشاورزی در استرالیا است و این محصولات بیش از نیمی از کل صادرات ویکتوریا را تشکیل میدهند.
این سازمان بودجه پروژه ردیابی را در قالب برنامه Food to Market خود تأمین کرد. این برنامه از کسبوکارها و سازمانها در زنجیره تأمین مواد غذایی کشاورزی حمایت میکند تا به آنها کمک کند تا پروژههایی را انجام دهند که زنجیره تأمین را توسعه و بهبود بخشد. در این پروژه Agriculture Victoria مدیریت پروژه، نظارت و پشتیبانی ارتباطات را بر عهده داشت.
Citrus Australia یک انجمن تجاری فعال در صنعت پرورش مرکبات و مستقر در میلدورا، ویکتوریا است که دسترسی گستردهای به تمام نقاط کشور و جامعه بینالمللی مرکبات از جمله محققان، بازرگانان و پرورشدهندگان در مناطق تولیدی قابلتوجه در سراسر جهان دارد. این انجمن شرکای پروژه را گرد هم آورد و مدیریت پروژه و ایجاد ارتباط میان ذینفعان در صنعت مرکبات را فراهم کرد.
این طرح آزمایشی در طول فصل برداشت مرکبات در سال 2022 اجرا شد. هدف پیادهسازی قابلیت ردیابی سرتاسری در طول زنجیره تامین از محل بستهبندی مرکبات در استرالیا، تا مصرفکنندگان در دو بازار آسیا و اقیانوسیه بود.
شرکت بستهبندی شرکتکننده در پروژه، شرکت میوه میلدورا (Mildura Fruit Company) بود که یکی از بزرگترین شرکتهای بستهبندی و صادرات میوههای تازه استرالیا باسابقه بیش از 100 سال است. این شرکت متخصص در حوزه مرکبات و مستقر در شهر میلدورای ایالت ویکتوریا است و با بیش از 120 تولیدکننده استرالیایی همکاری دارد و سالانه 80000 تن مرکبات را به 30 کشور در سراسر جهان ارسال میکند. با در اختیار داشتن امکانات وسیع و در کلاس جهانی، این شرکت قادر به بستهبندی حدود 3000 کارتن مرکبات در ساعت است. MFC به دلیل کیفیت بالای محصولات در بازارهای صادراتی، بهویژه در چین، شهرت بسیار دارد. همچنین تنها دارنده مجوز فروش محصولات برند Sunkist از استرالیا به منطقه آسیا و اقیانوسیه است. حفظ اعتماد مشتریان B2B و B2C برای این شرکت بزرگ بسیار مهم است. موضوع جعل برند و مسائل ایمنی مواد غذایی انگیزهای برای این شرکت بود تا در طرح ردیابی مرکبات در طول زنجیره تأمین مشارکت نماید.
پرورش مرکبات یکی از بخشهای مهم در بخش باغبانی استرالیا است. بیش از 1300 باغ مرکبات در این کشور وجود دارد و فروش سالانه محصولات آن میتواند به 900 میلیون دلار استرالیا (545 میلیون یورو) برسد. بیش از نیمی از مرکبات برداشت شده عمدتاً به منطقه آسیا و اقیانوسیه صادر میشود.
چالش موجود در میان تولیدکنندگان مرکبات در استرالیا که در نهایت منجر به تعریف این پروژه گردید این بود که تولیدکنندگان به دنبال راههای جدیدی برای محافظت از نام تجاری خود، تعامل با مصرفکنندگان در هر کجای جهان و همکاری مؤثرتر با شرکای زنجیره تأمین بودند.
4. بارکدهای دوبعدی GS1 راهکاری برای برآوردهکردن انتظارات
راهحل تیم پروژه برای چالش تولیدکنندگان، پیادهسازی قابلیت ردیابی سراسری محصولات با استفاده از بارکدهای دوبعدی و GS1 Digital link در طول زنجیره تأمین از محل بستهبندی محصولات در استرالیا، تا مصرفکنندگان نهایی در بازارهای آسیا و اقیانوسیه بود.
بارکدهای دوبعدی نسل جدید بارکدها هستند که میتوانند اطلاعات بیشتری را در خود ذخیره نمایند و مزایای بیشتری دارند. دو بارکد دوبعدی GS1 DataMatrix و QR Code ارائه شده توسط GS1، طیف وسیعی از فرصتها را برای بهبود عملکرد کسبوکارها ایجاد کرده و تجربیات جدیدی را برای مصرفکنندگان به ارمغان میآورند. برای مثال بارکدهای دوبعدی با ظرفیت بالا، علاوه بر داشتن یک شناسه جهانی قلم کالای تجاری GS1 (GTIN®) که در زمان اسکنکردن بارکد خوانده میشود، میتوانند شامل شماره بچ/ لات محصول، شمارهسریال و تاریخ انقضا نیز باشند. با رمزگذاری بارکدها با GS1 Digital Link قدرت و انعطافپذیری آنها تقویت میگردد. همانطور که یک آدرس URL به یک وبسایت اشاره میکند، یک GS1 Digital Link امکان اتصال به انواع اطلاعات B2B و B2C را فراهم میکند.
با دسترسی به دادههای ذخیره شده در بارکد، شرکای تجاری در طول زنجیره تأمین میتوانند شفافیت را افزایش داده، مدیریت موجودی را بهبود بخشند، امکان استفاده از روشهای ردیابی را فراهم کنند، تلفات را کاهش دهند و فرآیندهای فراخوانی و بازگشت کالا را تسهیل کنند.
5. انتخاب QR Code ارائه شده توسط GS1
برای اجرای پروژه، شرکت Mildura Fruit استفاده از QR Codeهایی که توسط سازمان GS1 ارائه شده است را انتخاب کرد؛ زیرا این کدها بهسادگی و بدون نیاز به نصب اپلیکیشن خاص، قابل اسکنشدن بهوسیله گوشیهای تلفن هوشمند مصرفکنندگان بود.
شرکت Mildura Fruit میوهها را به دو صورت کارتنی برای ارسال به عمدهفروشان و کیسهای برای ارسال به نقطه فروش خردهفروشی بستهبندی و صادر میکند. در این پروژه پنج گونه مختلف از مرکبات این شرکت که به چین یا ویتنام ارسال میشدند انتخاب شده و برای ایجاد امکان ردیابی سراسری، هر کارتن و کیسه بهصورت جداگانه با یک کد QR منحصربهفرد GS1 برچسبگذاری شدند.
افرادی که QR Code شرکت Mildura را اسکن میکردند به یک میکروسایت[2] که به طور خاص برای عمدهفروشان یا مصرفکنندگان طراحی شده بود هدایت میشدند. میکروسایت به زبانهای انگلیسی، چینی و ویتنامی قابلدسترسی بود و برای طیف متنوعی از کاربران را قابلاستفاده بود.
در میکروسایت، افراد بهراحتی میتوانستند به بیانیه احراز هویت که نشان میداد آنها مرکبات شرکت میوه Mildura را خریداری کردهاند دسترسی داشته باشند – راهی عالی برای مبارزه با تقلب در مواد غذایی. بازدیدکنندگان همچنین به توضیحات جامعی از میوه اسکن شده همراه با دستورالعملهای ذخیره و نگهداری هدایت میشدند. یک بخش نظرسنجی نیز، امکان انتقال دوطرفه اطلاعات بین مصرفکننده و تولیدکننده را برای اولینبار فراهم میکرد.
در بخشهای دیگر نیز اطلاعاتی در خصوص شرکت Mildura Fruit و همچنین محل پرورش میوه به کاربر ارائه میشد – تمامی این امکانات راهی برای افزایش رضایت مصرفکننده و تقویت برند محصولات بود.
6. توسعه و ارتقا راهکار ارائه شده
استانداردهای GS1 زبان مشترک را در میان زنجیرههای تأمین بینالمللی ارائه کردند و در کنار دادههای فعلی مراکز بستهبندی به کار گرفته شدند تا مجموعهای جامع از دادههای کلیدی Key Data Elements (KDEs) را بهصورت الکترونیکی تولید کنند. این دادهها از سرویسهای بهاشتراکگذاری جهانی دادهها پشتیبانی میکردند و نیازهای ردیابی در استرالیا و خارج از کشور را برآورده میکردند.
Trust Codes،یک شرکت استرالیایی ارائهدهنده راهکارهای حفاظتی و ضد جعل برای برندهای مبتنی بر فضای ابری نیز
فضایی را برای یکپارچهسازی، ضبط و دنبالکردن دادههای مربوط به ردیابی اطلاعات محصول ارائه داد که توسط پروتکلهای GS1 Digital Link و GS1 EPCIS[3] پشتیبانی میشد.
بهاینترتیب دسترسی به یک داشبورد با دادهها و تحلیلهای مختلف توسط Trust Codes برای شرکت بستهبندی فراهم شد.
Trust Codes از الگوریتمهای پیشرفته و یادگیری ماشین برای محافظت از اعتبار و ارزش برند از طریق تجزیهوتحلیل دادهها استفاده میکند و با استفاده از دادهها سفر هر کالا در طول زنجیره تأمین تا رسیدن به دست مصرفکننده را قابلمشاهده میسازد.
7. اطلاعات حریم خصوصی دادهها
حفظ حریم خصوصی دادهها یک نگرانی رایج در هنگام بهاشتراکگذاری اطلاعات ردیابی با شرکای زنجیره تأمین و مصرفکنندگان است. برای حفظ حریم خصوصی در سراسر پروژه، مجموعهای از پروتکلها برای مدیریت دقیق افشای دادهها پیادهسازی شد. یک فضای ابری دادههای ردیابی محصول را جمعآوری کرده و امکان مشاهده آن از طریق یک داشبورد در شرکت بستهبندی را برای اعضای منتخب تیم پروژه فراهم میکرد.
شرکت بستهبندی امکان کنترل کامل دادهها را در اختیار داشت و میتوانست اطلاعات درخواستی سایر شرکا را از طریق میکروسایت تلفن همراه در دسترس آنان قرار دهد. سایر اطلاعات در پشتصحنه در فضای ابری محصول نگهداری میشد و از طریق داشبورد در دسترس شرکت بستهبندی بود.
8. نتایج پروژه
در پایان فصل 2022، تیم پروژه برای ارزیابی نتایج گرد هم آمدند. نتایج نشان داد که این پروژه به طور کلی موفقیت آمیز
بوده و میتواند بهعنوان نمونهای از یک روش ردیابی موفق توسط سایر شرکتها استفاده گردد.
شرکت Mildura Fruit استفاده از استانداردهای GS1 را تأیید میکند و آنها را بهعنوان پایهای محکم برای اقدامات آتی و توسعه طرح در میان سایر شرکای زنجیره تأمین، از جمله مزارع و لجستیک میداند. Citrus Australia نیز از استانداردهای
GS1 بهعنوان نمونهای از استانداردهای سازگار و قابلاستفاده در ردیابی که میتواند در سیستمهای مختلف و توسط ارائهدهندگان راهحل استفاده شود، پشتیبانی میکند.
9. چالش فروشگاه 7-Eleven در خصوص فروش مواد غذایی بعد از تاریخ انقضا
فروشگاه 7-Eleven در تایلند در سال 1989 افتتاح شده و توسط شرکت CP ALL Public و با مجوز 7-Eleven, Inc., USA اداره می شود .امروزه بیش از 12000 شعبه از این فروشگاه در سراسر تایلند وجود دارد.
مانند هر خردهفروشی، فروشگاههای 7-Eleven با چالش مدیریت تاریخ انقضا در مواد غذایی بستهبندی و آماده مصرف مواجه هستند؛ زیرا اگر محصولاتی که تاریخ انقضا آنها گذشته است، فروخته شوند، خطرات متعددی از جمله مسائل جدی سلامت و ایمنی را برای مصرفکننده به همراه خواهند داشت.
از طرفی بررسی دستی تاریخ هر محصول در یک فروشگاه نیز یک فعالیت فوقالعاده وقتگیر و فشرده است که در معرض خطای انسانی نیز است؛ لذا آنها به دنبال راهکاری مناسب بودند که این اطمینان را ایجاد کند که محصولات تاریخ مصرف گذشته به مصرفکنندگان فروخته نمیشود.
در راستای حل این چالش چندین سال پیش این فروشگاه پروژهای را با کمک و پشتیبانی GS1 تایلند برای جلوگیری از فروش محصولات تاریخ مصرف گذشته راهاندازی کرد. آنها تصمیم گرفتند از استانداردهای GS1 استفاده کرده و کلیه محصولات فروشگاههای 7- Eleven در سرتاسر تایلند را با استفاده از بارکدهای دوبعدی GS1 برچسبگذاری نمایند. نتیجه این اقدام، عملکرد سریعتر، سادهتر و کارآمدتر فروشگاه، مدیریت بهتر داراییها و مهمتر از همه، عدم فروش محصولات تاریخ مصرف گذشته بود.
10. استفاده از بارکدهای دوبعدی GS1 و مزایای آن
ازآنجاییکه بارکدهای دوبعدی اطلاعات خیلی بیشتری نسبت به بارکدهای قدیمی در خود نگه میدارند، استفاده از آنها تجربه بهتری را در اختیار مصرفکنندگان قرار خواهد داد و به همین دلیل افزایش میزان رضایت آنها را در پی خواهد داشت. به همین دلیل GS1 تایلند به فروشگاه Eleven-7 و سایر خردهفروشان توصیه کرد که از بارکدهای دوبعدی GS1 استفاده کنند. این بارکدهای دوبعدی چندمنظوره با ظرفیت بالا، علاوه بر داشتن شناسه بینالمللی کالای تجاری (GTIN®)، میتوانند شماره بچ/ لات، تعداد محصول، شمارهسریال، بهترین تاریخ مصرف یا تاریخ انقضا و موارد دیگر را نیز در خود جای دهند.
GS1 همچنین کلیه مزایا و معایب استفاده از بارکدهای GS1 DataMatrix یا QR Code را برای 7-Eleven روشن کرد. در نهایت این فروشگاه به این دلیل که اندازه GS1 DataMatrix کوچکتر از کدهای QR است و در نتیجه فضای کمتری روی بسته بندی محصول آنها اشغال می کند، استفاده از بارکدهای GS1 DataMatrix را انتخاب کرد.
تیم پروژه در 7-Eleven تایلند پیادهسازی طرح را با شرکت CPRAM ، یکی از تأمینکنندگان این فروشگاه که مواد غذایی منجمد، غذاهای سرد آماده مصرف و نان و شیرینی تازه تولید و توزیع میکرد، آغاز کرد. شرکتHarn Engineering Solutions Public ، متخصص در حوزه چاپ نیز، 7-Eleven را در زمینه چاپ بارکدها پشتیبانی کرد.
برای بهرهمندی از تمام مزایای بارکدهای دوبعدی، 7-Eleven نیاز به ایجاد چند تغییر داشت. آنها ابتدا بستهبندی محصولات با نام تجاری خود را برای ایجاد فضایی مناسب برای بارکد جدید متناسبسازی کردند. چاپگرهای خط تولید کارخانه خود را ارتقا دادند و نرمافزاری را به کار گرفتند که به
چاپگرهای جدید اجازه میداد به طور خودکار بارکدهای دوبعدی کدگذاری شده با اعداد GTIN و تاریخهای “بهترین تاریخ مصرف” را ایجاد کنند.
سپس، در بخش خردهفروشی، اسکنرهای نقطه فروش را به اسکنرهایی ارتقا دادند که قابلیت خواندن GS1 DataMatrix و سایر بارکدهای دوبعدی را داشته باشد. آنها همچنین فرآیندهای عملیاتی جدیدی مانند مدیریت اینکه در صورت اسکن یک محصول منقضی شده چه اقدامی باید انجام شود ایجاد کردند.
11. اجرای موفقیتآمیز، با مزایای متعدد
با اجرای این طرح، از اوایل سال 2023 حدود یکصد کالای آماده برای مصرف در بیش از 12000 فروشگاه خرده فروشی 7-Eleven تایلند دارای یک DataMatrix GS1 بر روی بسته بندی خود هستند و صندوقداران 7-Eleven تجهیزاتی دارند که قادر به خواندن تمام اطلاعاتی که در آن بارکدهای کوچک قرار داده شده است هستند. – از جمله “بهترین تاریخ مصرف”.
اگر صندوقدار کالای منقضی شده را اسکن کند، پیامی روی صفحه ظاهر میشود که نشان میدهد کالا منقضی شده است و نباید فروخته شود و اضافه میکند: “لطفاً یک محصول جدید به مشتری ارائه دهید و فوراً محصول منقضی شده را از قفسهها خارج کنید”.
مسئولان فروشگاه معتقدند با اجرای این طرح فرایندهای تضمین کیفیت آنها قویتر و آسانتر شدهاند. در زمان صرفهجویی شده و فرآیندهای مدیریت دارایی کارآمدتر شدهاند و مهمتر از همه، هیچ محصولی بعد از سپریشدن “بهترین تاریخ مصرف” وارد آشپزخانههای مصرفکنندگان نمیشود.
7-Eleven شاهد افزایش میزان رضایت مصرفکننده بوده و شکایت از محصولات تاریخ مصرف گذشته به صفر رسیده است. مشتریان ذکر کردهاند که هنگام خرید مواد غذایی و اقلام آماده مصرف در 7-Eleven احساس اعتماد بیشتری دارند.
12.برنامههای آتی
نتایج موفق این پروژه، انگیزه توسعه و گسترش طرح را در 7-Eleven تایلند ایجاد کرده است.
این شرکت در نظر دارد استفاده از بارکدهای دوبعدی را به سایر محصولات و تأمینکنندگان مختلف گسترش دهد. آنها همچنین قصد دارند بارکدهای GS1 DataMatrix را روی محصولات پخته شده با مارک فروشگاهی خود قرار دهند.
در واقع، آنها تصور میکنند که بارکدهای سنتی یکبعدی را به طور کامل حذف کنند و همه آنها را با بارکدهای دوبعدی جایگزین کنند. آنها تشخیص دادند که بارکدهای ظرفیت بالای GS1 DataMatrix و QR Code طیف وسیعی از راهها را برای بهبود عملیات تجاری کسبوکارها و تجربیات بهتر برای مصرفکنندگان به ارمغان میآورند.
13. مراجع
- https://www.gs1.org/standards/barcodes/2d
- https://www.gs1.org/system/files/case-study-citrus-fruits-traceability-gs1-australia.pdf
- https://www.gs1.org/sites/default/files/2023-04/case-study-7-eleven-gs1-thailand.pdf
[1] Global Trade Item Number
[2] میکروسایت وب سایتی با تنها یک یا چند صفحه است که برای معرفی و تبلیغ محصولات، خدمات ، رویدادها یا کل برند یک شرکت استفاده می شود.
[3] Electronic Product Code Information Services