رونق صنعت کشاورزی ایران و نقش مرکز با استفاده از استانداردهای GS1

فصلنامه شماره 51(بهار1403)-سیده آمینه عالم‌بین-سید مصطفی حسینی

چکیده

بخش کشاورزی به‌عنوان تأمین‌کننده حدوداً ۸۰درصد مواد غذایی جایگاه مهمی در اقتصاد کلان کشور دارد. این بخش با برخورداری از ۶.۶درصد تولید ناخالص داخلی، ۱۷.۷درصد اشتغال، ۵.۹درصد صادرات غیرنفتی، تأمین‌کننده حدود ۸۰درصد مواد غذایی و ۹۰-۸۰درصد مواد اولیه صنایع موردنیاز کشور، جایگاه مهمی در اقتصاد کلان کشور دارد. این جایگاه مهم، عزمی جدی را برای توسعه کشاورزی پایدار باهدف مدیریت عرضه و تقاضا، کاهش ضایعات، حفاظت از منابع زیستی و امنیت غذایی می‌طلبد. در این مقاله، راهکارهای مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران به‌منظور رفع چالش‌های بخش کشاورزی ارائه شده است که نشان می‌دهد دستیابی به سیستم یکپارچه اطلاعاتی، چه نقشی در حل مسائل موجود دارد. راهکارهای مرکز برای ثبت طرح‌های کشاورزی ایران در نظام‌های کشاورزی مهم میراث جهانی و بهبود صادرات محصولات کشاورزی با قیمت مناسب، تأثیر مستقیم دارد.

1. مقدمه

با افزایش جمعیت جهان به 9 میلیارد نفر تا سال 2050، فشار بر سیستم‌های غذایی تشدید می‌شود. امنیت غذایی درازمدت بشر مستلزم افزایش در تولید است که به نوبه خود مستلزم بهبود معیشت میلیون‌ها کشاورز با مقیاس کوچک و جلوگیری از مهاجرت آن‌ها است. همچنین احترام بیشتر به اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی، حفظ زمین و خاک و مصرف آگاهانه‌تر، با ضایعات غذایی بسیار کمتر، اهمیت به‌سزایی برای ایجاد پایداری در تامین مواد غذایی دارد. همزمان، تقاضای مصرف‌کنندگان برای مواد غذایی سالم (مواد تولید شده با روش پایدار) باعث شده است که تولید کشاورزی پایدار در 20 سال گذشته با گسترش استانداردهای پایداری و طرح‌های صدور گواهینامه داوطلبانه اهمیت پیدا کند.

ایران به دلیل وسعت بالای مناطق زیر کشت، شرایط آب‌وهوایی و تنوع محصولات، ظرفیت بالایی برای صادرات محصولات کشاورزی دارد و با بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌ها و ایجاد زیرساخت مناسب، امکان تأمین محصولات کشاورزی و غذایی کلیه کشورهای حوزه خلیج‌فارس را خواهد داشت. همچنین، با رشد سهم صادرات و فعالیت‌های اقتصادی در بخش کشاورزی، اشتغال‌‌زایی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در این بخش رشد قابل‌توجهی خواهد داشت. یکی از مواردی که به‌عنوان یک فرصت مناسب به‌منظور توسعه و رشد کشاورزی موردتوجه قرار گرفته گردشگری کشاورزی است. کشاورزی نه‌تنها می‌تواند به تأمین تقاضای روبه‌رشد برای فعالیت‌های مبتنی بر حفظ طبیعت کمک کند، بلکه می‌تواند مشوق‌های اقتصادی به کشاورزان ارائه دهد تا زمین‌های کشاورزی و امکانات طبیعی مرتبط را حفظ کنند. [1]

هرچند کشاورزی یکی از مشاغل اصلی ایرانی‌ها به شمار می‌رود که علاوه بر تأمین شغل، 80 درصد مواد غذایی مصرفی کشور را تامین می‌کند اما، طی چند سال اخیر مشکلات و چالش‌های کشاورزان ایرانی زیاد و سبب شده تا صنعت کشاورزی رشد نداشته باشد، انتظار می‌رود برای حل مشکلات و ارتقای سطح کشاورزی از سنتی به مکانیزه در این حوزه چاره‌اندیشی شود. برخی از چالش‌های بخش کشاورزی کشور عبارت است از:  نبود راهبردهای میان مدت و بلند مدت، ناپایداری منابع کشاورزی، عدم تعادل سفره‌های آب زیرزمینی، ناهماهنگی برنامه‌های آب و کشاورزی، بالا بودن هزینه تمام شده تولید، عدم کفایت سرمایه‌گذاری و بالا بودن نرخ کارمزد، تغییرات اقلیم، عدم حمایت از گسترش خصوصی‌سازی بخش کشاورزی در کلیه ابعاد، نارسایی زنجیره تأمین و عدم تعادل عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی، پایین بودن سرانه زمین، ساخت و ساز بر زمین‌های قابل کشت و محدودیت دسترسی فعالان بخش کشاورزی به تکنولوژی‌های مناسب. [2]

علاوه بر موارد فوق، وجود سم در محصولات کشاورزی باعث کاهش صادرات و تنزل جایگاه محصولات کشاورزی شده است. واردات بی‌رویه برخی محصولات کشاورزی، لطمه بزرگی به کشاورزان وارد کرده و موجب رکود تولید و بازار داخل می‌شود. طبق آخرین اخبار از سازمان جهانی غذا (فائو) متأسفانه میزان ضایعات کشاورزی در ایران ۲۵ برابر کشورهای پیشرفته دنیا بوده و در بخش ضایعات میوه رتبه اول در دنیا را دارد. آمارها و برآوردهای داخلی نیز بیانگر میزان ضایعات محصولات کشاورزی ۲۵ تا ۳۰ درصدی، از مرحله کشت در مزرعه تا مصرف خانوارها است. [1]

عدم وجود اطلاعات دقیق، آنلاین و قابل‌اتکا در بخش کشاورزی و ارائه آمارهای غیردقیق و نامعتبر، موجب شده است تا تصمیم‌سازی در این حوزه با خطا همراه بوده، برنامه‌ریزی‌ها غیرواقعی باشند و قابلیت پیگیری نتایج اجرای برنامه‌ها و رصد واقعی پیامدهای تصمیمات، وجود نداشته باشد. اکثر برنامه‌های توسعه منفک از یکدیگر انجام می‌شوند که به معنی عدم ارتباط بین هدف‌ها و سیاست‌ها با طرح‌ها و پروژه‌ها است. [3]

مشکلات زمین‌خواری، خریدوفروش زمین‌های قابل‌کشت برای ساخت‌وساز و تخریب مراتع و اراضی زارعی نیز مزید بر علت شده است که ناشی از خلأ قانونی، قوانین متعدد و عدم دسترسی سریع به اطلاعات معتبر به هنگام ثبت معاملات است. [4]

با استفاده از سیستم‌‌های هوشمند و بهره‌گیری از دانش نخبگان صنعت کشاورزی و راهکارهای بین‌المللی، یکپارچه‌سازی اطلاعات و بهره‌گیری از فناوری در مدیریت زنجیره تأمین اقلام کشاورزی می‌توان به اطلاعات دقیقی از وضعیت محصولات کشاورزی دست‌یافت و  با استفاده از ارائه راهکارهای متناسب با زیست‌بوم کشور و منطبق بر استانداردهای جهانی ضمن جلوگیری از کاهش ضایعات و تولید محصولات ناسالم، به رشد صنعت کشاورزی و افزایش سرانه تولید و صادرات کمک کرد.

2.اقدامات ملی و وضع موجود

مقاله حاضر ضمن بررسی تجارب جهانی در این زمینه، به ارائه راهکارهای مرکز  برای صنعت کشاورزی می‌پردازد.

طبق آمار و اطلاعات رسمی از مجموع مساحت کشور، حدود 23 میلیون هکتار معادل 15 درصد از مجموع وسعت کشور مستعد فعالیت‌های کشاورزی است. از این رقم حدود 7/18 میلیون هکتار هم اکنون در چرخه تولید محصولات کشاورزی قرار دارد. در دهه‌های اخیر، با توسعه کشور، گرایش به شهرنشینی رشد قابل توجهی داشته و طی حدود 16 سال گذشته قریب به یکصدهزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور به صورت مجاز یا غیرمجاز تغییر کاربری داده شده و از چرخه تولید خارج شده است. البته این آمار به غیر از گسترش محدوده شهرها در اراضی کشاورزی طی این مدت می‌باشد. همچنین زندگی صنعتی و نیاز روزافزون به تولید کشاورزی از یک طرف و افزایش نیاز مسکن و تفریح از طرف دیگر موجبات فشار بر اراضی کشاورزی و تغییر کاربری آن به مناطق شهری، خدمات، ویلا و غیره را فراهم کرده است. در این بین عمده نیاز توسعه شهری و مناطق گردشگری کشور از اراضی کشاورزی تامین شده است که این هشدار جدی برای تامین 8/14 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی زیر کشت به حساب می‌آید.[5]

وزارت جهاد کشاورزی به‌منظور حفاظت از زمین‌های قابل‌کشت، برنامه‌ریزی الگوی کشت، دریافت آمار دقیق، مدیریت بازار عرضه و تقاضا و غیره سامانه‌هایی را به شرح زیر توسعه داده است:

 سامانه پهنه‌بندی: دسته‌بندی اراضی بر اساس کاربری، اطلاعات بهره‌برداران كشاورزي، اطلاعات کارشناسان مسئول به روش خوداظهاری

 سامانه کشاورز یار: دستیابی به آمار و اطلاعات شفاف برای برنامه‌ریزی صحیح در حوزه تولید و ارائه خدمات جامع و یکپارچه به بهره‌برداران، مهندسان و ذی‌نفعان و فعالان بخش کشاورزی

 سامانه رصدخانه كشاورزی: جابه‌جایی اطلاعات، شناسایی اقلام کشاورزی، ردیابی آنان، ایجاد زبان مشترک برای تعاملات تجاری با کشورهای دیگر

 سامانه سماک: دریافت و صدور انواع مجوزها و کسب‌وکارهای حوزه کشاورزی

اقدامات انجام شده نه‌تنها لازم هستند؛ بلکه برای ایجاد شفافیت در نظام کشاورزی و تولید بهره‌ور، دریافت آمار، اجرای الگوی کشت، حمایت از کشاورزی و تولید، حفظ منابع آب‌وخاک و غیره ضروری‌اند.

اما تعدادی حلقه مفقوده در تمامی این سامانه‌ها به چشم می‌خورد:

• چه چیزهایی باید شناسایی شوند؟
• کجا و چه وقت شناسایی شوند؟
• با چه استانداردی شناسایی شوند؟
• تبادل اطلاعات چگونه یکپارچه و جامع خواهد بود؟
• دریافت و ارسال اطلاعات برخط است؟
• چگونه اطلاعات در سطح کشور دچار اختشاش، خطا،  تکرار و غیره نخواهد شد؟
• می‌توان از این اطلاعات برای صادرات و تعاملات تجاری بین‌المللی بهره برد؟
• نظام یکپارچه شناسایی اراضی کشاورزی کشور که در همه سامانه‌ها معرف زمین قابل‌کشت و غیر قابل ساخت‌وساز باشد، وجود دارد؟

همچنین علی‌رغم اقدامات مفید وزارت جهاد کشاورزی و اقداماتی که در سایر وزارتخانه‌ها یا سازمان‌ها انجام شده است هنوز به علت عدم یکپارچگی اطلاعات، تصمیمات اتخاذ شده به کشاورزی کشور کمک نمی‌کند. به‌عنوان‌مثال سامانه ثبت‌اسناد و املاک از سیستم شناسایی املاک استفاده می‌کند؛ اما این سیستم به سامانه جهاد کشاورزی متصل نیست تا بتوان مانع از تغییر کاربری و زمین‌خواری اراضی قابل‌کشت یا تحت حفاظت گردید. در یک‌کلام می‌توان گفت به دولت الکترونیک نمی‌رسیم زیرا:

• ساختار کدینگ و شناسایی یکپارچه نیست (کدینگ متفاوت در پهنه‌بندی، وزارت نیرو، وزارت راه، وزارت صمت و…)
• ثبت داده‌ها به روش غیراستاندارد
• عدم وجود “مرکز تنظیم مقررات کدینگ ملی به شکل رسمی” (عدم توجه به ماهیت مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران)

در یک‌کلام وضعیت تبادل اطلاعات به شرح شکل 1 است که ضمن ایجاد زحمت برای کشاورز (برای هر نهاد باید از اول همه اطلاعات را ارائه دهد) قابلیت استفاده برای تصمیم‌گیری‌های کلان را ندارد.

3.راهکارهای جهانی

1.3 شماره آبی یا همان “شناسه کشاورزی” یک شماره جهانی

و یک سیستم شناسایی منحصربه‌فرد و یک شماره جغرافیایی حاوی طیف وسیعی از اطلاعات مربوط به یک کشاورز است. این سیستم به‌منظور شناسایی دقیق و یکتا، جلوگیری از تقلب و تسهیل در پیگیری و مدیریت زنجیره تأمین محصولات کشاورزی طراحی شده است. هر شماره آبی یک کد یکتا دارد که اطلاعاتی مانند کشور مبدأ، مکان و نام تولیدکننده، نوع محصول و دیگر جزئیات مربوط به محصول را شامل می‌شود. [6]

شماره آبی با تلاش مشترک بین سازمان ملل متحد، مرکز تجارت بین‌المللی (ITC) و سازمان GS1 برای کشاورزی پایدار و به‌منظور ترسیم و هماهنگ‌کردن صدها استاندارد و گواهی‌های مختلف مربوط به کشاورزی پایدار است. [6] و [7]

ابتکار شماره آبی کشاورزان، دولت‌ها، مشاغل و جوامع را قادر می‌سازد تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و به بسیاری از ذی‌نفعان به شرح زیر کمک می‌کند:

• کشاورزان

1. کشاورزان کوچک‌تر را که از شیوه‌های پایدار استفاده می‌کنند، با هر اندازه‌ای که باشند، شناسایی می‌کند و آنها را «روی نقشه» قرار می‌دهد تا بازارهای بالقوه برای این دسته کشاورزان باز شود؛
2. آنها را تشویق می‌کند تا مشارکت خود را در سیستم‌های غذایی و تمایل به تقویت شیوه‌ها و مشخصات پایداری خود اعلام کنند؛
3. آنها را به خریداران جهانی که منبع‌یابی پایدار را در اولویت قرار می‌دهند، متصل می‌کند؛
4. به آنها اجازه می‌دهد تا انطباق ملی و استانداردهای داوطلبانه بین‌المللی را مقایسه کنند: هم برای ارزیابی عملکرد پایداری فعلی خود، و هم برای ترسیم مسیری برای بهبود عملکرد؛
5. کشاورزان و مشاغل می‌توانند اعلام کنند که برای حمایت از ظرفیت‌سازی از سوی ذی‌نفعان ملی، دولت‌ها و آژانس‌های مختلف سازمان ملل آماده هستند.
6. شرکت‌های چندملیتی که به دنبال شناسایی منابع غذایی که پایدار هستند؛
7. سهام‌داران و شرکای تجاری برای‌آنکه اطلاعات را به اشتراک گذارند؛
8. دید بهتری برای مصرف‌کنندگان به‌منظور اتخاذ تصمیم‌گیری آگاهانه به هنگام خرید فراهم می‌سازد.

در واقع «شماره آبی» (شماره یکتای جهانی مکان یا «GLN») و مشخصات یک مزرعه یا SME[1] در هر بخشی از زنجیره ارزش غذایی و کشاورزی را شناسایی می‌کند. [6] و [7]

با این اطلاعات مشخص می‌شود:

شما کی هستید و در سیستم غذایی چه می‌کنید؟ قابلیت ردیابی محصولات خود را به بازارهای خود ارائه می‌دهید، و هرگاه نمایه خود را به‌روز کنید – با بسیاری به اشتراک گذاشته می‌شود.

دولت‌ها نیز به داده‌های مربوط به تعداد کشاورزان در مکان‌های خاص، نوع محصول و روش تولید دسترسی دارند. این امر کمک می‌کند تا تصمیمات متناسب با حل مشکلات احتمالی مرتبط با پایداری در زنجیره کشاورزی – غذایی (مداخلات هدفمند – جغرافیا، اندازه تولیدکننده، کالاها  وغیره) اتخاذ نمایند.

جمع‌آوری اطلاعات و تحلیل داده‌ها در بازه بیش از 3 تا 5 سال اجازه می‌دهد تا مفروضات کلیدی و قابل اتکاء در مورد سیستم‌های مواد غذایی و اثرات آن مورد آزمایش قرار گیرد. [7]

مطالعه موردی:

الف) دانمارک

در دانمارک یک تولیدکننده لبنیات یا خوک دانمارکی[2] بر اساس مجموعه‌ای از شیوه‌های استاندارد برای بازار دانمارک گواهینامه دریافت کرده است. داشتن یک عدد آبی به تولیدکننده دانمارکی اجازه می‌دهد تا ارزیابی خود را انجام دهد تا ببیند بازارهای دیگر چه فرصت‌هایی برای ورود تحت این گواهی دارند. کشاورزان دانمارکی ممکن است تشخیص دهند که بر اساس محصولات و سطح شیوه‌های تولید پایدار، از استانداردهایی برای مثال در بازارهای ایالات متحده یا چین یا با قوانین رفتاری که خریداران خصوصی مانند یونیلور درخواست می‌کنند، پیروی می‌کنند. ازآنجایی‌که خودارزیابی به‌صورت آنلاین از طریق پلتفرم شماره آبی انجام می‌شود و نتایج در مرجع کاربران ذخیره می‌شود، این کارایی را به‌راحتی ایجاد کرده و کاغذبازی را کاهش می‌یابد. [7]

ب) مالزی

ورود به پلتفرم آنلاین شماره آبی به تولیدکنندگان کوچک مالزیایی دروازه‌ای را ارائه می‌دهد تا محصولات آنان در بازار جهانی قابل‌مشاهده باشد. به‌عنوان‌مثال، تولیدکنندگان مالزیایی میگو و شاه‌میگو با فهرست‌کردن اطلاعات اولیه و مکان آنها، آنها را در مقابل دیدگان شرکای تجاری موجود یا جدید در داخل یا خارج از کشور قرار داده‌اند. تولیدکننده مالزیایی می‌تواند یک نمایه پایداری ایجاد کند و عملکرد پایداری فعلی را ارزیابی کند. برای این تولیدکنندگان اخذ استانداردهای الزامی (استاندارد مزرعه آبزی‌پروری، دستورالعمل‌های عمومی یا Aquaculture Practice) در مالزی اجباری است که این اولین و مهم‌ترین گام برای ارائه قابلیت ردیابی میگوها و شاه‌میگوهای تولید شده در سطح مزرعه است. [7]

مزارع و مشاغل کشاورزی که به پلتفرم آنلاین شماره آبی ملحق می‌شوند، در همه کشورها، می‌توانند با به اشتراک گذاشتن اطلاعات و نمایه‌های پایداری خود با شرکای تجاری یا مقامات خود در زمان واقعی، فروش خود را افزایش دهند. بدون نیاز به ایجاد سیستم‌های ردیابی پیچیده، داشتن شماره آبی به تولیدکنندگان این فرصت را می‌دهد که به طور مستمر با خریداران فعلی یا جدید تعامل داشته باشند و مشخصات پایداری یا تعهدات را با یک نمایه آنلاین به اشتراک گذارند. دریافت کد بین‌المللی GLN[3] و درج اطلاعات محصول در قالب استاندارد، بخش اعظمی از مسیر را برای کشاورزان ایران هموار می‌سازد و فرایند ثبت‌نام در شماره آبی را تسهیل می‌کند. [7]

2.3 جیاس چیست؟

جیاس ([4]GIAHS) یا نظام‌های کشاورزی مهم میراث جهانی که در سال 2002 از سوی فائو مطرح شده مختص سیستم‌های کشاورزی است که ریشه در آیین‌های باستانی یک کشور داشته و باهدف تأمین امنیت غذایی مردم و در سازگاری کامل با اکوسیستم منطقه طراحی شده‌اند. در کنار صیانت پویا و پایدار از نظام‌های میراث کشاورزی، حفظ و حراست از فرهنگ، سبک زندگی، آداب‌ورسوم و زبان‌های بومی و محلی نیز از جمله اهداف جیاس است. تا کنون سه‌نظام کشاورزی کشورمان به‌عنوان میراث مهم جهانی در فائو ثبت شده و شش پیشنهاد دیگر نیز در دست بررسی هستند. یکی از شاخصه‌های اصلی این میراث‌های جهانی جذابیت‌های گردشگری و برنامه‌های ویژه جهت جذب جهانگرد در طرح‌های پیشنهادی ثبت نظام‌ها است. با عنایت به تأکید فائو بر موضوع گردشگری کشاورزی طی سالیان اخیر می‌توان از فرصت کار داوطلبانه در مزارع و باغات برای تقویت گردشگری کشاورزی و شناساندن میراث کشاورزی کشور استفاده کرد. این ابتکار علاوه بر انجام‌وظیفه صیانت پایدار توسعه روستاها و افزایش درآمد روستاییان، تعاملات فرهنگی هدفمند را نیز افزایش می‌دهد. [8]

نظام‌های میراث کشاورزی مهم جهانی مبتنی بر روش‌های سنتی هستند که در طول زمان به حیات خود ادامه داده‌اند؛ اما در حال حاضر در معرض خطرات اقلیمی، گسترش شهرها و مهاجرت جوانان روستایی به شهر قرار دارند. نظام‌های جهانی مهم، نظام‌های باستانی منحصربه‌فردی هستند که در هر مکان جغرافیایی متناسب با اقتضائات زیست‌محیطی شکل‌گرفته و علاوه بر تأمین امنیت غذایی مردم منطقه به مدیریت پایدار منابع طبیعی، سطوح بالای تنوع زیستی و حفاظت از هویت فرهنگی کمک کرده و منجر به حفظ و حراست از طبیعت می‌شوند. این سیستم‌ها  محصول هوش و نبوغ پیشینیان بوده و در گذر زمان همچنان کارایی خود را حفظ کرده‌اند.

ارزش نظام‌های کشاورزی شناسایی شده به‌عنوان میراث جهانی کشاورزی تنها به گذشته تعلق ندارد؛ بلکه الهام‌بخش فناوری‌های امروزی در حوزه کشاورزی بوده و ثروتی بزرگ برای نسل‌های آینده بشری به شمار می‌رود.  بر خلاف PDO  و PGI[5]  که اصالت یک محصول یا بخشی از آن را تضمین کرده و به افزایش قیمت  محصولات کمک می‌کند،GIAHS  مجموع فرآیندهای تولید محصول خاص، ویژگی‌های زیستی، فرهنگی و اجتماعی، آیین‌های همراه و غیره  را در بر می‌گیرد. سیستم میراث کشاورزی در سطح جهانی بسیار مهم‌تر و پیچیده‌تر از یک میراث معمولی و یا یک منطقه خاص است. ثبت محصولات کشاورزی، موقعیت کشاورزی و اطلاعات چگونگی فرایندها، جاذبه‌هایی را در یک وبگاه بین‌المللی ایجاد می‌نماید که برای کشاورزان منبع درآمد (قابلیت فروش محصولات تا 5 برابر قیمت کنونی)، الهام و انگیزه خواهد بود و این امر می‌تواند مشوق جوانان برای حفظ روستاها و مشاغل اجدادی روستایی باشد. [8] و [9]

معیار انتخاب میراث جهانی کشاورزی عبارتند از:

1. نقش میراث در تأمین امنیت غذایی و معیشتی جوامع محلی و بومی
2. تنوع زیستی و اکوسیستمی ایجاد شده
3. نظام‌های دانشی و فناوری‌های سازگار شده
4. فرهنگ‌ها، نظام‌های ارزشی و سازمان‌های اجتماعی
5. چشم‌اندازهای به وجود آمده و جذابیت‌های گردشگری.

در این طرح بین‌المللی مزرعه‌داران، کشاورزان و دامداران زمین‌های خود را تبدیل به مقاصد گردشگری کرده و درهای خود را به روی توریست‌های داخلی و خارجی باز می‌کنند تا هم در مورد کاری که می‌کنند و هم در مورد سرزمینشان اطلاعات بیشتری در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند. برخی کشاورزان مزارع خود را به مقصدی برای آموزش تبدیل می‌کنند، برخی در زمان برداشت باهدف صرفه‌جویی در هزینه‌های نهایی محصول و برخی دیگر باهدف کسب درآمد در فصل‌های بیکاری این کار را انجام می‌دهند.

نظام‌های کشاورزی باستانی که نشان‌دهنده نبوغ یک جامعه در خلق روش‌هایی برای سازگاری با محیط‌زیست هستند یکی از سرمایه‌های اصلی کشور برای جذب توریست و علاقه نسل جوان به کشاورزی است. این نبوغ برای تطبیق با شرایط اقلیمی و بهره‌گیری از منابع طبیعی غالباً محدود برای تولید محصولات کشاورزی، آثاری بر جای  گذاشته است که کشور را مستعد جذب گردشگر کشاورزی در قالب تورها و یا کار داوطلبانه می‌کند.

یکی از اصول پایه در جیاس چشم‌اندازهای بصری قوی و جذابیت‌های گردشگری مزارع و باغات است. مناطقی که با این سیستم در فائو ثبت جهانی می‌شوند از امتیازات زیادی برای رونق گردشگری در سطح جهانی برخوردار بوده و محصولاتی که در این سیستم تولید می‌شوند با برخورداری از گواهی و برند GIAHS   قابلیت عرضه در بازارهای جهانی و صادرات را پیدا می‌کنند. [8] و [9]

در حال حاضر از نظر تعداد ثبت جهانی نظام‌های میراث کشاورزی، کشور چین با ۱۸ ثبت در مقام نخست و ژاپن و کره به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم جهانی قرار دارند. ایران در سال ۲۰۱۴ موفق شد، نخستین ثبت نظام میراث کشاورزی جهانی مبتنی بر قنات کاشان را در جیاس در سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) ثبت کند تولید انگور و فرآورده‌های آن در جوزان ملایر همدان و زراعت سنتی زعفران در منطقه گناباد استان خراسان دو نظام میراث کشاورزی دیگر هستند که اخیراً ثبت شده‌اند و ایران در حال حاضر رتبه چهارم را در ثبت نظام‌های میراث کشاورزی جهان دارا است. سه نظام دیگر نیز معرفی و در حال ثبت هستند که عبارتند از حوزه نظام باغ‌های سنتی انجیر استهبان استان شیراز، نظام سنتی گردوی تویسرکان همدان و نظام به باغ‌های سنتی قزوین که در صورت ثبت، رتبه ایران به جایگاه سوم ارتقاء می‌یابد [10]

4. سازمان GS1 و کشاورزی

ردیابی یکی از پرتقاضاترین خواسته‌ها در حوزه کشاورزی است. مسئله‌ای که می‌تواند نگرانی‌های مصرف‌کنندگان و دولت‌ها را در خصوص امنیت غذایی رفع نماید. [11]

طبق استانداردهای GS1 شناسایی بازیگران مؤثر بر زنجیره تأمین و ثبت نوع اطلاعات و زمان ثبت اطلاعات بسیار حیاتی است.

در بخش کشاورزی – غذایی، بازیگران شامل کشاورزان یا تولیدکنندگان‌اولیه‌،‌تعاونی‌ها،پردازش‌کنندگان،‌حمل‌کنندگان،‌توزیع‌کنندگان، عمده‌فروشان، خرده‌فروشان و دیگران که در زنجیره نگهداری یا مالکیت یک محصول نقش دارند، هستند.

 برای پیاده‌سازی یک سیستم ردیابی در زنجیره تأمین، تعیین شناسه‌های منحصربه‌فرد برای هر بازیگر در زنجیره تأمین مهم است. به هر نهاد یک شماره مکان جهانی منحصربه‌فرد (GLN) اختصاص داده می‌شود و به روابط “کاملاً تعریف شده” (مانند بین یک تأمین‌کننده و یک گیرنده)، شماره ارتباط خدمات جهانی (GSRN[6]) تخصیص می‌گردد. هر محصول نیز شماره جهانی منحصربه‌فرد قلم تجاری ([7]GTIN) را دریافت می‌کند.

چنان‌که مشاهده می‌شود اطلاعات به‌صورت پیوسته و جامع در استانداردهای GS1 استخراج، ثبت و ضبط می‌شود. ازآنجاکه اطلاعات در یک سیستم بین‌المللی قابلیت بازخوانی دارند، اجرای آن به کشاورزان برای معرفی محصولات و نهادهای متولی برای رصد و شناسایی اطلاعات در سراسر کشور و حتی به شکل برون‌مرزی کمک می‌نماید. استفاده از استاندارد GS1 نه‌تنها در خصوص محصولات کشاورزی اهمیت دارد که برای سامان‌دهی زمین‌های کشاورزی و ممانعت از زمین‌خواری نیز کارگشا است.

5. نمونه پیاده‌سازی ردیابی طبق استاندارد GS1

1.5ردیابی دام

طرح‌های مطالعاتی نیوزیلند، استرالیا، هند، کانادا و فرانسه برای ردیابی دام موجب شد علاوه بر جلوگیری از قاچاق دام، مشکلات امنیت غذایی را حل نمایند. در این طرح، قابلیت ردیابی دام توانایی، تعقیب یک حیوان یا گروهی از حیوانات از یک نقطه در زنجیره تأمین به نقطه دیگر موردنظر است. سیستم‌های ردیابی دام بر سه عنصر اساسی استوار است: [12]

• شناسایی حیوانات
• شناسایی محل
• حرکت حیوانات

با اجرای این طرح سه هدف اصلی کشورهای اجراکننده محقق می‌شود که عبارت‌اند از:

• حفاظت از سلامت حیوانات
• حفاظت از سلامت عمومی
• حفاظت از ایمنی مواد غذایی

اجرای طرح موجب کاهش زمان پاسخ‌دهی در زمان اضطرار یا شیوع بیماری شده و در نتیجه اثرات اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی شیوع بیماری‌ها را کاهش داده و مسائل ایمنی غذا و بلایای طبیعی را محدود کرده است. دستاوردهای طرح علاوه بر آنچه که ذکر شد نتایج زیر را برای کشورهای مجری طرح در پی داشته است:

• ایجاد بستری برای بهبود مدیریت گله
• جلوگیری از عدم اطمینان در مورد ادعاهای مالکیت
• رصد مکان‌های مرتبط مانند دامداری یا مراتع
• کنترل، نظارت، حفاظت از امنیت زیستی جمعیت ملی دام
• پیشگیری و ریشه‌کنی بیماری‌های حیوانات
• جلوگیری از تقلب، سرقت و معرفی نادرست حیوانات زنده
• بهبود بازارپسندی محصولات در بازارهای داخلی و بین‌المللی
• بهبود مدیریت زنجیره تأمین، توزیع، سیستم‌های تحویل و کنترل موجودی

2.5 ردیابی محصولات کشاورزی هندی

• سازمان توسعه صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی فراوری‌شده هند (APEDA) برای محصولات هدف (محصولات صادرات محور مانند برنج، گندم، انگور، هندوانه، انبه، موز و غیره) اقدام به پیاده‌سازی سیستم ردیابی نموده است. این کشور با استفاده از دپارتمان‌های محلی در هر نقطه از کشور اقدام به شناسایی کشاورز و محصولات وی نموده و با همکاری آزمایشگاه‌های کنترل کیفی، نهادهای نظارتی برای صادرات و بسته‌بندی، کیفیت محصولات تولید شده و نحوه توزیع آنها را ثبت و فرایند ردیابی را تا مشتری نهایی تکمیل می‌کند. [13]

با پیاده‌سازی سیستم ردیابی منافع زیر برای کشور هند ایجاد شده است:

• دستیابی به منبع اولیه (Tracing)
• فراخوانی  دقیق
• کاهش ضایعات
• مدیریت دقیق تاریخ انقضاء
• مبارزه با جعل و تقلب

3.5ردیابی محصولات کشاورزی پرو

وزارت کشاورزی و آبیاری پرو برای محصولات هدف شامل سیب‌زمینی، برنج و گیاهان معطر (آویشن، رزماری، نعناع، پونه کوهی و غیره) طرح ردیابی را اجرا کرد. پیاده‌سازی ردیابی در کشور پرو این امکان را فراهم کرد که با رصد و کنترل اتفاقات گذشته، وضعیت آینده را پیش‌بینی کرده و از تکرار اشتباهات جلوگیری نمایند. اجرای این طرح منافع زیر را برای کشور پرو ایجاد کرده است: [14]

• کل صادرات سالانه، بین سال‌های 2001 تا 2007، هر ساله بیش از 30 درصد افزایش یافته است
• 80٪ در زمان بازیابی اطلاعات در بالا دست زنجیره تامین صرفه جویی شده است.
• صادرات به اروپا در سال 2011 با 50%  افزایش فروش  همراه بوده است.
• فراخوانی صادرات پونه کوهی در سال 2011 نشان دهنده مزایای بیشتر فرآیند ردیابی است که توسط GS1  پرو ایجاد شده است. بسته­ای که توسط یک مشتری دریافت می­شد، آلوده به کپک قارچی شده بود. به لطف فرایند ردیابی، تیم 36 کیلوگرم محموله آلوده را شناسایی و بقیه کانتینرها را  نجات دادند که این یعنی نجات 5/4 تن گیاه.

چنان‌که مشاهده می‌شود سازمان جهانی GS1 برای مسائل مختلف راهکار دارد. مطالعات موردی بسیاری نیز از تجربیات موفق کشورهای مختلف هم‌اینک در سامانه این سازمان وجود دارد که تأثیر به‌کارگیری استانداردهای GS1 را در حوزه کشاورزی نشان داده است.

6.مرکز

مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران که تنها نماینده سازمان جهانی GS1 در ایران است، به پشتوانه 27 سال تجربه در حوزه شناسایی، طبقه‌بندی و کدگذاری اقلام تجاری، سال‌هاست که راهکارهای  زنجیره تامین را برای سازمان‌ها و نهادهای مختلف ارائه کرده است.

مرکز در راستای منافع ملی و بر اساس مأموریت ذاتی خود، پیشنهادهای کاربردی برای رفع مسائل موجود در حوزه کشاورزی بر اساس استانداردهای جهانی و متناسب با شرایط کشور ارائه می‌کند.

طرح‌هایی که مرکز پیشنهاد می‌دهد در نهایت به یک هدف جامع ختم می‌شود و آن عبارت است یکپارچگی اطلاعات در سطح کشور و ارائه آمار دقیق برای تصمیم‌سازی مطمئن، آگاهانه و فراگیر به‌منظور مدیریت اراضی و آب، حفظ خاک، مدیریت بازار عرضه و تقاضا، برنامه‌ریزی کشت، افزایش صادرات غیرنفتی، رونق اقتصاد روستاها و توسعه کشاورزی کشور و صدور شناسنامه بین‌المللی محصولات کشاورزی است.

طرحی که ارائه شده است در مرحله اول به سامان‌دهی اراضی کشاورزِی، کسب آمار دقیق و برنامه‌ریزی کشت متناسب با شرایط محیطی کمک می‌کند. این طرح در گام بعدی اسباب مدیریت بازار عرضه و تقاضا را فراهم کرده و در مراحل بعد به کشاورزان برای ثبت بین‌المللی محصولات، ثبت آئین‌ها، تجارت بین‌المللی و جذب توریست کمک می‌نماید.

این طرح باتوجه‌به حضور گسترده نمایندگان مرکز در همه استان‌ها، نیز نمایندگی‌های وزارت جهاد کشاورزی، دفاتر وزارت صمت و سایر وزارتخانه‌ها در نقاط مختلف کشور، قابل‌اجرا و کاملاً عملی است.

طرح کاربرپسند و آسان است و با کمک برنامه‌های موجود در تلفن همراه کشاورزان و با کمک و آموزش مروجان کشاورزی، قابلیت عملیاتی‌شدن دارد.

1.6ساماندهی اراضی کشاورزی

چون همه اطلاعات بر اساس یک سیستم واحد ثبت شده‌اند، هرگونه معامله ملکی با موضوعیت زمین، با اسکن کد دوبعدی دفتر املاک و وارد نمودن کد GLN ملک مورد معامله، با استفاده از بانک اطلاعاتی مرکز که اطلاعات جغرافیایی همه املاک، دفاتر اسناد رسمی و فعالین این حوزه در آن ثبت شده است و به‌صورت آنلاین با سامانه پهنه بندی مرتبط است؛ اطلاعات کامل و جامعی از:

• دفتر ملکی مجاز به انجام معامله در آن حوزه است؟
• زمین در حال معامله چه کاربری‌هایی دارد؟
• زمین دقیقاً در چه حوزه جغرافیایی قرار گرفته؟
• صاحب‌ملک کیست؟
• مساحت زمین و وضعیت معاملاتی آن چگونه است؟
• و…

ارائه می‌دهد. این اطلاعات چون به‌صورت آنلاین و برخط با همه دستگاه‌های اجرایی به طور سیستمی در حال تبادل است، احتمال تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی و زمین‌خواری اراضی تحت حفظ را بسیار کاهش می‌دهد.

همچنین سامانه پهنه‌بندی به‌راحتی متوجه معاملات غیرمجاز شده و در صورت نیاز می‌تواند هشدار داده مانع از تغییر کاربری گردد. این امر بسیاری از تخلف‌ها و کلاهبرداری‌ها را در خصوص زمین‌های فاقد سند نیز کاهش می‌دهد که به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه برای وزارت دادگستری و قوه قضایی کشور خبر خوبی خواهد بود.

2.6کسب آمار دقیق و برنامه‌ریزی

تمامی اقدامات کلان کشور مبتنی بر تصمیماتی است که بر اساس آمار اتخاذ می‌شود. وجود سیستم‌های متفاوت در ثبت آمار و اطلاعات، عدم یکپارچگی اطلاعات، عدم سیستمی بودن ثبت اطلاعات و وجود خطای انسانی موجب شده تا آماری که ارائه می‌شود نادقیق و غیرقابل‌اتکا بوده و بعضاً تصمیمات اتخاذ شده کاملاً برخلاف روند موردنیاز باشد.

طرح پیشنهادی مرکز سبب می‌شود تا سیستم شناسایی یکسان باشد. همه اطلاعات توسط ماشین‌های مخصوص قرائت شده و به‌صورت سیستمی مبادله شوند که خطای انسانی را حذف کرده و زبان مشترکی را برای تبادل اطلاعات ایجاد می‌کند. چون این سیستم اطلاعاتی با تمامی سیستم‌های کدگذاری مورداستفاده در کشور مانند HS[1] و ISIC[2] متناظر است، این امر ضمن کمک به سامانه‌های کشاورز یار و رصدخانه کشاورزی، سبب می‌شود آمار کاشت هر محصول موردنیاز، بر اساس اطلاعات ثبت شده و آمار برداشت در هر منطقه، قابل‌ارائه و صحت‌سنجی باشند.

در این طرح همچنین آمار برداشت هر محصول، با اطلاعات مساحت زمین، نوع خاک و جغرافیای آبی منطقه قابل‌مقایسه است. تا ادامه کشت این نوع محصول، یا میزان برداشت بررسی شده باتوجه‌به نیاز کشور و وضعیت آبی، کشت سال آتی قابل‌برنامه‌ریزی گردد.

همچنین نوع سموم و کودهای مصرفی که ثبت شده است و نسبت آن در مقایسه با حجم محصول برداشتی، اطلاعات دقیقی در خصوص سلامت و امنیت مواد غذایی فراهم می‌کند. امکان ردیابی فراهم شده در این سیستم برای دریافت اطلاعات مربوط با محصولات ارگانیک بسیار برای مصرف‌کننده حائز اهمیت است.

در این طرح حتی مدیریت تجهیزات کشاورزی، کشت مکانیزه، مدیریت سوخت و سایر اهداف قابل‌برنامه‌ریزی خواهد بود.

3.6مدیریت عرضه و تقاضا

مدیریت بازار عرضه و تقاضا، مدیریت صادرات و واردات، امنیت غذایی و کنترل قیمت‌ها از اهدافی است که دولت‌ها همواره دنبال کرده‌اند. سؤالاتی نظیر:

• چه محصولی، کجا، به چه میزان و با چه کیفیتی تولید می‌شود؟
• نیاز بازار مصرف چقدر است؟
• موجودی موردنیاز چقدر خواهد بود؟
• موجودی فعلی چقدر است؟
• حجم انبارها و کیفیت موردنیاز انبارها چیست؟
• چه نوع حمل‌ونقل یا صنایع تکمیلی در چه جغرافیایی مانع از هدررفت و ضایعات می‌گردد؟
• نیاز به واردات وجود دارد؟
• چه سهمی از محصولات را برای صادرات می‌توان برنامه‌ریزی کرد؟
• محصولات وارداتی از چه مبدأهایی و با چه کیفیتی هستند؟
• و…

در طرح فوق پاسخ خواهند داشت و این “پاسخ” قابل اتکاء و قابل‌اعتماد است. پاسخی که فقدان آن در همه این سال‌ها آشفتگی بسیاری را در حوزه کشاورزی، داشت و برداشت، انتقال و ذخیره‌سازی فراهم ساخته است و ضایعات محصولات کشاورزی را افزایش داده است.

4.6 حضور محصولات و فرهنگ کشاورزی ایران در سطح بین‌المللی

ثبت اطلاعات کشاورزان، زمین‌های زارعی و محصولات در یک سیستم بین‌المللی که زبان مشترک جهانی است، به کشاورزانی که قصد دارند در میادین جهانی محصولات خود را عرضه نمایند، کمک می‌نماید تا به‌راحتی اطلاعات موردنیاز را تبادل کنند. این کشاورزان و یا اتحادیه‌ها در بارکد دوبعدی GLN خود همه اطلاعات موردنیاز را قرار می‌دهند که در سطح بین‌المللی و به زبان‌های زنده دنیا قابل‌مشاهده است. نوع مواد اولیه استفاده شده، روش‌های نوین یا سنتی کشاورزی، استانداردها یا مجوزهای اخذ شده، منطقه جغرافیایی و بسیاری از این اطلاعات بدون آنکه به مهارت خاصی نیاز باشد، در بیش از 110 کشور جهان قابل مشاهده است.

لذا مراحل ثبت‌نام در طرح‌هایی مانند شماره آبی یا  GIAHS به‌مراتب آسان‌تر بوده و اطلاعات ثبت شده در مجامع بین‌المللی اعتبار بیشتری خواهند داشت.

ثبت کد GLN هر کشاورز، دسترسی به وی را در سطح بین‌المللی برای شرکت‌هایی که دنبال محصولی با مشخصات محصول وی هستند و یا برای توریست‌هایی که تجربه محیط وی را لذت‌بخش می‌پندارند آسان می‌نماید.

باتوجه‌به اهمیت صنعت توریسم در اقتصاد کشورها، ناگفته پیداست که این امر به ایجاد شبکه ملی گردشگری کشاورزی با کمک سمن‌های کشاورزی و زیست‌محیطی کشور و کشاورزان و رونق توریسم کشاورزی کمک شایانی خواهد کرد.

7.ردیابی آرد، تجربه موفق مرکز

مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات پیش‌ازاین طرح ردیابی مواد پروتئینی را در حوزه مواد غذایی اجرا کرده و نرم‌افزار جامعی را توسعه داده بود. اینک در استان قزوین طرح پایلوت ردیابی آرد را به‌منظور رصد نحوه توزیع گندم و آرد یارانه‌ای درون شبکه اجرایی کرده است. طرح ردیابی آرد از طریق کدگذاری کیسه‌های آرد و جمع‌آوری مکانیزه اطلاعات در زنجیره تامین منجر به کاهش چشمگیر فروش آرد یارانه‌ای به قیمت آزاد و تهیه بانک اطلاعات مکانی واحدهای تولیدی خواهد شد.

در این طرح، مزارع گندم و صاحب آن، سیلوهای گندم، کارخانه‌های آرد، خبازی‌ها، وسایل حمل‌ونقل، کارت‌خوان‌ها و سایر ارکان زنجیره تأمین شناسایی و هریک کد شناسه یکتا دریافت کرده و اطلاعات در یک سامانه متمرکز و متصل به سایر سامانه‌ها (سامانه مرکز) به‌صورت یکپارچه ثبت شده و به‌صورت آنلاین در دسترس است.

مقدار نان فروخته شده توسط نانوایی، مقداری ریالی که توسط کارت‌خوان‌ها ثبت می‌شود و مقدار آردی که دریافت شده ازیک‌طرف، مقدار گندمی که به کارخانه تحویل شده، مقدار آرد احصاء شده و مقدار آرد توزیع شده از طرف دیگر به‌صورت هم‌زمان و سیستمی مقایسه و اطلاعات به شکل دقیق تحلیل و بررسی می‌گردد.

چنانکه مشاهده می‌شود طرح ردیابی ارائه شده یک طرح جزیره‌ای و مبتنی بر داده‌‌های یک سازمان نیست که در خارج سازمان، اطلاعات آن غیرقابل‌استفاده باشد. این طرح بر اساس استانداردهای بین‌المللی تهیه و اجرا شده است. زیرساخت‌های طرح مانند دستگاه‌های صدور کد، ماشین‌های قرائت کد، سامانه‌ها و غیره سال‌هاست در کشور توسط مرکز ارائه و توسعه داده شده است.

تناسب اجرای طرح با نیاز کشور در حوزه رصد آرد یارانه‌ای و تأثیر آن بر کاهش قاچاق آرد، استان البرز را نیز بر آن داشته تا از طرح استقبال نماید.

8. نتیجه

چالش‌های موجود در بخش کشاورزی تنها مختص کشور ایران نیست. این مشکلات در سایر کشورها در طول سالیان متمادی وجود داشته و با روش‌های علمیِ آزموده شده، حل شده‌اند. استفاده از تجربیات سایر کشورها و بررسی علل توفیق یا شکست آن‌ها می‌تواند مسیر حل مشکلات را کوتاه‌تر نماید.

مرکز شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران طبق مأموریت ذاتی خود، وظیفه طبقه‌بندی، کدگذاری و شناسایی اقلام تجاری و شناسه‌دار کردن آن‌ها را طبق استانداردهای بین‌المللی دارد. این مرکز به‌عنوان تنها نماینده سازمان جهانی GS1، اطلاعات بیش از 5 میلیون کالا، 132 هزار فعال اقتصادی، 88 هزار خدمت و بیش از 31 هزار موقعیت مکانی فعالین اقتصادی را ثبت نموده است.

این حجم اطلاعاتِ با کیفیت و استاندارد که در بانک مرکز و به شیوه‌ای امن ثبت و حفظ شده است و با داده‌های سایر ساختارهای بین‌المللی متناظر است، اگر طبق پروتکل‌های استاندارد بین شرکای تجاری و نهادهای قانونی جابه‌جا و استفاده شود، شفافیت اطلاعاتی کاملی ایجاد کرده و بسیاری از مشکلات زنجیره تأمین را حل می‌نماید.

با اتکا بر همین داده‌ها و نیز راهکارهای استاندارد GS1 که توسط سایر کشور‌ها استفاده و اطلاعات آن در اختیار مرکز است، مرکز طرح خود را برای کمک به رفع چالش‌های بخش کشاورزی ارائه نموده است.

در طرح ارائه شده توسط مرکز داده‌ها در یک سیستم واحد جمع‌آوری می‌شود. هر کشاورز به‌عنوان متولی ورود داده و مسئول اطلاعات تنها با مرکز طرف می‌شود. اطلاعات محصول، زمین و سایر اطلاعات را در سامانه درج و کدهای شناسه را اخذ می‌نماید و از طریق همان سامانه، تمامی استانداردها و مجوزهای موردنیاز به هنگام ورود اطلاعات محصول و از طریق ارتباط سامانه‌های سایر متولیان امر به سامانه مرکز، استعلام و کنترل می‌شود. در مراجعه کشاورز به سایر سازمان‌ها، تنها استعلام کد دریافت شده توسط کشاورز، تمامی اطلاعات موردنیاز هر سازمان را متناسب با نوع اطلاعاتی که نیاز دارد، در دسترس سازمان قرار خواهد داد و نیازی به دریافت مجدد اطلاعات از کشاورز و تحمیل کار اضافی یا صرف زمان و استعلام مجدد اطلاعات نخواهد بود. این امر استفاده از فناوری را برای کشاورزان ایرانی که اکثراً از سواد دیجیتالی بالا برخوردار نیستند راحت کرده و بروکراسی اداری را به شدت کاهش می‌دهد و همزمان زیرساخت را برای استفاده از فناوری جدید توسط سازمان‌ها و نهادهای دولتی در نظارت، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری فراهم می کند.

در این سیستم برای هر محصول یک شناسنامه دوزبانه تولید می‌گردد که همه اطلاعات ضروری و اطلاعاتی که برای کشاورز یا نهاد قانون‌گذار مهم است در آن ثبت و در سامانه جهانی به 17 زبان زنده دنیا نمایش داده می‌شود. نمونه این شناسنامه برای سیب البرز تهیه شده است که در شکل 6 نمایش داده شده است.

اطلاعات این شناسنامه به‌راحتی و فقط با اسکن‌کردن بارکد درج شده روی سیب و پالت‌های حمل سیب، قابل استعلام و مشاهده است.

در این مقاله چرایی ضرورت استفاده از کدهای مرکز و راهکارهای مبتنی بر GS1 و منافع آن برای کشاورزی کشور تشریح شد. مرکز این توانایی را برای کمک به صنعت کشاورزی، حمایت از کشاورزان و توریسم کشاورزی که منجر به جلوگیری از مهاجرت آنان به شهرها و حفظ امنیت غذایی خواهد شد؛ دارد. عزم استفاده از این توانمندی به دو عامل بستگی دارد: مطلع شدن کشاورزان، مسئولین و نهادهای ذی‌ربط از این توانایی و اتخاذ تصمیم برای استفاده از این توانمندی.

در این مقاله و مقالات بسیار دیگر که در فصلنامه‌های مرکز منتشر شده و می‌شوند در مقالات کاربردی (دیدگاه‌هایی که توسط مرکز تدوین و برای نهادهای مختلف ارسال می‌شود)، در همایش‌ها، نمایشگاه‌ها و جلسات مختلف و متعدد ترویج خدمات مرکز و آشنایی مسئولین، اقدامات لازم در خصوص مطلع نمودن سازمان‌ها انجام شده و می‌شود. آموزش‌هایی که مکرراً مرکز برای 45 نماینده خود در سراسر کشور تنظیم می‌نماید نیز در این راستا است.

برای به ظهور رسیدن قابلیت‌های مرکز و توسعه کشاورزی پایدار در کشور، عزم جدی مسئولین ذی‌ربط لازم است تا کشاورزی کشور به سمت بهره‌ور شدن و تولید مناسب پیش رفته و گردشگری کشاورزی محقق گردد.

9. مراجع

1. https://iranthinktanks.com/pathology-of-iranian-agriculture-and-providing-an-operational-solution/
2. https://iranthinktanks.com/challenges-of-the-countrys-agricultural-sector/
3. مجموعه اسناد مرتبط با سند ملی و راهبردی تحول امنیت غذایی، چالش‌های بخش کشاورزی شماره 3، عباس کشاورز و دیگران، شابک 8-907-520-964-978 ، چاپ اول سال 1400
4. https://www.isna.ir/news/
5. https://www.mcci.org/en/media-news-events/business-updates/blue-number-initiative-a-global-registry-for-sustainable-farmers/
6. THE BLUE NUMBER INITIATIVE: SUPPORTING FOOD SECURITY AND SUSTAINABLE AGRICULTURE,https://www.emeryoleo.com/sites/default/files/2019
7. https://economic.mfa.ir/portal/newsview/571276
8. https://www.agri- peri.ac.ir/dorsapax/userfiles/file/GIAHSInformationalPackage2016.pdf
9. https://www.irna.ir/news/85119898/
10. BL CKCHAIN FOR AGRI-FOOD TRACEABILITY, United Nations Development Programme Global Centre for Technology, Innovation and Sustainable Development Singapore 2021
11. GS1 Global Meat and Poultry Traceability Guideline, Part 4. Pork Supply Chain, Release 1.0, Ratified, Nov 2015
12. Traceability for Fresh Fruits and Vegetables
13. Deploying traceability for native producers in Peru, Case study : Food Traceability

---

[1] Small & Medium Enterprises(بنگاه‌های کوچک و متوسط)

[2]  متناسب با فرهنگ غذایی حاکم در اروپا و کشورهای غربی

[3] Global Location Number

[4] Globally Important Agricultural Heritage Systems

[5] علامت PDO (منشأ تضمین‌شده) یا PGI (نام جغرافیایی تضمین‌شده) برروی بسته‌بندی

[6] Global Service Relation Numbers

[7] Global Trade Item Number

[8] Item-level identifier

[9] Item-level identifier

[10] کد تعرفه گمرکی کالا (Harmonized System Code) 

[11] سیستم بین المللی طبقه بندی استاندارد صنایع( International Standard Industrial Classification )

---