ماهنامه شماره12(مرداد ماه 1395)

مقدمه

بخش‌های مختلف در صنایع مهندسی، نظامی، انرژی و معدن همگی زیر مجموعه‌ای از صنایع فنی می‌باشد که در روند تولید و توزیع اقلام با چالش‌هایی از قبیل هزینه‌های بالا یا غیر قابل کنترل، محصولات تقلبی، و رقابت تنگاتنگ برای دیجیتالی نمودن فرایندها دست و پنجه نرم می‌کنند. همه این بخش‌ها دارای یک نیاز مشترک می‌باشند. توانایی شفاف‌سازی فرایندهایی از زنجیره تامین که طی آن، مواد اولیه و قطعات، از لحظه ورود به کارخانه تا زمان خروج قابل کنترل باشد:
الف) ورود به خط تولید
ب) پردازش
ج) مونتاژ و بسته بندی
د) آماده ارسال به مقصد مشتریان
استانداردهای شناسایی، ذخیره‌سازی و به اشتراک‌گذاری GS1 در حوزه اقلام و موقعیت‌یابی می‌تواند امکانات لازم را جهت دستیابی به شفافیت در زنجیره تامین، افزایش بهره‌بری و مدیریت بهینه قطعات و اقلام تولیدی را برای بخش‌های فعال در صنایع فنی به ارمغان آورد. فعالیت‌های GS1 در صنایع فنی بر موارد زیر متمرکز شده است:
الف) کارخانه های دیجیتال یا “صنعت نسل چهارم “، فن آوری‌های جدید، خودکارسازی و مدیریت قطعات یدکی
ب) نشانه گذاری مستقیم قطعات
ج) تعمیر و نگهداری، سریال‌زنی
د) شناسایی یکتای اقلام و همگام‌سازی فرایندها و ماشین‌آلات
هدف اصلی در بهینه‌سازی فرایندهای بالا، ایجاد همکنش‌پذیری بین ماشین‌آلات می‌باشد که موجبات کاهش هزینه‌های تمام شده محصول نهایی را فراهم می‌آورد. چالش‌هایی که در بالا به آن اشاره شد بصورت یک معضل اساسی برای کارخانجات تولیدی کشورمان مطرح می‌باشد، بطوری که حتی بسیاری از کارخانجات بزرگ هنوز از راهکارهای قدیمی برای کنترل زنجیره تامین استفاده می‌کنند که باعث بالا رفتن هزینه کالای نهایی به صورت متناوب، نارضایتی مشتری و درنتیجه مقرون بصرفه نبودن تولید را به همراه خواهد داشت. مطالبی که در ادامه آورده شده، گزارشی از موضوعات مطرح شده در اجلاس جهانی GS1 در سال 2015 پیرامون چالش‌های پیش روی صنایع فنی و راهکارهای متصور جهت مرتفع نمودن آن‌ها می‌باشد.

سخنران: انزو بلانک و دنیل دونباک

مباحث مطرح شده:

• تعریف صنایع فنی
• چرا GS1 باید در صنایع فنی مشارکت داشته باشد؟
• نسل چهارم صنعت
• مفاهیم اصلی
• بازار (منظور از بازار این است که بررسی کنیم چه شرکت‌هایی را باید هدف قرار دهیم و اینکه آیا این شرکت‌ها از قبل به عضویت یکی از MOها درآمده‌اند یا خیر؟)
• اقدامات MOها

1 – تعریف صنایع فنی

صنایع فنی، یکی از بخش‌هایی است که دائماً در حال رشد می‌باشد. این رشد نه تنها در عرصه جهانی بوده بلکه در حوزه کاری GS1 هم مطرح می‌باشد. در گذشته اقدامات اندکی توسط GS1 در این صنعت انجام شده که تقریباً ناموفق بوده، به همین دلیل می‌توان گفت که این صنعت، یکی از زمینه‌های کاری جدید و رو به رشد برای GS1 است. مطالبی که در این گزارش عنوان می‌شود را نباید به عنوان تمام پتانسیل GS1 در این حوزه در نظر گرفت، زیرا بخش‌ها و زیربخش‌هایی وجود دارد که امکان مشارکت در آن‌ها وجود دارد ولی هنوز به صورت جدی بدان پرداخته نشده یا شرایط لازم برای مشارکت فراهم نیامده است.
بخش‌های مورد نظر GS1 که زیر مجموعه‌های آنان با یکدیگر در ارتباط بوده و دارای تعامل متقابل هستند:

• صنایع دفاع
• انرژی (سوخت‌های فسیلی، هسته‌ای، تجدید‌پذیر)
• حمل‌و‌نقل عمده (هوایی، خودرو، زیردریایی، ریلی)
• معادن
  برخی پروسه‌های تجاری نیز در صنایع فنی مورد توجه قرار دارد که شامل موارد زیر است:
• مدیریت لوازم و قطعات یدکی
• کارخانه‌های دیجیتال (استفاده از تکنولوژی‌های نسل چهارم صنعت در فرایند تولید اقلام)
• نگهداری و عملیات تعمیر
  بازاریابی مستقیم قطعات (DPM)
  حدود پنج سال است که بخش توسعه مشارکت‌های GS1 آلمان در صنایع فنی مشغول بکار هستند. تیم صنایع فنی با مورد بررسی قرار دادن بسیاری از کارخانجات فعال، ثابت کردند که مشکلات و چالش‌هایی که برای سایر صنایع در خصوص شناسایی و ردیابی اقلام و کالاها مطرح است، در صنایع فنی نیز وجود دارد. به عنوان مثال، یکی از چالش‌های مشترک در این حوزه مربوط می‌شود به کنترل اقلامی که از منابع خارجی وارد کارخانه شده و در اختیار متخصصین یا کارکنان خط تولید قرار می‌گیرد و نیاز است از یک سیستم یکپارچه برای کنترل و نظارت ورودی و خروجی آن استفاده شود. چالش مذکور برای تمامی کارخانجات فعال در زمینه تولید مطرح می باشد.1.2 چالش‌های موجود در صنایع فنی (که عموما در نتیجه عدم شفافیت بوجود می آیند)
• انبارهای شلوغ
• پروسه‌های طولانی تولید اقلام
• پروسه‌های اضافی مرتبط با فعالیت‌های خاص
• کاهش تولید
• ردیابی و رهگیری ضعیف
• نقصان مواد اولیه مورد نیاز
• طولانی بودن روند جستجو اقلام
• ضریب بالای خطا در فرایند تولید
  مشارکت GS1 آلمان در صنایع فنی از سال 2001 آغاز شد. در آن زمان، ارتش آلمان و بسیاری از شرکت‌های خودروسازی، مشکلات بسیاری برای مدیریت اموال خود داشتند، لذا تصمیم گرفتند از استانداردهای GS1 برای رفع چالش‌های موجود استفاده کنند. تا سال 2008 برخی شرکت‌های بزرگ خودروسازی مثل پورشه از GTIN برای مدیریت كالا‌هاي خود بهره گرفتند. بدین ترتیب از سال 2008 تاکنون حدود 500 میلیون کد برای استفاده در صنعت خودروسازی تولید شده است. ارتش آلمان هم از سال 2010 استفاده گسترده از GTIN و سایر استانداردهای GS1 را در دستور كار خود، قرار داد و در سال 2015 استفاده از آن را در بخش های مختلف الزامی نمود. به عنوان مثال شرکت KMW برای ارائه تانکر به ارتش آلمان و برخی دیگر از کشورها، از لیبل دیتاماتریکس GS1 و بارکدGTIN روی آنها استفاده می‌کند. حدود 5000 تانکر این شرکت از سریال‌های استاندارد GS1 بهره‌مند شده است.
  بسیاری از استاندارهایی که در صنایع فنی و خودروسازی استفاده می‌شود، به صورت اختصاصی طراحی شده و مورد استفاده سایر شرکت‌های نمی‌باشد. به عنوان مثال، کالاها و اقلام زیادی از شرکت‌های مختلف برای ارتش آلمان ارسال می‌شد که در هریک از آن‌ها از یک نوع استاندارد خاص استفاده شده بود که کار شناسایی آن‌ها را دشوار می‌کرد. بدین ترتیب، تصمیم برآن شد تا کلیه تامین‌کنندگان کالا و تجهیزات به ارتش آلمان، از استانداردهای GS1 استفاده کنند.
  برای معرفی و استفاده از استانداردهای GS1 در صنایع فنی، تصمیم گرفتیم به سراغ شرکت هایی برویم که دارای زیر مجموعه‌های متعدد و وابسته به یکدیگر می‌باشند تا استفاده از این استانداردها به صورت گسترده صورت گیرد. ولی یکی از چالش‌های اساسی ما، عدم آشنایی این بخش‌ها و زیرمجموعه‌ها با استانداردهای GS1بود. تصور اکثر بخش‌ها از GS1 این بود که استانداردهای آن فقط در بخش خرده‌فروشی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بدین ترتیب، لازم دانستیم کارشناسانی را برای ارائه آموزش به این بخش‌ها یا شرکت‌ها اعزام نماییم. در این راستا شرکت‌هایی مثل بوش را هدف قرار دادیم، چراکه این دست شرکت‌ها، نه تنها در بخش صنایع فنی، بلکه در بسیاری از بخش های دیگر نیز فعالیت دارند و می‌توانند بستر بسیار مناسبی برای گسترش و توسعه استانداردهای GS1 باشند.

2 – چرا GS1 باید در این صنایع مشارکت داشته باشد؟

از یک طرف، در بسیاری از صنایعی که از فرآیندهای خودکار برای تولید یا هدایت اقلام استفاده می‌کنند، به استانداردهایی نیاز هست که قادر باشد شناسایی و مدیریت اقلام را در فرآیند‌های خودکار ماشینی بصورت یکپارچه انجام دهد. از طرف دیگر، تعداد زیادی از شرکت‌های تولید یا تامین‌کننده مثل KMW وجود دارد که کالاها یا اقلام تولیدی خود را صرفاً به یک خریدار ارائه نمی‌کند، بنابراین اگر قرار باشد هرکدام از این خریداران از یک استاندارد خاص و جداگانه برای شناسایی اقلام استفاده کنند، مشکلات بسیاری هم برای KMW و هم برای آنان بوجود خواهد آمد.

ریسک ها و تهدیدها:

• بسیاری از بخش‌هایی که بصورت زیرمجموعه‌ای عمل می‌کنند، بدنبال روش‌هایی برای استفاده از راه کارهای خودکارسازی در حوزه نسل چهارم صنعت هستند.
• برخی از زیرمجموعه‌ها اقدام به تهیه و استفاده از استانداردهای اختصاصی نمودند که تقابل مستقیم با GS1 قرار دارد.
• نیاز به یک راهکار همه جانبه داریم. زیرا بسیاری از تولید‌کنندگان در بخش صنایع فنی، دارای زیر مجموعه های فراوانی می‌باشند.
  به عنوان مثال، شرکت Bosch برای صنایع خودروسازی، هوافضا و صنایع دفاع، تولید و تامین اقلام می‌کند و شرکت زیمنس هم در صنایع ریلی ، انرژی و دفاع فعالیت دارد.
• عدم مشارکت GS1 در بخش‌های گوناگون صنایع مختلف، موجبات عدم شفافیت در معاملات و فرآیندهای شناسایی اقلام را فراهم خواهد کرد. با توجه به این واقعیت که برای حضور در بازار جهانی، نیاز است تا بخش‌های مختلف صنایع با یکدیگر در ارتباط و تعامل باشند و بتوانند اطلاعات اقلام را به راحتی بین خود یا حتی خارج از مرزها رد و بدل نمایند، استفاده از یک استاندارد مشترک و یکپارچه امری اجتناب ناپذیر است.

فرصت ها:

• توانایی GS1 در تامین نیازهای سازمان‌های چند بخشی و دارای زیرمجموعه‌های متعدد به علت داشتن امکانات بهتر برای ایجاد یک شبکه یکپارچه.
• بسیاری از شرکت‌های بزرگ، به صورت بین المللی عمل می‌کنند، بنابراین به استانداردهای جهانی نیازمند خواهند بود.

3 –  نسل چهارم صنعت

جمع آوری اطلاعات، یک الزام انکارناپذیر است که در همه صنایع مطرح می‌باشد. برای اینکه بتوانید از ابزار و تجهیزات به درستی استفاده کنید می‌بایست اطلاعات مورد نیاز و مرتبط با فرایندهای مختلف را جمع‌آوری و در اختیار داشته باشید. اما مهم‌تر از آن، ارتباط و ردوبدل اطلاعات بین ابزار و دستگاه‌ها است. به عبارت دیگر، باید قادر باشیم شرایطی فراهم کنیم تا دستگاه‌ها توسط یک زبان مشترک با یکدیگر حرف بزنند. بنابراین، رد و بدل اطلاعات از یک دستگاه به دستگاه دیگر و تعامل آن‌ها با هم را به عنوان کلیدی‌ترین عنصر در نسل چهارم صنعت می‌دانیم.
دستگاه‌های GPS را به عنوان مثال در نظر بگیرید. شما محل مبدا و مقصد را وارد می‌کنید و دستگاه مسیر حرکت و زمان مورد نیاز را برای پیمودن مسیر را به شما نشان می‌دهد. حال اگر در این مسیر انتخابی، ترافیک شدیدی وجود داشته باشد، دستگاه باید بتواند با استفاده از اطلاعات ذخیره شده و رد و بدل اطلاعات با دیگر ابزار و دستگاه‌های دخیل در موقعیت‌یابی، مسیرهای جایگزین را به شما معرفی کند.

3.1 –  گذار از نسل اول صنعت به نسل چهارم صنعت

عامل اصلی بوجود آمدن تحولات و ایجاد نسل‌های گوناگون در صنعت، انقلاب صنعتی می‌باشد. بنابراین انقلاب صنعتی را هسته اصلی و نیروی محرکه در تمامی نسل‌های صنعتی قلمداد می‌کنیم.
نسل اول: استفاده از ماشین‌های مکانیکی رایج گشت ولی هنوز از الکتریسیته در صنعت بهره‌گیری نمی‌شد.
نسل دوم: ورود الکتریسیته به صنعت و قرار گرفتن آن در کنار نیروی انسانی در روند تولید.
نسل سوم: ورود کامپیوتر به فرایند تولید. در اینجا از الکتریسیته و کامپیوتر در صنعت استفاده می‌شود ولی هنوز به حضور نیروی انسانی برای کنترل کامپیوترها نیاز است.
نسل چهارم: در اینجا است که نقش نیروی انسانی در کنترل کامپیوترها برداشته می‌شود و ماشین‌ها در روند تولید با یکدیگر تعامل دارند. به عبارت دیگر در نسل چهارم صنعت، کامپیوترها و ماشین‌ها با یکدیگر حرف می‌زنند و ارتباط برقرار می‌کنند و روند تولید را پیش می‌برند.
چه ارزشی‌هایی در نسل چهارم صنعت مورد توجه است؟
اگر بخواهیم نسل چهارم صنعت را به درستی اجرا کنیم باید مفهوم همکنش‌پذیری را کاملا درک کرده باشیم. همکنش‌پذیری زمانی تحقق می‌یابد که حداقل 40 درصد ماشین‌آلات از یک زبان مشترک برای تعامل با یکدیگر استفاده نمایند و یک ارتباط و هماهنگی یکپارچه بین آن‌ها در جریان باشد. اگر هرکدام از ماشین‌ها از زبان‌های مختلفی استفاده کنند، همکنش‌پذیری اتفاق نخواهد افتاد. در حال حاضر به علت وجود زبان‌های مختلف در دستگاه‌ها، فقط کمتر از یک درصد اطلاعات جابجا شده در سطح جهانی پالایش و مورد استفاده قرار می‌گیرد، بنابراین در صورت همکنش‌پذیری ماشین‌ها، می‌توان انتظار داشت اطلاعات عظیمی را برای پالایش در اختیار داشته باشیم. ارزش استفاده از صنعت نسل چهارم در فرایند های B2B دو برابر فرایند‌های B2C یا C2C خواهد بود. شایان ذکر است که در 60 درصد از کشورهای توسعه یافته و 40 درصد از کشورهای درحال توسعه از راهکارهای نسل چهارم صنعت استفاده می شود.
فرصت هایی که نسل چهارم صنعت فراهم می‌کند:

• تحول پروسه‌های تجاری: امکان انجام پیش‌بینی با در اختیار داشتن اطلاعات دقیق، استفاده بهینه از اموال و بهره‌وري بیشتر.
• تهیه مدل‌های تجاری جدید: انجام مانیتوریگ از راه دور که موجبات ارائه خدمات همزمان و آنی را فراهم می‌کند. به عنوان مثال در برخی از زیر دریایی‌ها یا هواپیماها، نیازی به حضور تکنیسین نخواهد بود و شما می‌توانید اقدامات لازم را از راه دور انجام دهید.
  به عنوان مثال ارزش ایجاد شده در صنعت خودروهای سواری به 210 میلیارد دلار می‌رسد. در صنعت حمل‌و‌نقل حدود 2/2 بیلیون دلار ارزش ایجاد شده است.
  3.2 نقش استانداردهای آزاد در نسل چهارم صنعت
  همانطور که در بالا اشاره شد، در صورت عدم وجود همکنش‌پذیری، بازده تعامل ماشین‌ها تا 40 درصد کاهش پیدا می‌کند. استفاده از استاندارهای آزاد، یکی از روش‌های ایجاد همکنش‌پذیری است.

4 –  مفاهیم اولیه

همانطور که می‌دانید فرایندهای GS1 بر سه اصل شناسایی، ثبت و اشتراک‌گذاری اطلاعات استوار است. در صنایع فنی، اصل شناسایی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می‌باشد. زیرا باید سیستم‌هایی شناسایی اقلام را در پروسه‌های گوناگون تولید مورد استفاده قرار دهیم. از طرف دیگر، اگر شناسایی اقلام بصورت دقیق انجام نشود، با مشکلات بسیار زیادی در ادامه پروسه‌ها روبرو خواهیم شد. در مرحله بعد باید به دنبال بهترین روش برای ثبت اطلاعات اقلام باشیم. در بسیاری از موارد از بارکدهای GTIN و غیره استفاده می‌شود، ولی در اقلامی که به مراتب مورد استفاده قرار می‌گیرند باید از مارک‌های شناسایی حک شده دیتاماتریکس استفاده کرد. در نهایت نیز با استفاده از EPCIS یا EDI اقدام به دریافت اطلاعات اقلام خواهیم نمود.

در مرحله ثبت اطلاعات اقلام با استفاده از کلیدهای شناسایی، ممکن است صنایع مختلف مجاز به استفاده از برخی کلیدهای شناسایی نباشند. به عنوان مثال، در ارتش آلمان مجاز به استفاده از RFID نخواهید بود، ولی در صنعت ریلی باید فقط از RFID استفاده کنید. با این وجود در مرحله آخر یا انتشار اطلاعات، هر دو آن‌ها از استاندارد SGTIN استفاده می‌کنند.

5 –  مطالعه بازار

در ماه اوت سال گذشته در 14 کشور بزرگ تولید کننده به بررسی بازار پرداختیم. با انجام مطالعات در خصوص بخش‌های صنعتی و روابط فی مابین آن‌ها توانستیم 406 شرکت که در عرصه جهانی فعالیت دارند را شناسایی کنیم. فقط یکی از این 406 شرکت در همه بخش‌های مورد نظر فعالیت دارد (شرکت هیوندای). در واقع هدف اصلی ما، شناسایی شرکت‌هایی بود که در بیش از یکی از بخش های مورد نظر ما مشغول فعالیت می باشند. نهایتا 110 شرکت انتخاب شدند که 27 درصد از 406 شرکت را تشکیل می‌دادند. زمینه فعالیت مشترک این 110 شرکت، اکثرا در حوزه انرژی یا نفت و گاز می‌باشد. ما با استفاده از این اطلاعات و بررسی عضویت شرکت‌های منتخب در GS1، پتانسیل‌های بسیار مناسبی را برای مشارکت با شرکت‌های جدید شناسایی کنیم. به عنوان مثال اگر در زمینه انرژی تخصص داریم، می‌توانیم بررسی کنیم که آیا شرکت‌های منتخب در لیست ما به عضویت GS1 درآمده‌اند یا خیر؟ در صورت عضو نبودن آنان در سیستم، می‌توانیم زمینه‌های لازم برای مشارکت با آن‌ها فراهم نماییم.5.1 مطالعه بازار آلمان
شرکت‌های برتر که در حوزه‌های مورد نظر در کشور آلمان فعالیت دارند به چند گروه مختلف تقسیم شده‌اند.

• ماشین‌آلات و تجهیزات: 497/17 شرکت
• صنعت خودرو: 028/3 شرکت
• صنایع ریلی: 212
• صنایع دفاعی: 81
  با مقایسه ارقام بالا و تعداد شرکت‌های عضو در MO، می‌توان درصد استفاده شرکت‌های برتر از GS1 در کشور را بدست آورد. بدین ترتیب می‌توانیم میزان پتانسیل موجود برای استفاده از این استانداردها را بررسی و مطالعه نمود.
  با انجام بررسی درخصوص عضویت این شرکت‌ها در GS1، مشخص شد که 15 درصد از آن‌ها از خدماتGS1 استفاده می‌کنند که حدود 3000 شرکت را در بر خواهد گرفت.

6 –  اقدامات MOها

تعدادی از MOها اقدامات و فعالیت‌هایی را در بخش صنایع فنی در کشور خود به انجام رسانده‌اند. با توجه به شرایط منطقه‌ای، وسعت این اقدامات در برخی از کشورها زیاد و در برخی دیگر کمتر از سایرین می‌باشد.
استرالیا: صنایع سنگین (معدن، نفت و گاز، ساختمان، ابزار)
آلمان: کلیه بخش‌ها
هلند: کنتورهای هوشمند، صنایع ریلی، لاستیک خودرو
نروژ: نفت و گاز
سوئیس: راه آهن (استفاده از شناسه برای ریل ها)
هند: راه آهن (استفاده از RFID برای انتقال اموال در ارتش، دقیقا برعکس آلمان که استفاده از RFID روی اقلام نظامی را ممنوع کرده)
فرانسه: خودرو
برزیل: نفت و گاز، هوافضا
استانداردهای شناسایی، ذخیره‌سازی و اشتراک‌گذاری قطعات و اقلام در صنایع فنی در بسیاری از شرکت‌های مطرح دنیا مورد استفاده قرار گرفته است. به جرات می‌توان گفت که اگر این شرکت‌ها از این گونه استانداردها برای ایجاد شفافیت در زنجیره تامین خود استفاده نمی‌کردند، مطمئناً نه تنها از رقبای خود عقب می‌ماندند بلکه به علت متحمل شدن هزینه‌های غیرقابل پیش‌بینی، ناچار به افزایش متناوب محصولات نهایی خود می‌شدند که موجبات از دست دادن بازار را برایشان فراهم می‌کرد. هم اکنون شرایطی فراهم شده که شرکت‌های فعال در حوزه‌های صنایع فنی در کشورمان می‌توانند از تجربیات موفق شرکت‌های بزرگ در زمینه استفاده از استانداردهای GS1 بهره برده و با کسب دانش در خصوص نحوه بکارگیری این استاندارها، بسترهای لازم برای رسیدن به بهره‌وری و ایجاد شفافیت در زنجیره تامین را فراهم آورند.