معرفی مشخصههای برچسب اصالت کالا
فصلنامه شماره 48(بهار 1402)- داریوش نقیبی
چکیده
یکی از اصلیترین و مهمترین دغدغههای زندگی امروز انسانها، سلامت و بهداشت است. بخشی از این سلامت و بهداشت به کالاهایی بر میگردد که افراد باهدف بهبود یا تقویت سلامت و بهداشت خود و یا زیبایی از آنها استفاده میکنند؛ بنابراین اورجینال و سالمبودن این کالاها اهمیت دوچندانی پیدا میکند. روشهای مختلفی برای اطمینان از این امر وجود دارند که یکی از آنها تشخیص اصالت کالا با بارکد است.
فرقی نمیکند قصد خرید لوازمخانگی داشته باشید یا دارو و مکمل و یا لوازم بهداشتی و آرایشی. درهرحال اصالت کالای موردنظر اهمیت فوقالعادهای دارد. شاید بتوان گفت اصلیترین دلیل این امر، هزینهای است که برای خرید این کالاها پرداخت میکنید. باتوجهبه وضعیت تورم و قیمتهایی که مدام در حال افزایش هستند، خرید کالاهایی که اصل و اورجینال هستند، اهمیت فوقالعادهای دارند. چون با خرید اجناس و محصولات تقلبی و غیر اصل، پس از مدت زمانی احتمالاً مجبور به تکرار خرید خود و پرداخت هزینه جدیدی برای آن خواهید شد.از طرف دیگر، اگر محصولی که خریداری میشود از نوع محصولات آرایشی و بهداشتی و یا داروها و مکملها باشد، عدم اصالت کالا میتواند موجب آسیب رساندن به جسم و سلامت و زندگی افراد شود. بهغیراز این موارد، در صورت عدم اصالت کالا فروشندگان و تولیدکنندگان داخلی و نیز واردکنندگان کالاهای اصل و اورجینال به کشور نیز دچار ضرر و زیان خواهند شد. زیرا معمولاً کالاهای جعلی و تقلبی با قیمتهایی ارزانتر از کالاهای اصل و اورجینال به فروش میرسند؛ بنابراین تشخیص اصالت کالا با بارکد و یا روشهای دیگر اهمیت زیادی دارد؛ چون نهتنها میتوان به این وسیله مانع بروز ضررهای مالی و جانی به افراد مصرفکننده شد، بلکه میتوان کسبوکارهای قانونی و مجوزدار را نیز رونق داده و مانع قاچاق و ورود غیرقانونی کالاهای تقلبی گردید.
1. برچسب اصالت کالا چیست و چه کاربردی دارد؟
حتماً تا کنون اسم برچسب اصالت کالا به گوش شما خورده است. با بررسی جزئی و معنای لغوی این کلمه میتوان متوجه شد که این برچسب معیاری برای سنجش اصل بودن محصول شناخته میشود. یک بارکد چه اطلاعاتی به ما میدهد؟
همانطور که میدانید، امروزه با وجود گسترش کالا و اجناس فیک، و شباهت بالای این محصولات با نمونههای اصلی، بسیاری از خریداران هنگام خرید کالا با مشکلاتی اساسی روبهرو میشوند. در این مواقع است که لیبل اصالت به مشتری کمک میکند تا محصولی اصیل انتخاب و خریداری کند. اجناس فیک را در هر دستهای میتوان مشاهده کرد. کیف و کفش، انواع لباسهای زنانه و مردانه، عطر و ادکلن، لوازمخانگی و غیره از جمله محصولاتی هستند که در برندهای معتبری تولید میشوند. بدیهی است قیمت این اجناس باتوجهبه برند و کیفیت آنها تقریباً بالا است. اما محصولات فیک، محصولاتی هستند که فقط در ظاهر شبیه به محصول اصل هستند؛ اما کیفیت آنها در درجه متوسط یا پایینتر از جنس اورجینال است.
متأسفانه، امروزه محصولات فیک، بادقت بسیار بالایی ساخته میشوند. شباهت ظاهری این محصولات با محصول اصل سبب شده تا افراد عادی نتوانند اصل یا فیک بودن جنس موردنظر خود را تشخیص دهند. این مسئله در مورد کالاهایی که با سلامت انسان سروکار دارند، اهمیت بیشتری دارد. شاید در موارد دیگر با خرید جنس تقلبی، تنها از لحاظ مالی دچار مشکل شوید؛ اما در مورد محصولات دارویی، آرایشی و بهداشتی ممکن است خرید جنس تقلبی سلامت شما را دچار مشکل کند.
در این مواقع لیبل اصالت کالا، به فرد کمک میکند تا از اورجینال بودن محصول اطمینان حاصل کند. در واقع شما با بررسی برچسب اصالت کالای یک محصول، اطمینان پیدا میکنید که پول خود را صرف خرید جنسی اصیل و باکیفیت کردهاید.
2. نکاتی در مورد شکل ظاهری برچسب اصالت کالا
حال که با کاربرد برچسب اصالت آشنا شدیم، بهتر است با شکل ظاهری آن نیز آشنا شویم. لیبل اصالت یک برچسب ترکیبی از رنگ سفید و زرد است. روی این برچسب اطلاعات مهمی درج شده است. از جمله این اطلاعات میتوان به شماره سامانه استعلام اصالت، شناسه محصول، کد رهگیری، تاریخ تولید و انقضای محصول، نام تولیدکننده، نام واردکننده و بارکد اصالت اشاره کرد
نکتهای که هنگام خرید یک محصول باید مدنظر قرار دهید، این است که در درجه اول، بخش بارکد محصول مخدوش نشده باشد. این بارکد با یکلایه اسکرچ شده، پوشانده شده است تا فردی غیر از شما به آن دسترسی نداشته باشد. این بارکد ۱۶ رقمی است.
همچنین لیبل اصالت دارای یک بارکد دوبعدی نیز میباشد. این بارکد مخصوص ناظران و بازرسانی است که از فرآیند فروش محصولات در یک مجموعه بازرسی میکنند. آنها میتوانند با استفاده از این بارکد دوبعدی، بهتمامی اطلاعات اصلی کالا اعم از تاریخ تولید، تاریخ انقضا، اصالت و غیره دسترسی پیدا کنند.
- انواع برچسبهای ارائه شده بر روی محصولات تا کنون شامل:
برچسب شبنم
برچسب اصالت
برچسب ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت
در حال حاضر کلیه محصولات سلامتمحور بایستی دارای برچسب اصالت یا برچسب ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت باشند و هیچگونه برچسب دیگری مورد تأیید نمیباشد.
برچسب اصالت دارای ویژگیهایی است که کلیه عرضهکنندگان و مصرفکنندگان اقلام سلامتمحور را قادر میسازد اصالت کالا را مورد بررسی قرار داده و پس از حصول اطمینان از اصالت کالا اقدام به خریداری و مصرف کالای موردنظر نمایند.
- مشخصات برچسبهای ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت
برچسب ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت دارای بخشهای زیر است:
- شناسۀ تجاری فرآورده (GTIN[1])
- شناسۀ ردیابی، رهگیری (UID[2])
- شمارۀ سری ساخت (Lot/Batch Number)
- تاریخ انقضا (Exp Date)
- شناسۀ اصالت
شناسه تجاری فراورده (GTIN):
شمارۀ جهانی اقلام تجاری است که بر مبنای استانداردهای سازمان GS1 صادر شده است و دارای طول ثابت 14 رقم است.
شناسۀ ردیابی و رهگیری (UID):
شناسۀ اختصاصی و منحصربهفرد و غیرتکراری برای هر واحد فرآورده است که دارای طول ثابت 20 رقم میباشد و شرکت صاحب پروانه طبق استاندارد ذیل آن را تولید میکند.
شناسۀ اصالت:
شناسۀ 16 رقمی، منحصربهفرد و متناظر با UID که مختص هر واحد فرآورده است که با لایهای پوشانده شده و پس از برداشتن این لایه توسط مصرفکننده آشکار خواهد شد.
3. مزیتهای درج لیبل اصالت روی محصول
واقعیت این است که طی سالهای اخیر به دلایل مختلفی، مانند سودآور بودن بازار برخی از کالاها و یا عدم ثبات قیمت، افراد سودجو اقدام به ورود غیرقانونی و قاچاق کالاهای مختلف کردهاند. همچنین برخی افراد نیز دست به تولید کالاهای فیک و تقلبی زدهاند. این امر تا جایی که فقط مربوط به هزینه و پولی باشد که برای خرید کالا پرداخت میشود، شاید اشکال چندانی نداشته باشد. اما وقتی که پای سلامت و زندگی انسانها به میان میآید، اهمیت این موضوع بالا رفته و باید به آن رسیدگی کرد.
بعضی از محصولاتی که ما خریداری میکنیم، به طور مستقیم با سلامتمان سروکار دارند. لوازم آرایشی و بهداشتی از جمله این محصولات به شمار میروند. درصورتیکه شما از اصالت محصول آرایشی و بهداشتی موردنظر خود مطمئن نباشید، ممکن است این محصول صدمات جبرانناپذیری بهسلامتی شما وارد کند؛ بنابراین درج لیبل اصالت روی محصولات آرایشی و بهداشتی، میتواند تضمینی معتبر برای حفظ سلامت افراد در استفاده از محصول موردنظر باشد. استفاده از برچسب اصالت روی کالاها و اجناس مختلف میتواند تا حد زیادی از قاچاق اجناس جلوگیری کند. همانطور که میدانید قاچاق اجناس و محصولات مختلف، این روزها باعث مورد ضرر واقعشدن بسیاری از تجارتهای داخلی شده است. قاچاقچیان کالای بیکیفیت را بهصورت قاچاق وارد کشور میکنند و آن را بدون ضمانت معتبر و با قیمتی ارزان در دسترس مشتری قرار میدهند. اجناسی که دارای برچسب اصالت هستند، تمامی روندهای قانونی را طی کردهاند و کاملاً باکیفیت هستند. در صورت وجود برچسب اصالت روی یک محصول، شما از کیفیت و اصالت محصول مطمئن میشوید؛ بنابراین هیچگونه نگرانی بابت هزینهای که برای خرید این محصول صرف میکنید، نخواهید داشت.
4. سیب سلامت یا برچسب اصالت؟
شاید فکر کنید وجود سیب سلامت روی یک محصول، میتواند بهراحتی سلامت آن را تضمین کند. در این مورد باید بگوییم که وجود سیب سلامت روی یک محصول برای تأیید سلامت آن کافی نیست. بلکه مهمترین نقش در تأیید اصالت و سلامت محصول را لیبل اصالت کالا ایفا میکند. در واقع برچسبهای اصالت، نهتنها اصل و اورجینال بودن محصول را تأیید میکنند؛ بلکه معیاری برای تشخیص قانونیبودن محصول و تضمین سلامت آن نیز هستند.
5. روشهای تشخیص اصالت کالا با بارکد
یکی از روشهایی که این روزها بسیار رواج پیدا کرده است، تشخیص دادن اصالت کالا با بارکد است. این شیوه به خصوص در میان نسل جوان طرفداران زیادی پیدا کرده و به همین خاطر روش بسیار مهمی محسوب می شود. در واقع چون تشخیص دادن اورجینال بودن کالا و اصالت آن امری ضروری و لازم است، هر روشی که بتوان به وسیله آن افراد را برای بررسی اصالت کالا تشویق کرد، اهمیت فوق العاده ای پیدا خواهد کرد. یکی از ساده ترین روش ها برای بررسی اورجینال بودن هر محصولی، بررسی اصالت کالا با بارکد است. این امر به خاطر آن است که همه محصولات داخلی و خارجی، در صورتی که اصل باشند، دارای بارکدی هستند که دربرگیرنده اطلاعات آنهاست. این بارکد یا به صورت مستقیم بر روی محصول و یا بسته بندی آن حک می شود و یا اینکه بر روی لیبل اصالت کالا درج خواهد شد. به هر حال محصولات اصل دارای بارکدی هستند که با توجه به استفاده روزافزون از نرم افزارهای بارکد خوان می توان آن را بررسی کرده و از طریق آن به اورجینال یا تقلبی بودن محصول مورد نظر پی برد.
- انواع بارکد
برای تشخیص اصالت کالا با بارکد، باید با انواع بارکدها آشنایی داشته باشیم. واقعیت این است که بارکدها انواع مختلفی دارند. ظاهر برخی از آنها بسیار ساده بوده و متشکل از چند خط سیاهوسفید در سایزهای متفاوت هستند. برخی دیگر پیچیدهتر بوده و ظاهری چندبعدی و شطرنجی دارند. بههرحال در هر نوعی که باشند اطلاعات مربوط به محصول موردنظر را درون خود دارند که میتوان از طریق آنها اصالت کالا را تشخیص داد. سادهترین نوع بارکد موجود، بارکدی است که به آن بارکد میلهای یا بارکد تکبعدی میگویند. این نوع بارکد شامل خطوط سیاهی است که بافاصلههای مختلف، ارتفاع یکسان و پهنای متفاوت در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند. معمولاً در قسمت زیرین این بارکد اعدادی درج شدهاند. البته ممکن است این اعداد در بالای بارکد درج شده باشند. درهرصورت این اعداد نشاندهنده اطلاعاتی درباره محصول موردنظر هستند. مثلاً سه رقم اول از سمت راست، نشاندهنده کشوری هستند که محصول در آن تولید شده است. چهار عدد بعدی نشاندهنده کد شرکتی است که محصول را تولید میکند. پنج رقم نیز نشاندهنده کد اختصاصی محصول موردنظر هستند و عدد آخر نیز کد کنترل محصول است. البته باید توجه داشته باشید که این نوع بارکد معمولاً اطلاعات زیادی در خود ذخیره نمیکند. اگر تصمیم داشته باشید به بررسی اصالت کالا با بارکد بپردازید، جذابترین نوع بارکدهای موجود، بارکدهای دوبعدی یا QR Code ها هستند. این نوع بارکدها معمولاً یا بهصورت مربع دیده میشوند یا مستطیل. در قسمت داخلی آنها نیز اشکال شطرنجی شکل به رنگهای سفید و سفید قابلمشاهده هستند. بارکدهای QR Code این روزها طرفداران بسیاری پیدا کردهاند. از طرف دیگر، چون بارکدهای دوبعدی اطلاعات زیادی در خود حفظ میکنند، بسیاری از شرکتها از این نوع بارکد برای شناسایی و تشخیص اصالت کالاهای استفاده میکنند. به همین دلیل است که تشخیص اصالت کالا با بارکدهای دوبعدی و QR Code رواج زیادی پیدا کرده است.
چگونگی تشخیص اصالت کالا با بارکد
برای اینکه بتوانید اصالت کالا با بارکد را تشخیص دهید، ساده ترین روش نصب کردن نرم افزارهای مخصوص این کار بر روی گوشی های تلفن هوشمند می باشد. این نرم افزارها با نام نرم افزارهای بارکد خوان شناخته می شوند. با توجه به محبوبیت و به کار گرفتن روزافزون انواع بارکدها بر روی محصولات مختلف، نرم افزارهای بارکد خوان نیز طراحی شدند تا افراد بتوانند در کمترین زمان ممکن و در سریع ترین حالت، عملیات تشخیص اصالت کالا با بارکد را انجام دهند. این نرم افزارها از دوربین گوشی تلفن همراه استفاده می کنند. به این ترتیب که با استفاده از دوربین، بارکد مورد نظر را اسکن کرده و اطلاعات آن را بررسی می کنند. بعد از به دست آوردن اطلاعات، فرد می تواند به راحتی از اصل بودن یا تقلبی بودن کالا مطلع شود. نکته مهم آن است که اگر قصد تشخیص اصالت کالا با بارکد را داشته باشید، می توانید از دستگاه های بارکد خوان هم استفاده کنید. این دستگاه ها، سیستم های پیشرفته ای هستند که به یک سیستم کامپیوتری وصل می شوند. بارکد خوان با تاباندن نور قرمز بر روی بارکد مورد نظر اطلاعات درون آن را به دست آورده و به سیستمی که به آن وصل شده است، منتقل می کند. به این ترتیب می توان اصالت کالا با بارکد را تایید کرد. دقت داشته باشید ممکن است کالاهایی که به صورت تقلبی و فیک به بازار عرضه می شوند، دارای یکی از انواع مدل های بارکد باشند. بنابراین بررسی اصالت کالا با بارکد به وسیله دستگاه ها یا نرم افزارهای بارکد خوان امری کاملا ضروری است. ضمن اینکه باید حتما پس از به دست آوردن اطلاعات مورد نظر آنها را با اطلاعات موجود بر روی محصول یا بسته بندی آن تطبیق داده و از یکسان بودن آنها مطمئن شد. توصیه ما این است که هرگز محصولاتی که بر روی آنها برچسب اصالت کالا و یا بارکد حاوی اطلاعات وجود ندارد را خریداری نکنید. همچنین اگر بارکد به هر صورت دچار نقص و اشکال بود، از خرید آن خودداری کنید. حتما اطلاعات به دست آورده را بررسی کرده و از سلامت کالا مطمئن شوید. کالاهای تقلبی می توانند موجب آسیب رساندن به سلامتی و زندگی فرد مصرف کننده شوند.
6. طرحهای برچسب اصالت و سلامت جعلی
از آغاز اجرای این طرح برچسب اصالت و سلامت، تغییراتی نموده است که اشکال آن در تصویر زیر قابلمشاهده است:
در این میان برخی افراد سودجو اقدام به چاپ و الصاق برچسبهای تقلبی بر روی کالاهای فاقد مجوز بهداشتی نموده و اقلام فوق را در انبارها و سطح عرضه مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی توزیع نمودهاند که نمونه تصویر برچسبهای جعلی در شکل فوق قابلمشاهده است.
در هنگام استعلام اصالت کالا با برچسبهای جدید پیامهای گوناگونی ممکن است دریافت شود. نوع پیام دریافتی نشاندهنده اصالت کالای موردنظر میباشد.
- انواع پیامهای دریافتی:
1- اصالت این فرآورده مورد تأیید است.
2- اصالت این فرآورده قبلاً توسط همین سامانه/دستگاه کنترل شده است.
3- اصالت این فرآورده قبلاً توسط سامانه/دستگاه دیگری کنترل شده است.
4- این فرآورده تقلبی است.
5- تاریخ مصرف این فرآورده گذشته است؛ لطفاً از مصرف آن خودداری فرمایید.
6- لطفاً از مصرف فرآورده خودداری کرده و آن را به محلی که از آن خریدهاید، بازگردانید.
7- مصرفکنندۀ گرامی به دلیل عدم بارگذاری کامل اطلاعات این فرآورده، امکان پاسخگویی توسط سامانۀ ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت فرآوردههای سلامت وجود ندارد. لطفاً طی روزهای آینده مجدداً تلاش کنید.
دقت داشته باشید که برچسب اصالت معتبر، به رنگ سفید بوده و دارای حاشیه زرد رنگ می باشد. روی برچسب اصالت علاوه بر کد اصالت که زیر یک لایه طوسی رنگ اسکرچ شده است، کد GTIN، UID، سری ساخت، تاریخ انقضا و همچنین یک بارکد دو بعدی حاوی همین اطلاعات وجود دارد.
علاوه بر برچسب اصالت و شناسه کالا، میتوان از طریق کد GTIN درج روی محصول نیز از اصل بودن آن مطمئن شد. کد GTIN که بهصورت بارکد یکبعدی روی محصولات قرار داده میشود در واقع یک بارکد بینالمللی است که در سراسر دنیا قابلدرک و تفسیر است. سازمان GS1 جهانی یکزبان مشترک و استاندار برای بارکدهایی که روی کالا چسبانده میشود تعیین کرده است تا بارکدها در سراسر دنیا قابلشناسایی و رمزگشایی باشند. بارکد GTIN را میتوان با استفاده از اسکنر گوشی تلفن همراه و یا دستگاه بارکدخوان اسکن کرد و یا کد GTIN را در سایت GS1 جستجو کرد تا کشور سازنده، کمپانی تولیدکننده و مشخصات محصول نمایش داده شود. 3 رقم اول کد GTIN، مشخصکننده کشور سازنده می باشد برای مثال اگر کد GTIN با ارقام 690 تا 695 شروع شود، یعنی محصول موردنظر ساخته کشور چین است. در صورتی کد GTIN کالا با 626 شروع شود نیز، محصول ساخته کشور ایران است. برای تشخیص کشور سازنده میتوانید، برنامه بارکدخوان را از پلیاستور یا اپلاستور دانلود کنید، اگرچه آپدیتهای جدید IOS و اندروید بهصورت پیشفرض برنامه بارکدخوان را روی خود دارند. با استفاده از این برنامهها شما میتوانید بهسرعت بارکد روی محصولات مختلف را اسکن کرده و کشور تولیدکننده آن را مشاهده کنید.
7. راههای بررسی و کنترل اصالت کالا در برچسبهای جدید
- استعلام از طریق آدرس http://www.ttac.ir
بر روی برچسبهای اصالت چندین کد مشاهده میشود. شما میتوانید با واردشدن به آدرس فوق و واردکردن هرکدام از کدهای موردنظر در محل خاص خود اصالت کالای خریداری شده را استعلام نمایید.
- استعلام از طریق سامانه پیام کوتاه یا تلفن گویا
بر روی برچسبهای اصالت، شناسه اصالت درج گردیده است. این شناسه یک کد 16 رقمی بوده و توسط لایهای پوشانده شده است که پس از خراشیدن و برداشتن این لایه توسط مصرفکننده آشکار خواهد شد. این شناسه را میتوان از طریق شماره پیامک 20008822 و یا شمارهتلفن گویا 0216185، مورد بررسی و کنترل قرار داده و از اصالت کالای خریداری شده اطمینان حاصل نمود.
- استعلام بارکد مندرج بر روی برچسب
بارکدهای مندرج بر روی برچسب را میتوان از طریق تلفن همراه هوشمند بازخوانی کرد. جهت بازخوانی این بارکدها بایستی حتماً سامانه TTAC[3] بر روی گوشی تلفن همراه نصب گردد. بدیهی است در صورت مشاهده هرگونه مغایرت در اطلاعات دریافتی با فراورده مورد بررسی و یا عدم تأیید فراورده موردنظر از طریق روشهای فوق، اصالت کالا مورد تأیید نمیباشد؛ لذا در صورت مشاهده این گونه موارد، موضوع را به معاونت غذا و دارو اطلاع دهید.
8. نتیجهگیری
واقعیت این است که روش تشخیص اصالت کالا با بارکد تنها روش موجود نیست. اما روشی است که رواج بسیار یافته است و علاقهمندان و طرفداران زیادی مخصوصاً در میان نسل جوان دارد. با استفاده از این روش میتوان بهسهولت و بسیار سریع اطلاعات لازم در مورد کالای موردنظر را به دست آورده و از سلامت و اصالت آن اطمینان حاصل کرد. بههرحال فرقی نمیکند عمل استعلام اصالت کالا با بارکد انجام میگیرد و یا با روشهای دیگر. مهم آن است که توجه داشته باشید این کار حتماً قبل از مصرف محصول موردنظر انجام بگیرد. ضمناً به این نکته هم دقت داشته باشید که اگر برچسب کالای موردنظر دچار پارگی، خراشیدگی و یا هر نوع اشکالی بود، باید آن را لیبل اصالت مخدوش محسوب کرده و مراتب را به سازمانهای مسئول انتقال داد. بهاینترتیب وضعیت محصول موردنظر بررسی شده، در صورت وجود هرگونه ایراد و اشکال و عدم وجود مجوز، از توزیع بیشتر آن در بازار جلوگیری خواهد شد.
همچنین یادتان باشد اگر میان اطلاعاتی که بهوسیله استعلام اصالت کالا با بارکد به دست آوردهاید و اطلاعاتی که بر روی برچسب اصالت کالا وجود دارد، مغایرت و تفاوتی وجود داشته باشد، باید حتماً آن را به مسئولان مربوطه اطلاع داد.
9. مراجع
https://label-esalat.com/اصالت کالا با بارکد /
https://salamatdarou.com/برچسب اصالت
https://label-esalat.com/اصالت کالا با بارکد/
https://medicine.zbmu.ac.ir/
http://fdo.kaums.ac.ir/
[1]Global Trade Item Number
[2] Unique Identifier
[3] Training and Technical Assistance Center