فصلنامه شماره 40 (زمستان 1398)

چكيده

لجستیک (Logistics) به معنای مدیریت جریان کالا، اطلاعات یا هر نوع منبع های دیگر از جمله انرژی یا انسان‌ها در محل تولید کالا تا رسیدن به نقطهمصرف یا مورد نیاز برای برآورده کردن نیازهای دیگر مصرفی که معمولاً در سازمان‌های نظامی انجام می شود.

در واقع لجستیک یعنی تمام ابزارها را در دسترس قرار دارد و سپس با توجه به موقعیتی که پیش می‌آید تصمیم می‌گیرد که ازچه روش یا ابزاری استفاده کند. لجستیک به عنوان یک روش کلی دید خود را به پهنهای وسیعتر می‌گستراند و از بالا دست به قضایا می‌نگرد و تصمیم می‌گیرد که چه فرآیندی انجام شود و یک مدیریت دست بالا است.

لجستیک شامل یکپارچه‌سازی اطلاعات، حمل و نقل، موجودیکالا، انبارداری، جابه‌جایی کالا و بسته‌بندی و در مواردی شامل امنیت نیز می‌شود. لجستیک قسمتی از زنجیره تأمین است که ارزش زمان و مکان را به آن می‌افزاید. با توجه به اهميت اين موضوع، سازمان جهاني GS1 استاندارد‌هاي گسترده‌اي به منظور افزايشكارايي و بهبود سيستم‌هاي لجستيكي توسعه داده است كه ما قصد داريم در اين مقاله به قسمتي از آن اشاره كنيم.

مقدمه

ایجاد شفافیت در زنجیره تأمین و حمل و نقل نقش به سزایی در افزایش کارآمدی زنجیره تامین خواهد داشت. از این رو، استاندارد شناسایی GS1 اقدام به شناسایی مرسوله ها با استفاده از کلیدهای شناسایی کرده است. شناسه SSCC از جمله کلیدهای شناسایی GS1 است که قابل رمزنگاری در برچسب لجستیکی GS1 بوده است و به ایجاد شفافیت در زنجیره تامین کمک میکند. هدف از ایجاد این سند، افزودن قابلیت صدور شناسه SSCC و برچسب لجستیکی GS1 به پرتال جامع مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات می باشد. در ادامه به بیان مفاهیم کلیدی، معرفی انواع واحدهای لجستیکی و برچسب لجستیکی GS1، ارائه قواعد کسب و کار و فرآیندهای صدور شناسه SSCC پرداخته شده است.

شناسه SSCC

شناسه SSCC یکی از شناسه های پرکاربرد GS1 است و AI(00) معرف این شناسه میباشد.

SSCC به منظور شناسایی منحصربفرد واحدهای لجستیکی مورد استفاده قرار میگیرد. فرمت این شناسه مطابق شکل زیر است:

شکل 1: ساختار شناسه SSCC

رقم گسترش:^[1] میتواند مقادیر از 0 تا 9 را شامل شود و برای افزایش ظرفیت شماره گذاری سریال مرجع استفاده می‌شود. استفاده از آن به اختیار شرکت تخصیص دهنده SSCC است.

پیش شماره شرکتی^[2] (GS1 GCP): توسط سازمانهای عضو GS1 به شرکتی که SSCC را تخصیص میدهد، (سازنده فیزیکی یا صاحب نام تجاری واحد لجستیکی) اختصاص داده میشود.این قسمت، شناسه SSCC را در سراسر جهان منحصر به فرد می‌کند اما منشاء واحد لجستیکی را مشخص نمیکند. پیششماره شرکتی GS1 به خطمشی سازمان عضو GS1 در زمینه تخصیص شماره بستگی دارد.

شماره مرجع:^[3] یک سریال است که توسط شرکت تخصیص SSCC ایجاد شده است.سادهترین روش برای تخصیص شماره سریال،اختصاص سریالهای متوالی است.

رقم کنترلی:^[4] با استفاده از الگوریتم تعریف شده توسط GS1 محاسبه میشود.

چند نمونه شناسه SSCC در ادامه، ارائه شده است:

ردیف	شناسه SSCC
1	062612345000000016
2	062612345000000023
n	062612345999999995
n+1	162612345000000013

جدول 1: مثال‌هایی از شناسه‌های متوالی SSCC

انواع واحدهای لجستیکی

واحد لجستیکی،کالایی با هرترکیب برای حمل و نقل یا ذخیره سازی ایجادشده است که باید درکل زنجیره تأمین مدیریت شود. واحدهای لجستیکی از یک منظر، به سه نوع همگن، ناهمگن و واحد تجاری تقسیم می‌شوند، که در ادامه به تفصیل شرح داده شده است:

• یک واحد همگن، حاوی یک نوع کالای تجاری است که همه اقلام موجود در این واحد لجستیکی در بالاترین سطح بستهبندی، یکسان هستند و با همان GTIN مشخص میشوند. به عنوان مثال، یک پالت حاوی 50 گروه بندی قلم کالای تجاری از شامپو، یک واحد لجستیکی همگن است.
• یک واحد لجستیکی ناهمگن، حاوی انواع مختلفی از کالاهای تجاری می‌باشد که در بالاترین سطح بسته بندی با GTIN های مختلف مشخص شدهاند.

به عنوان مثال، یک پالت حاوی 30 گروهبندی استاندارد از کالای تجاری (جعبه) شامپو و 20 گروهبندی استاندارد کالای تجاری (جعبه) نرم کننده، یک واحدلجستیکی ناهمگن می‌باشد.

• یک واحد تجاری، یک واحد لجستیکی می‌باشد که قیمت گذاری یا سفارش داده یا فاکتور شده باشد (واحد لجستیکی بخشی از پیشنهاد تامین کننده است).ایننوع واحدهای لجستیکی میتوانند یکدست باشند، به عنوان مثال، کالاهای عمده، ناهمگن(واحد نمایان^[5]) یا یک محصول واحد(یخچال یا تلفن همراه که، به صورت بخش بخش حمل میشوند) از نوع واحد تجاری هستند.

برچسب لجستیکی GS1

در طول زنجیره تأمین ، نیاز است تا واحدهای لجستیکی، به صورت منحصر به فرد، با یک شماره سریال یکتا به نام کد سریالی بسته ارسالی(SSCC) شناسایی شوند. همچنین، به منظور ایجاد شفافیت در مدیریت واحدهای لجستیکی در طول زنجیره تأمین ، ضروری است تا اطلاعات تکمیلی مانند شماره سریال،شمارهبچ،شناسه اقلام کالای موجود درواحد لجستیکی، آدرس فرستنده، کد مسیریابی و غیره نیز ثبت شوند. تمامی این اطلاعات، در یک ساختار مشخص، تحت عنوان برچسب لجستیکی GS1 ارائه می‌گردند.

اطلاعات موجود در برچسب لجستیکی GS1 به دو شکل اصلی زیر تهیه میشوند:

• اطلاعاتی که توسط افراد استفاده میشوند: این مورد شامل ترجمه قابل خواندن توسط انسان(HRI^[6]) است که پایین یا در کنار بارکدی که رمزگذاری شده است، وجود دارد و همان کاراکترهایی که در بارکد وجود دارد را نشان میدهد. متن و تصویر غیر قابل خواندن توسط انسان(Non-HRI) که کلیه متنهای دیگر روی یک برچسب است.
• بارکدها اطلاعاتی برای ثبت دادهها به وسیله ماشین طراحی شدهاند.

ساختار بلوکی برچسب لجستیکی GS1

در برچسب لجستیکی GS1 ، بین انواع دادههایی که روی برچسب لجستیکی ثبت شده و به هم مرتبط هستند، تفاوت درنظرگرفته شده است. بر این اساس دادهها می‌توانند در سه بلاک ساختاری زیر بیان شوند:

1. بلاک ساختاری “بدون فرمت” : شامل متن و تصاویر غیر HRI باشد.
2. بلاک ساختاری عناوین داده با محتوای متن غیر HRI :شامل متن غیرHRI که منعکس کننده اطلاعات موجود در بارکدها با استفاده از عناوین داده به جای AI ها و اطلاعات اضافهتر اختیاری که در بارکدها نشان داده نشده است، میباشد.
3. بلاک ساختاری “بارکدها وHRIها”:بارکدهای محتوی HRI است.

نمونه‌ای از برچسب لجستیکی GS1 در شکل ذیل، ترسیم شده است:

شکل 2: نمونه‌ای از برچسب لجستیکی GS1

این ساختار بلوکی‌، روی برچسب و بخشهای برچسب‌، معمولا از بالا به پایین قرار میگیرد: بخش بدون فرمت در بالا، متن غیر HRI شامل عناوین داده در میانه برچسب، و بارکدها و بخش HRI در پایین قرار می گیرند. در صورت وجود فضای کافی و در صورتی که بارکدها مطابق با اندازه مشخصه ها برای یک کاربرد ارائه شوند، دو بلاک ساختاری پایین، ممکن است در کنار هم قرار گیرند. شکل زیر را در این زمینه مشاهده کنید.

شکل 3: انواع ساختار بلوکی برچسب لجستیکی GS1

بخش‌های برچسب لجستیکی GS1

اطلاعات موجود در برچسب، ممکن است در گام‌های جداگانه در دسترس باشند. همچنین، ممکن است برخی از اطلاعات در طی چرخه عمر واحدهای لجستیکی جایگزین شوند.

مجزا کردن برچسب در بخش‌های جداگانه،راهی برای پرداختن به این موضوع خواهد بود.

یک بخش، یک گروه‌بندی منطقی از اطلاعات است که به طورکلی در یک زمان خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. ممکن است حداکثر سه بخش در برچسب لجستیکی GS1 وجود داشته باشد، که هریک نماینده گروهی از اطلاعات است.

بهطورکلی، ترتیب بخش‌هااز بالا به پایین،عبارتاستاز:

بخشحامل(حمل ونقل)، بخش مشتری و بخش تامین‌کننده. با این وجود، این ترتیب و تراز بالا به پایین، ‌ممکن است بسته به اندازه واحد لجستیکی و روندکاری که ارائه می‌شود، متفاوت باشد.

بخش‌ها ممکن است به طور جداگانه چاپ شوند که در این حالت، باید به صورت عمودی در مجاورت یکدیگر قرار بگیرند، بخشی که حاوی SSCC است در پایین خواهد بود. زمانی که بخش‌ها به صورت جداگانه اضافه می‌شوند، باید مراقب بود تا مانع مشاهده قسمت‌های دیگر نشوند. بخش حامل ممکن است در طول جابجایی واحد لجستیکی جایگزین شود، دراین صورت باید مراقبت ویژه‌ای صورت گیرد تا خدشه‌ای به بخش‌های مشتری و تامین‌کننده وارد نشود.

نکته: زمان افزودن یا تعویض یک بخش، شناسه SSCC که در حال حاضر وجود دارد، هرگز نباید جایگزین شده یا تغییر یابد.

براي درك بهتر، شكل زير، بخش‌ها و بلاک‌های ساختاری، مکانیزم اصلی گروه‌بندی را به تصوير مي‌كشد.

شکل 4: انواع حالت‌های نمایش برچسب لجستیکی GS1

در ادامه، هریک از بخش‌های برچسب لجستیکی GS1 به تفصیل شرح داده شده است:

بخش تامین‌کننده

حاوی اطلاعاتی است که به طورکلی در زمان بستهبندی توسط تامین‌کننده ثبت میشوند. شناسه SSCC در این بخش، به عنوان شناسه یکتا همراه با GTIN بکار می‌رود.

ممکن است سایر اطلاعاتی که مورد توجه تامینکننده است، برای مشتریان و حاملها نیز مفید باشد، این مورد نیز می‌تواند کاربردی باشد. این اطلاعات شامل اطلاعات مربوط به محصول مانند تنوع محصول، تاریخ‌ها مانند تاریخ تولید، بستهبندی، انقضا و بهترین تاریخ مصرف و همچنین شماره لات/ بچ و شماره سریال است.

بخش مشتری

شامل اطلاعاتی است که عموما در زمان سفارش و پردازش سفارش توسط تامینکننده ثبت میشوند. اطلاعات عمومی شامل ارسال به مقصد، شماره سفارش خرید و اطلاعات مربوط به مدیریت و مسیریابی مخصوص مشتری است. اگر چندین واحد لجستیکی در زمان انتقال، براساس یک اعلامیه ارسال یا صورتحساب یا بارنامه(BOL) برای مشتری جمع‌آوری شده باشند، می‌توان از شناسه GSIN با AI(402) در بخش مشتری استفاده کرد.

• توجه:شناسه GSINبه منظور شناسایی منحصربفرد مرسوله (واحدهای لجستیکی با مقصد مشخص) بکار می‌رود.

بخش حامل (حمل‌و‌نقل)

بخش حامل برچسب، شامل اطلاعاتی است که به طور کلی در زمانحملشناختهمیشوندوبه طور معمول مربوطبه حمل‌و‌نقل است. اطلاعات عمومی مانند ارسال به کدهای پستی با AI(420)‌، شماره شناسه جهانی برای محموله با AI(401) و اطلاعات مربوط به مدیریت و مسیریابی مختص وسیله حمل‌و‌نقل، می‌تواند در بخش حمل‌و‌نقل قرار گیرد.

شناسه کاربردی

برخي از حامل‌هاي داده GS1، قايليت رمزينه (Encode) كردن چتدين رشته داده در خود را دارند. مانند GS1-128، GS1 Data bar، GS1 Data Matrix، GS1 QR code و غيره. برای قرار دادن چندین ویژگی از یک کالا در کنار هم، در قالب یک بارکد، نیاز به شناسههای کاربردی جهت معنا دادن به آن‌ها وجود دارد.

شناسه‌های کاربردی، کاراکترهای حرفی و عددی هستند که معنا، ساختار و عملکرد رشته عناصری که بلافاصله پس از آنها قرار میگیرند را توصیف میکنند تا رشته داده پس از آن‌ها به طور صحیح پردازش شود. این شناسه می‌تواند بین2-4 رقم متفاوت باشد.چند مثال از بکارگیری شناسه های کاربردی در جدول شماره 2 ملاحظه میکنید.

AI	معنا و عملکرد	ساختار	نحوه نمایش
01	معنای رشته داده پس از آن GTINبوده و از ساختار مربوط به GTIN پیروی میکند	پیش شماره شرکتی+ شماره مرجع کالا+ رقم کنترلی	(01)06261234500012
21	معنای رشته داده پس از آن شماره سریال بوده و از ساختار مربوط به شماره سریال کالا پیروی میکند	کاراکترهای حرفی عددی از 1 تا 18 رقم	(21) 123450098745
10	معنای رشته داده پس از آن شماره بچ بوده و از ساختار مربوط به شماره بچ پیروی میکند	کاراکترهای حرفی عددی از 1 تا 20 کاراکتر	(10) C12345A
11	معنای رشته داده پس از آن تاریخ تولید بوده و از ساختار مربوط به تاریخ تولید پیروی میکند	YYMMDD (سال ،ماه،روز)	(11) 980425
253	معنای رشته داده پس از آن نوع سند بوده و از ساختار مربوط به نوع سند پیروی میکند	پیش شماره شرکتی+ کد نوع سند+ رقم کنترلی+ کد سریالی	(253)6269999912341
310n	معنای رشته داده پس از آن وزن خالص محصول بوده و از ساختار مربوط به وزن خالص پیروی میکند	از 1تا 6 رقم کاراکتر عددی که رقم آخر نشان دهنده موقعیت اعشار عدد است	(310n) 5200

جدول 2: چند مثال از بکارگیری شناسه کاربردی

شناسه‌هایکاربردی در فرمت قابل خواندن توسط انسان در داخل پرانتز، و در فرمت قابل خواندن توسط ماشین بدون پرانتز خواهند بود .

نوع کاربرد	GTIN (AI)
قابل خواندنتوسط انسان	(01)06261234500012
قابلخواندنتوسط ماشین	0106261234500012

جدول 3: نمای شناسه GTIN در دو حالت قابل خواندن توسط انسان و ماشین

کاراکتر FNC1

در استانداردGS1 دو نوع FNC1‌های آغازین و پایانی و FNC1 های جداکننده وجود دارد.

• • FNC1‌های آغازین و پایانی:
  • کاراکترهای ابتدایی و انتهایی هر نماد بارکد، کاراکترهای نامرئی هستند که طبق استاندارد، ابتدا و انتهای هربارکدقرارمیگیرند.کاراکترهای FNC1 آغازین و پایانی بسته به نماد طبق جدول زیر خواهد بود:

FNC1	GS1 symbology
]d2	GS1 Data Matrix
]e0	GS1 Data bar
]C1	GS1-128
]Q3	QR Code

جدول 4: کارکترهای FNC1 آغازین و پایانی در نمادهای مختلف

• • FNC1 جداکننده‌: یک کاراکتر نامرئی است که برای شناسایی و جدا کردن رشته داده با طول داده متغیر مورد استفاده قرار می‌گیرد.این کاراکتر به این دلیل نامرئی معرفی شده است که هم در فرمت قابل خواندن توسط انسان و هم در فرمت قابل خواندن توسط ماشین نوشته نمیشود اما، برای بیان پایان یک فیلد اطلاعاتی با طول متغیر آورده میشود تا بارکدخوان هنگام رسیدن به این کاراکتر متوجه پایان این فیلد اطلاعاتی شود.

در مثال زیر مفهوم این کاراکتر نشان داده شده است:

(01)62612345678909(10)1AF2310]C1(21)1243

• توجه: هنگام ساخت بارکد، در صورت استفاده از FNC1 جداکننده‌،FNC1 آغازین و پایانی بسته به نمادGS1، به صورت زیر تغییر خواهد کرد.

FNC1 آغازین و پایانی	FNC1جدا کننده	GS1 symbology
]d2	]d2 or <GS>	GS1Data Matrix
<GS>	]e0	GS1 Data bar
<GS>	]C1	GS1-128
]Q3	<GS> or %	QR Code

جدول 5: کارکترهای FNC

مثالی از بکارگیری انواع FNC1‌ها در شکل زیر نمایش داده شده است:

نتيجه‌گيری:

استفاده از برچسب لجستیکی GS1 کمک خواهد کرد تا دید بهتری نسبت به زنجیره تأمینایجادشده وشفافیتحاصل گردد زیرا برچسب‌های لجستیکی یکاستانداردرایجومتداول هستند، از طریق کلید شناسایی SSCC امکان شناسایی منحصربه‌فرد هر واحد لجستیکی در سطح جهانی را فراهم می‌آورد و امکان ردیابی و رهگیری در زنجیره تأمین را فراهممی‌نماید.

در برچسب لجستیکی GS1 باید اطلاعات به شکل واضح و خلاصه به‌گونه‌ای که هم توسط اسکنرها و هم توسط انسان قابل‌خواندن باشند.