مدل لجستیکی تعاملی بر اساس استانداردهای GS1

فصلنامه شماره 39 (پاییز 1398)

چکیده

مدل لجستیک تعاملی (LIM)^[1] توسط جامعه لجستیک و حمل‌ونقل GS1^[2] که خرده‌فروشان، تولیدکنندگان، تأمین‌کنندگان مواد اولیه، ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک و سایر سازمان‌های عضو را در برمی‌گیرد، ایجادشده است.

مأموریت بخش حمل‌ونقل و لجستیک GS1 هدایت مسیر توسعه و پیاده‌سازی استانداردهای لجستیک GS1 است. این مأموریت از طریق ایجاد تعامل بین شرکای تجاری مزایای بسیاری برای زنجیره تأمین جهانی به همراه دارد که از آن جمله می‌توان به ایجاد شفافیت و غلبه بر موانع توسعه و رشد سازمان‌ها اشاره کرد.

مقدمه

ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک از طریق مدیریت جریانات داخلی و خارجی کالاهای خرده‌فروشان، بیمارستان‌ها، داروخانه‌ها، نیروهای مسلح، تولیدکنندگان، تأمین‌کنندگان مواد اولیه و سایر ذینفعان، نقش مهمی در زنجیره‌های تأمین امروزی ایفا می‌کنند. در بسیاری از این روابط، شرکای تجاری با سناریوهای کاری متفاوت و تبادلات داده متفاوت سروکار دارند، به‌ویژه زمانی که وارد تعاملات پیشرفته‌تری با شرکای تجاری خود می‌شوند.

بنابراین، دستیابی به درک مشترکی از فرآیندهای کاری و راهکارهای مشترک شناسایی و برقراری ارتباط، به‌منظور غلبه بر موانع ایجاد تعامل و توسعه امری ضروری است. این راه‌حل‌ها منجر به‌وضوح و شفافیت بیشتر عملیات و جریان کالاها می‌شود و درنهایت، هزینه‌های اضافی زنجیره تأمین را حذف می‌کند.

پایه و اساس این راهکارها، ایجاد چارچوبی از فرآیندهای کسب‌وکار است که تبادل اطلاعات مرتبط از تراز داده اصلی تا فاز پرداخت را در برمی‌گیرد. مدل لجستیک تعاملی این چارچوب را ایجاد می‌کند. این چارچوب زمینه‌ساز و بستری برای پیشرفت‌های آتی است.

این مدل پایه‌ریزی قابلیت همکاری و تعامل در فرآیندهای انبارداری و حمل‌ونقل زمینی است و تنها فرآیندهای کاری B2B را پوشش می‌دهد و تراکنش‌های B2C در محدوده کاری آن قرار نمی‌گیرد.

مدل LIM بخش‌های عملکردی زیر را در کسب‌وکارها پوشش می‌دهد:

• تدارکات
• برنامه‌ریزی
• انبارداری
• حمل‌ونقل
• پرداخت

استانداردهای GS1 – توانمند ساز تعامل‌پذیری

سیستم استانداردهای GS1

سیستم استانداردهای GS1 مجموعه‌ای یکپارچه از استانداردهای شناسایی، ثبت و ضبط و به اشتراک‌گذاری اطلاعات موجودیت‌ها در چرخه عمر آن‌ها فراهم می‌آورد. این مجموعه هسته مرکزی قابلیت تعامل است:

1. شرکای تجاری زنجیره تأمین، موجودیت‌ها و مکان‌های مرتبط با کسب‌وکار را با استفاده از کلیدهای شناسایی استاندارد، شناسایی می‌کنند.
2. شرکای تجاری زنجیره تأمین، اطلاعات موجودیت‌ها و سایر ویژگی‌های مرتبط با موجودیت‌ها (به‌عنوان‌مثال، تاریخ انقضاء) که به روشی استاندارد در حامل‌های داده (به‌عنوان‌مثال، بارکدها یا تگ‌های RFID) کدگذاری شده‌اند را ثبت و ضبط می‌کنند. ثبت و ضبط اطلاعات موجودیت‌ها در سراسر زنجیره تأمین، به‌صورت یکپارچه و خودکار امکان‌پذیر است؛ بنابراین، اطلاعات مرتبط بازمان (چه زمانی)، مکان (کجا) و سایر اطلاعات (چه کسی و چرا) ثبت و ضبط می‌شوند.
3. زمانی که شرکای تجاری زنجیره تأمین از زبان مشترکی به‌منظور شناسایی و ثبت و ضبط اطلاعات استفاده می‌کنند، داده جمع‌آوری‌شده با محتوای کسب‌وکار منطبق شده و بهبود می‌یابد تا این داده‌ها را به فرمت قابل اشتراک‌گذاری تبدیل کند و از پروتکل‌های تبادل استاندارد اطلاعات استفاده می‌کند.

شکل 1: استانداردهای GS1

مزایای به‌کارگیری استانداردهای GS1

استانداردهای GS1 راهکاری یکپارچه برای شناسایی واحدهای لجستیکی، ثبت و ضبط خودکار اطلاعات آن‌ها و تبادل الکترونیکی اطلاعات این موجودیت‌ها را ارائه می‌دهند. استفاده از یک رویکرد استاندارد و رایج شناسایی و صدور بارکد برای اقلام تجاری و واحدهای لجستیکی باعث بهبود سرعت و صحت اطلاعات می‌شود و هزینه‌های نگهداری و توزیع کالا در سراسر زنجیره تأمین را کاهش می‌دهد. این مزایا، در صورت به‌کارگیری استانداردهای شناسایی GS1 در تبادل الکترونیکی داده افزایش می‌یابد.

این مزایا، موارد زیر را شامل می‌شود:

• تسهیل مدیریت بین‌المللی زنجیره تأمین
• فراهم آوردن اطلاعات با صحت بیشتر در مورد واحدهای لجستیکی، اقلام تجاری، خدمات و مکان‌ها
• کاهش ورود دستی اطلاعات
• تسهیل ردیابی کالاها و مرسوله‌ها
• کاهش هزینه‌های هماهنگی شرکای تجاری زنجیره تأمین

استانداردهای GS1 به بهبود کارآیی عملیات و مدیریت داخلی زنجیره تأمین کمک می‌کند و انطباق با تقاضای شرکای تجاری و نیازمندی‌های قانونی را ارائه می‌دهد.

GS1 استانداردهای بین‌المللی و چندبخشی را بهبود می‌دهد تا بر موانع تجارت جهانی که بر خواسته از اقدامات صورت گرفته در صنایع و ملل مختلف است، غلبه کند. در تعریف فرآیندهای کاری، تراکنش‌ها و استانداردهای GS1 با متدولوژی UN/CEFACT انطباق دارند و این موضوع تعامل‌پذیری بیشتر شرکای تجاری فعال در سایر صنایع را تضمین می‌کند.

چالش و فرصت

در زنجیره‌های تأمین امروزی، شرکای تجاری و سایر ذینفعان با فرآیندهای کاری و سناریوهای تبادل داده متفاوت با ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک خود سروکار دارند؛ و زمانی که اعضای درگیر در زنجیره تأمین، ارتباطات پیشرفته‌تری با یکدیگر داشته باشند، این موضوع واضح‌تر و نقش ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک، پررنگ‌تر می‌شود.

فرآیندهای کاری متفاوت و رویکردهای مختلف، مانعی بر سر راه توسعه‌پذیری و شفافیت خواهند بود و هزینه‌ها و اقدامات غیرضروری در عملیات روزانه را نیز به همراه خواهند داشت.

به‌کارگیری تعامل‌پذیری بهبودیافته، کمک می‌کند تا سیستم‌ها تعاملی‌تر و راهکارها توسعه‌یافته‌تر باشند و کارآیی بیشتر عملیات و شفافیت بیشتر جریان کالاها را به بار می‌آورد.

تعامل‌پذیری کسب‌وکار، قابلیت اجرای یکپارچه فرآیندهای کاری در سراسر مرزهای سازمانی است. تعامل‌پذیری از طریق درک این موضوع که فرآیندهای کاری سازمان‌های مختلف، چگونه با استفاده از استانداردها به هم مرتبط می‌شوند و به تبادل پیام‌های کسب‌وکار بین سازمان‌ها کمک می‌کنند، به دست می‌آید.

محدوده

محدوده LIM مدیریت حمل‌ونقل و انبارداری و فعالیت‌های مرتبط با جابجایی کالاها از تأمین‌کننده مواد اولیه به تولیدکنندگان و خرده‌فروش و همچنین ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک که در بازگشت کالاها (لجستیک معکوس) مشارکت دارند را در برمی‌گیرد. تمرکز این مدل بر زنجیره تأمین کالاهای بسته‌بندی‌شده مصرفی (CPG) است. گرچه، فرآیندهای مذکور ، مستقل از نوع کالاهای نگهداری شده هستند.

مدل LIM فرآیندهای رایج کسب‌وکار و تبادل داده را شرح می‌دهد.

توضیحات زیر محدوده LIM را بیشتر واضح می‌سازد:

• تمرکز مدل LIM بر حالات حمل‌ونقل قاره‌ای (به‌عنوان‌مثال; حمل‌ونقل جاده‌ای، حمل‌ونقل ریلی، حمل‌ونقل در آب‌های داخلی و غیره) است. برای حمل‌ونقل جاده‌ای شامل حمل بار کامل کامیون (FTL)، حمل بار کمتر (کمتر از بار کامیون) و توزیع بسته کالایی (Parcel) است.
• خدمات ارزش‌افزوده مانند بسته‌بندی تبلیغاتی، بارگذاری یا برچسب‌گذاری مجدد نیز گنجانده‌شده است. مادامی‌که GTIN قلم کالا تغییر نکند، این خدمات به‌عنوان خدمات ارزش‌افزوده (در محدوده) در نظر گرفته می‌شوند، درصورتی‌که GTIN تغییر کند، به‌عنوان قرارداد تولیدکننده (خارج از محدوده) تلقی می‌شوند.
• مناقصه بارگذاری در چارچوب قرارداد نیز در محدوده LIM گنجانده‌شده است. مناقصه‌های جدید و load tendering در بازارهای نقطه‌ای خارج از محدوده هستند.

مدل LIM بخش‌های عملیاتی زیر را در برمی‌گیرد:

• تدارکات
• بازاریابی
• انبارداری
• حمل‌ونقل
• پرداخت

مدل سازگاری لجستیک (LIM)

• 1. فرآیندهای LIM و پیام‌های EDI

مدل LIM از فرآیندها یا بلوک‌های فرآیند کسب‌وکار تشکیل‌شده است، هر بلوک ساختاری از تعدادی تراکنش تشکیل‌شده است و این تراکنش‌ها به پیام‌های الکترونیک (GS1EDI) نگاشته می‌شوند. ارتباط بین تراکنش‌ها و پیام‌ها به‌صورت پیش‌فرض یک ارتباط 1 به 1 نیست. چندین تراکنش به یک پیام نگاشته می‌شوند.

این مدل از هفت فرآیند کاری مجزا تشکیل‌شده است:

پرداخت	حمل‌ونقل	انبارداری	برنامه‌ریزی	شرایط خدمات لجستیک	تراز داده اصلی	توافق همکاری

• 2. اصطلاحات پایه‌ای

مدل LIM از اصطلاحات خاصی برای توصیف انواع شرکای تجاری و نقش‌های آن‌ها استفاده می‌کند.

اشخاص

از اصطلاحات عمومی ذیل برای توصیف افراد ذینفع استفاده می‌شود:

• خرده‌فروش
• تولیدکننده
• تأمین‌کننده مواد اولیه
• ارائه‌دهنده خدمات لجستیک (حمل‌ونقل/انبارداری)

نقش‌ها

اشخاص نام‌برده در بالا، یک یا چند نقش زیر را بر عهده‌دارند:

• ارائه‌دهنده خدمات لجستیک
• خریدار خدمات لجستیک

این دو نقش، اولین اشخاص درگیر در تراکنش‌های تجاری خرید خدمات لجستیک هستند:

• فرستنده
• گیرنده

مکان‌ها

یک شخص حقیقی یا حقوقی ممکن است چندین مکان فیزیکی به‌عنوان‌مثال انبار، انبار توزیع و فروشگاه دارد. اسامی عمومی مکان به‌منظور ارائه توضیحات بیشتر از مکان‌های فیزیکی افراد مرتبط با فرآیندهای کاری مورداستفاده قرار می‌گیرند:

• مکان موجودی
• مبدأ
• مقصد
• مکان بارگیری
• مکان تخلیه

ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک

اصطلاحات متنوعی به ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک (ارائه‌دهنده خدمات حمل‌ونقل) اشاره دارد:

• ارائه‌دهندگان خدمات حمل‌ونقل
• شرکت‌های حمل‌ونقل
• شرکت‌های ترابری
• ارائه‌دهندگان خدمات انبارداری
• سایر ارائه‌دهندگان خدمات به‌عنوان‌مثال کارگزاران گمرک

دیاگرام زیر ارتباط این اصطلاحات با یکدیگر را نمایش می‌دهد:

شکل 2-1- انواع ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک

• 2. توافقنامه همکاری

“توافقنامه همکاری” اولین بلوک ساختاری مدل LIM است. محدوده آن توافق در خصوص عناصر عملیاتی و تاکتیکی بین ارائه‌دهنده خدمات لجستیک و خریدار است. این توافقنامه مدیریت اطلاعات اصلی، مدیریت ظرفیت حمل‌ونقل و انبارداری، تحویل خدمات، تکرار نرخ بازبینی، پرداخت، ادعاها، امنیت سیستم، محرمانه بودن/ عدم‌تشخیص توافق، نیازمندی‌های قابل‌ردیابی، سطوح خدمت و دیگر اندازه‌گیری‌های عملکرد، مدیریت کیفیت و نیازمندی‌ها و فرآیندهای تشدید را در برمی‌گیرد که تعریف نقش‌ها و مسئولیت‌ها و همچنین پارامترها و اهداف هریک از این اجزاء ضروری است.

پرداخت	حمل‌ونقل	انبارداری	برنامه‌ریزی	شرایط خدمات لجستیک	تراز داده اصلی	توافقنامه همکاری

این توافقنامه همچنین، روش‌های تکنیکی، مدیریتی و محاسباتی یکپارچگی که بین ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک و خریدار رخ خواهد داد و شامل استانداردهای مورداستفاده، انتظارات عملکرد، فرآیندهای پشتیبان گیری و حفاظت داده است را تعریف می‌کند.

شکل 3-1-توافقنامه همکاری

• • 1. تنظیمات ایجاد تعامل

هدف: این تراکنش امکان تبادل توافقنامه همکاری را فراهم می‌کند و اطلاعات سناریوهای اجراشده و تنظیمات پارامترهایی (مانند زمان پاسخ) که باید بین شرکای تجاری اعمال شود را در برمی‌گیرد.

آغازگر: ارائه‌دهنده خدمات لجستیک و متقاضی دریافت خدمات لجستیک، این تراکنش (معامله) را در جریان پیاده‌سازی اولیه توافقنامه همکاری و هم‌چنین زمانی که نیاز است تا تغییری در توافقنامه همکاری موجود ایجاد شود، اجرایی می‌کنند.

پاسخ: پیش‌بینی‌نشده است.

• 1. تراز داده اصلی

تراز داده اصلی، اقلام کالا، مکان‌ها و کدهای مسیر‌یابی مورداستفاده در پیاده‌سازی لجستیک را تعریف می‌کند. تعریف اطلاعات اصلی موجودیت‌ها تضمین می‌کند که هر دو طرف (شریک تجاری) درک یکسان و غیرمبهمی از اطلاعات‌پایه زنجیره تأمین داشته باشند.

پرداخت	حمل‌ونقل	انبارداری	برنامه‌ریزی	شرایط خدمات لجستیک	تراز داده اصلی	توافقنامه همکاری

یکی از چالش‌هایی که همه روابط تجاری با آن روبرو هستند، حفظ صحت و انتشار اطلاعات اقلام پایه، مکان و داده‌های مسیریابی که از تغییرات سریع مشخصات و اطلاعات لجستیک به وجود می‌آیند، است؛ بنابراین تراز و هم‌زمان‌سازی آتی اطلاعات قلم کالا، مکان و داده مسیریابی، جزئی ضروری در قابلیت همکاری (تعامل‌پذیری) است.

پیش‌بینی‌شده است که در آینده این موضوع در مورد خدمت نیز بکار رود.

شکل 3-2- تراز داده اصلی LIM

• داده اصلی اشخاص

هدف: تراکنش داده اصلی اشخاص، امکان تراز و هم‌زمان‌سازی اطلاعات مرتبط با اشخاص بین شرکای تجاری را ایجاد می‌کند.

داده اصلی اشخاص، اطلاعات عمومی، به‌عنوان‌مثال نام و آدرس اشخاص و مکان‌ها و اطلاعات موردنیاز لجستیک که شامل موارد زیر است را شامل می‌شود:

• پنجره‌های زمانی مجاز برای بارگیری و تخلیه (ممکن است در یک سایت واحد متفاوت باشد)
• محدودیت‌های مرتبط با وسایل نقلیه مورداستفاده برای بارگیری/تحویل (درون‌شهری= فقط ون/ ماشین‌های باربری کوچک), ابزارآلات موردنیاز (کامیون‌های دمنده و یا “کویاپ”)
• شاخص‌هایی به‌منظور اعلام نیاز به رزرو بازه زمانی تخلیه/ بارگیری
• غیره

هر مجموعه از داده به‌صورت منحصربه‌فرد به‌وسیله یک شماره جهانی مکان (GLN) قابل‌شناسایی است. در این حالت، نیازی نیست که اطلاعات موردنیاز داده اصلی مکان در سایر تراکنش‌ها تکمیل شود.

آغازگر: متقاضی خدمات لجستیک، اطلاعات شخص و مکان شرکای تجاری خود را تکمیل و نگهداری می‌کند و این اطلاعات را به ارائه‌دهنده خدمات لجستیک تحویل می‌دهد. هر بار که داده اصلی مکان تغییر کند و یا اطلاعات جدید اضافه شود، این اطلاعات تراز خواهند شد.

پاسخ: پیش‌بینی‌نشده است.

توجه: داده اصلی اشخاص، به‌صورت کاملاً خودکار از طریق شبکه جهانی هم‌زمان‌سازی داده^[3]، در دسترس قرار می‌گیرد. از طریق این شبکه، فروشندگان، اطلاعات محصولات خود را در دسترس قرار می‌دهند و خریداران، از طریق عضویت در این شبکه، از به‌روزرسانی‌های صورت گرفته مطلع می‌شوند.

تبادل دوطرفه اطلاعات اصلی بین شرکای تجاری، تنها از طریق GS1 XML صورت نمی‌گیرد و بایستی از روش‌های دیگری به‌جز EDI استفاده شود. این پیام‌ها بایستی در مراحل بعدی، بر اساس تقاضای کاربر توسعه داده شوند. استانداردهای GS1 EANCOM تبادل دوطرفه اطلاعات را میسر می‌سازد.

• داده اصلی قلم کالا

هدف: تراکنش داده اصلی قلم کالا تراز و هم‌زمان‌سازی اطلاعات قلم کالا بین شرکای تجاری را انجام می‌دهد. داده اصلی قلم کالا مشخصات و ساختار هریک از اقلام درگیر در فرآیندهای زنجیره تأمین را شرح می‌دهد. هر مجموعه از داده به‌صورت منحصربه‌فرد به‌وسیله شماره جهانی قلم کالای تجاری (GTIN) شناسایی می‌شود. به همین دلیل، نیازی نیست که اطلاعات داده اصلی در سایر تراکنش‌ها تکمیل شود.

عضو پاسخگو: در سناریوهای خدمات لجستیک، داده اصلی قلم کالا توسط متقاضی خدمات لجستیک ارائه می‌شود. هر زمان که داده اصلی قلم کالا تغییر کند و یا اطلاعات جدید اضافه شود، تراز اطلاعات صورت می‌گیرد.

پاسخ: پیش‌بینی‌نشده است.

توجه: داده اصلی اشخاص، به‌صورت کاملاً خودکار از طریق شبکه جهانی هم‌زمان‌سازی داده، در دسترس قرار می‌گیرد. از طریق این شبکه، فروشندگان، اطلاعات محصولات خود را در دسترس قرار می‌دهند و خریداران، از طریق عضویت در این شبکه، از به‌روزرسانی‌های صورت گرفته مطلع می‌شوند. استفاده از شبکه GDSN یک روش بسیار کارآمد است، به این دلیل که GDSN اطلاعات صحیح و به‌روز را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد و امکان به اشتراک‌گذاری اطلاعات وجود دارد.

• داده مسیریابی حمل‌ونقل

هدف: اطلاعات مسیریابی حمل‌ونقل، تراز و هم‌زمان‌سازی اطلاعات حمل‌ونقل بین شرکای تجاری را فراهم می‌سازد. اطلاعات موجود در این پیام به مسئول حمل‌ونقل این امکان را می‌دهد تا برچسب‌های واحد حمل‌ونقل را که مسیر درست و اطلاعات ترانزیت را نمایش می‌دهد، ایجاد کند و درصورت نیاز، وسایل نقلیه متناسب با برنامه حرکت و مسیر حامل‌ها و یا شرکت‌های حمل‌ونقل را انتخاب کند.

آغازگر: ارائه‌دهنده خدمات لجستیک-شرکت‌های حمل‌ونقل یا ترابری‌ها- اطلاعات مسیریابی حمل‌ونقل را به متقاضی خدمات لجستیک ارسال می‌کند. هر بار که این اطلاعات تغییر کنند و یا اطلاعات جدیدی افزوده شود، تراز اطلاعات صورت می‌گیرد.

پاسخ: پیش‌بینی‌نشده است.

توجه: این اطلاعات بایستی با استفاده از تکنولوژی‌های دیگری جز EDI انتقال داده شوند.

نتیجه‌گیری:

با توجه به مطالب بیان‌شده مدل لجستیکی تعاملی بر اساس استانداردهای GS1 می‌تواند یکی از کارآمدترین مدل‌های لجستیکی در حمل‌ونقل چندوجهی باشد. چراکه این مدل لجستیکی به دلیل پیروی از استانداردهای جهانی، به‌سادگی قابلیت برقراری ارتباط با دیگر اعضای زنجیره تأمین را دارد. استفاده از این مدل علاوه بر ایجاد شفافیت و تسهیل در امور برنامه‌ریزی و عملیات، منجر به کاهش هزینه‌های عملیاتی و سربار نیز می‌شود. استفاده کسب‌وکارها و شرکت‌های تجاری از این مدل کمک بسیار زیادی به رشد و پیشرفت آن‌ها کرده و می‌تواند به بزرگ‌تری مزیت رقابتی این شرکت‌ها تبدیل شود