فناوری RFID و چالش های کاربرد آن در زنجیره تامین
فناوری RFID و چالش های کاربرد آن در زنجیره تامین |
ماهنامه شماره5(دی ماه 1394)
چکيده
مدت زماني زيادي نیست که فنآوری RFID به طور عام در دسترس مصرفکنندگان قرار گرفته است، اما در همین مدت کوتاه با قابلیتهای مختلف خود توانسته خود را به عنوان فنآوری انقلابی قرن 21 در بین کاربران فناوری اطلاعات به اثبات برساند. انقلابی که در اروپا آغاز شد و در آمریکا به اوج خود رسیده است و شرکتهای بزرگی ریسک کاربرد گسترده این تکنولوژی نو را پذیرفته و از آن سربلند بیرون آمدهاند.
در عین حال این مانع را نیز در مقابل توسعه خود دید که باید مخالفانی را توجیه کند که ادعا میکنند که هرچه این تکنولوژی بیشتر رشد میکند از آن طرف حقوق مدنی و شهروندی بیشتر تحت تأثیر قرار گرفته و دامنه آن محدودتر میشود. البته لازم به ذکر است که این نگرانی فقط در مورد آزادیهای مدنی و حقوق شهروندی نیست بلکه بسیاری از این نگراناند که ضعفهای فنی این تکنولوژی مورد سوء استفاده قرار بگیرند. لذا در این مقاله به بررسی اهمیت فناوری RFID و چالشهای موجود در این تکنولوژی ناشی از نقاط ضعف فنی (همچون: تأثیر مواد روی خصوصیات آنتن، شکل امواج و جهت آنتن و غیره) و غیر فنی (مانند قیمت بالا و سوء استفاده از تکنولوژی) پرداخته و راهکارهای مناسب ارائه میشود.
1- مقدمه
مديريت زنجيره تأمين يكي از روشهاي مهم مديريتي در اواخر قرن بيستم و اوايل قرن بيست و يكم است. در سادهترین تعاريف، اين مديريت به معناي يكپارچهسازي و هماهنگسازي جريان مواد، اطلاعات و وجوه مالي در بين چندين سازمان و در درون هر سازمان است كه از نظر حقوقي مستقل بوده، ولي همگي عضو يك زنجيره هستند.
به طور تقريبي همه علاقهمندان به مديريت زنجيره تأمين، ميدانند كه يكي از مهمترين ابزارهاي مديريت زنجيره تأمين براي رسيدن به اهداف آن، هماهنگسازي جريان اطلاعات در بين اعضاي زنجيره تأمين است. به بياني ديگر يكي از دلايل وجود مشكل يا شكست در اجراي تصميمهايي كه برنامهريزيهاي مديريت زنجيره تأمين ايجاب ميكند، ضعف تكنولوژي اطلاعات آن است.
تكنولوژي اطلاعات باعث هماهنگي فعاليتهاي سازماني ميشود. لذا در این مقاله به بررسی اهمیت فناوری RFID و چالشهای موجود در این تکنولوژی ناشی از نقاط ضعف فنی پرداخته و راهکارهای مناسب ارائه میشود. همچنين نحوه عملكرد اين فناوري براي هماهنگي درونسازمانی و بيرون سازماني مورد بحث قرار ميگيرد.
2- زنجيره تأمين
زنجيره تأمين شبكهاي است شامل تأمينكنندگان، كارخانهها، انبارهاي كالا، مراكز توزيع و خردهفروشان كه مواد خام را تهيه كرده، تغيير شكل داده، محصول را تهيه كرده و تحويل مشتري ميدهند. در واقع زنجيره تأمين شبکهای از سلولهاي ارزش افزا است كه هدف آن تحويل يك محصول سطح بالا، نه فقط با كمترين هزينه بلكه سريع و باارزش از تمام جهات ساخت محصول است. درواقع زنجيره تأمين همه فعاليتها و افرادي را كه در يك محصول از تأمين مواد خام تا فروش محصول نهايي به سازمانها و مصرفكنندگان و فراتر از فروش، گردش مواد و موجوديها كه در كل فرآيند درگير هستند را در بر ميگيرد.
علاقهمندان به اين مبحث در زمينه مطالعه، تحقيق و كار به سه دسته تقسيم ميشوند: دستهاي كه به يكپارچهسازي اعضاي زنجيره علاقهمندند، دستهاي كه به هماهنگسازي جريانهاي اطلاعات در زنجیره تأمین علاقهمندند و دستهاي كه به دنبال بهکارگیری تكنولوژي اطلاعات در مديريت زنجيره تأمين هستند.
يك زنجيره تأمين معمولاً از اجزاي زير تشكيل شده است:
- مشتريان نهايي محصولات
- خردهفروشان محصولات و خدمات
- توزيعكنندگان/ عمدهفروشان محصولات
- توليدكنندگان نهايي
- تأمينكنندگان
البته حضور تمامي اجزاي آورده شده در بالا لازم بوده و بسته به چگونگي زنجيره تأمين ميتواند متفاوت باشد.
3- معرفی فناوری
امروزه ضرورت شناسايي خودكار عناصر و جمعآوري داده مرتبط به آنان بدون نياز به دخالت انسان چه ورود اطلاعات در بسياري از عرصههاي صنعتي، علمي، خدماتي و اجتماعي احساس ميشود. در پاسخ به اين نياز تاكنون فناوريهاي متعددي طراحي و پيادهسازي شده است.
بحث جديدي كه چند سالي در حوزه صنعت و اقتصاد كشورها بروز كرده است، فناوري RFID است. فناوري جديدي كه صنعت حملونقل، توزيع و انبارداري و كل كاركردهاي مديريتي در زنجيره تأمين ميتواند از آن بهره جويد. هر انسان با بصيرت و دورانديشي پس از آشنايي با اين پديده شگفتانگیز آن را به عنوان راهگشای سازمان خود يافته و درصدد حضور آن در همه فرآيندها و منابع سازماني خود است.
تاكنون فناوريهاي مختلفي به منظور شناسايي خودكار طراحي و پيادهسازي شده است. كدهاي ميلهاي، كارتهاي هوشمند، تشخيص صدا، برخي فناوريهاي بيومتريك و RFID نمونههايي در اين زمينه میباشند. در ادامه با فناوري بيشتر RFID آشنا خواهيم شد.
4- تكنولوژی RFID
RFID به مفهوم شناسايي از طريق فركانس راديويي است. براي روشن شدن مطلب ميتوان گفت RFID كاربردي شبيه باركد و نوار مغناطيسي نصب شده روي كارتهاي اعتبار يا عابر بانكها را دارد
RFID براي هر شيء يك مشخصه واحد ايجاد ميكند كه از ديگر اشياء قابل شناسايي خواهد شد. همانطور كه از روي باركد يا نوار مغناطیسی ميتوان اطلاعات را خواند، تگ RFID را هم ميتوان قرائت نمود و از آن طريق اطلاعات آن را دريافت يا اصلاح كرد. ميتوان گفت RFID يك تكنولوژي نسبتاً جديد است كه روش انجام تجارت در مؤسسات را تغيير داده است. درواقع RFID راهي براي پيگيري جريان اطلاعات از ابتدا تا انتهاي زنجيره تأمين است
در RFID از تگ يا همان برچسب استفاده ميشود. اين قطعه درواقع يك فرستنده راديويي است كه از يك ميكروچيپ، يك آنتن و يك برد الكترونيكي تشكيل شده است. در اين تگ میتوان اطلاعاتي راجع به كالا، حيوان يا انساني كه تگ روي آن نصب ميشود، قرار داد. اين اطلاعات ميتواند اطلاعاتي سادهاي مثل اسم و آدرس صاحب يك حيوان و يا اطلاعات پيچيدهاي نظير چگونگي مونتاژ يك خودرو باشد. اين اطلاعات از طريق امواج راديويي منتشر و توسط آنتن گيرنده RFID دريافت و وارد سيستم ميشود. توانمندي اینگونه سيستمها مديون بهکارگیری سه عنصر اساسي زير است:
- تگ: كه به آن فرستنده خودكار و يا Transponder نيز گفته ميشود. شامل يك تراشه نیمههادی، يك آنتن و در برخي موارد يك باطري است.
- كدخوان: كه به آن قرائتگر و يا دستگاه نوشتن و خواندن نيز گفته ميشود. شامل يك آنتن، يك ماژول الكترونيكي فركانس راديويي و يك ماژول كنترلي است.
- کنترلکننده: كه به آن هاست نيز گفته ميشود، اغلب يك كامپيوتر شخصي و يا ايستگاه كاري است كه بر روي آن بانك اطلاعاتي و نرمافزار كنترلي اجرا شده است.
زماني كه تگ نزديك و يا در محدوده كدخوان قرار ميگيرد، ميدان مغناطيسي توليد شده توسط كدخوان باعث فعال شدن تگ ميشود. در ادامه، تگ به طور پيوسته اقدام به ارسال داده از طريق فركانس راديويي مينمايد. درنهایت داده توسط كدخوان دريافت و توسط نرمافزارهای مربوطه پردازش ميشود
4-1 – تاريخچه RFID
بايد اذعان داشت كه مفهوم RFID از سال 1945 و حتي در زمان جنگ جهاني دوم وجود داشته است و تا سال 1980، بيشتر از آن در ارتش و يا سازمانها با نيازمنديهاي خاص استفاده ميشد و در اواخر سال 1980 بود كه به عنوان ابزاري براي توسعه تجارت توسط صنايع مورد استفاده قرار گرفت
در جدول زير روند رشد و توسعه اين تكنولوژي نمايش داده شده است.
جدول 1: روند توسعه تكنولوژي RFID
RFID در جاهاي مختلفي از پزشكي تا صنعت و حتي در موجودات زنده كاربرد دارد. برخي از كاربردهاي اين فناوري عبارتاند از:
- مديريت زنجيره تأمين
- سيستم كنترل موجودي
- ايجاد امنيت و جلوگيري از سرقت
- پزشكي
- كنترل و نگهداري موجودات زنده
- مديريت اموال و منابع انساني
- كنترل مسافران
- دريافت عوارض راه و …
4-2-مزايای استفاده از فناوریRFID
اين فناوري داراي مزاياي زير است:
- كاهش هزينهها (كاهش فعاليتهاي دستي و افزايش سرعت)
- اتوماسيون بدون توقف
- كاهش خطا
- كنترل فرآيندهاي غير قابل رؤیت
- يكپارچگي و هماهنگي در طول زنجيره تأمين
- كاهش دخالت انسان در ثبت و خواندن اطلاعات (صرفهجويي در نيروي انساني، زمان و كاهش خطا)
- بررسي اقلام متعدد به طور همزمان
- بهروزرساني اطلاعات بهمحض تغيير در وضعيت اقلام
- افزايش امنيت (تگهاي RFID امكان رديابي كالا را حتي در فضاي بسته فراهم ميكند.)
4-3- اينترنت اشياء
به نظر ميرسد مفهوم اينترنت اشياء به وسیله يكي از افراد كميته توسعه RFID در سال 2000 رقم خورده باشد. او به امكان پي بردن اطلاعات در مرود يك شیء تگ خورده به وسیله جستجو در يك آدرس اينترنت خاص و يا محتواي يك بانك اطلاعاتي اشاره نمود. از آن زمان واژه اينترنت اشياء به مفهوم اشيائي كه قابل تشخيص، مكانيابي و كنترل از طريق اينترنت باشد گره خورد. اشياء تنها شامل وسايل الكتريكي با تكنولوژي بالا نميشود بلكه اشيايي كه به هيچ وجه به آنها به ديد يك وسيله الكتريكي نمينگريم نظير غذا، پوشاك، مواد، قطعات و اجناس را نيز ميتواند شامل شود.
اينترنت اشياء به شبکهای اشاره دارد كه در آن هر شیء فيزيكي توسط يك تگ RFID هويت يافته و با ديگر اشياء تشكيل يك شبكه ميدهد. اين اشياء به صورت مستقل ميتوانند با يكديگر ارتباط برقرار نموده و داده مبادله نمايند. اينترنت اشياء شامل اشياء فيزيكي به همراه تعدادي شناسه الکترونیکی است. زماني كه كالاها به يكديگر و يا سیستمهای ديگر متصل ميشوند يك شبكه فراگير كه محدوده وسيع و انواع مختلفي از كالاها را تحت پوشش قرار ميدهد، به وجود ميآورند. وقتي اينترنت اشياء به وجود ميآيد بسياري از كالاها ممكن است مزیتهای بيشتري نسبت به يك شناسه الكتريكي داشته باشند.كالاها ممكن است اين اختيار را داشته باشند كه با استفاده از توان پردازش خود و همچنين تكنولوژيهاي توانا ساز به اشياء تنها امكان ارتباط بين اشخاص و افراد را نداشته باشند بلكه امكان ارتباط بين خود اشياء را نيز به وجود ميآورند.
5- يكپارچگي جريان مواد اوليه با فناوري RFID
همانطور كه پيشتر نيز اشاره شد وظيفه مديريت زنجيره تأمين، مديريت و يكپارچهسازي جريانهاي مختلف درون آن است. يكي از مهمترین اين جريانها، جريان مواد اوليه است. به منظور نيل به اين مهم نيازمند استفاده از تكنولوژيها و ابزارهايي به منظور رديابي كالاها در مسير طي شده از مبدأ به مقصد و ثبت اطلاعات در مرحله است. فقدان نظارت بر رديابي مواد و يا استفاده از روشهاي نامناسب براي رديابي، منجر به ايجاد چالشهاي بسياري در زنجيره تأمين ميشود كه در ادامه بدان اشاره شده است.
- افزايش ميزان موجودي انبار به دليل پيشبيني نامناسب تقاضا
- افزايش هزينههاي انبارداري و ساير هزينههاي مرتبط به دليل افزايش سطح انبار
- خواب سرمايه به دليل افزايش سطح انبار و باقی ماندن كالاها در انبار
- افزايش هزينههاي حملونقل
- كاهش ميزان موجودي انبار به دليل تخمين نامناسب در زمان سفارش كالا يا مواد اوليه
- كمبود موجودي كالا در خط توليد و نتیجتاً عدم تأمين به موقع سفارش كالا يا مواد اوليه
- عدم دسترسي فروشندگان به اطلاعات دقيق در رابطه با وضعيت كالاي سفارشي مشتري و درنتیجه، عدم پاسخگويي مناسب به مشتري و افزايش نارضايتي
- عدم امكان شارژ مجدد انبار در زمان مناسب و مواجهشدن مشتريان با قفسههای خالي در فروشگاه
- عدم تخمين به موقع نقطه سفارش بهينه
- عدم هماهنگي بين اعضاء و ذينفعان زنجيره تأمين به منظور رديابي كالا و استفاده از سيستمهاي ناهمگون توسط هر يك از اعضاء به منظور رديابي كالا
- افزايش هزينه به علت كنترل كيفيت نامناسب
بنابراين مشاهده ميشود ايجاد قابليت رديابي مواد در طول زنجيره تأمين به منظور غلبه بر اين چالشها، امري حياتي و كليدي محسوب ميشود. براي اين منظور از فناوري RFID در بستر اينترنت اشياء استفاده ميكنيم. اينترنت اشياء در حوزه زنجيره تأمين به اين معناست كه مواد را خودکنترل و خودگردان معرفي كنيم. با استفاده از اينترنت اشياء، مواد مسير خود را در شبكه به صورت اتوماتيك مييابند. آنها حتي ميتوانند منابع مورد نيازشان نظير كانتينر، وسيله نقليه و محل ذخيرهسازي را خودشان سفارش دهند و يا با انبار و كانتينرها ارتباط برقرار نموده و پارامترهايي نظير دما، فشار و غیره را به منظور بهتر نمودن محيط نگهداري كنترل کنند. همچنين كالاها ممكن است بدون دخالت انسان از توليدكننده به مصرفكننده ارسال شوند و توليدكننده ميتواند يك فيدبك مستقيم از نياز كالاهاي فروشگاه داشته باشد. در اين روش، توليد و توزيع به صورت پويا تطبيق داده شده و لذا باعث صرفهجویی وقت، انرژي و هزينه ميشود.
نحوه عملكرد RFID در اينترنت اشياء بدینصورت است كه اطلاعات مواد درون تگ RFID الصاق شده توسط سازنده روي اقلام و يا جعبهها و پالتها، كدگذاري ميشود. هنگامی که اين مواد در حال خارج شدن از انبار است، يك قرائت گر ثابت با ايجاد امواج راديويي، تگهاي RFID را فعال نموده و تگها نيز كدهاي اطلاعاتي را منتشر مينمايند. سپس هر دستگاه كدخوان اطلاعات خوانده شده كه به صورت كد است را براي پايگاه داده ارسال ميكند. در اين سرورها از اطلاعات دريافتي، آدرس URL مربوط به سرور آن شركت عضو روي اينترنت تشخيص داده ميشود و به آن اتصال ايجاد مينمايد. در اين حالت هر زمان كه اين تگ خوانده شود، اطلاعات آن از طريق اينترنت به بانك اطلاعاتي شركتهاي تأمینکننده و يا مبدأ اصلي كالا منتقل ميشود و بدينوسيله تمامي اعضاي زنجيره در جريان تمامي اطلاعات در طول زنجيره تأمين قرار ميگيرند. همچنين اين سرورها ميتوانند در مورد اينكه دادهها در چه محيطهايي و يا توسط چه كدخوانهايي و تا چه سطح اطلاعاتي مجاز به دريافت ميباشند كنترلهايي را اعمال نمايند. هنگامي كه اطلاعات به خردهفروش ميرسد، توسط قرائت گر ورودي شناسايي ميشوند. قرائتگر قفسهها را قادر ميسازند تا اقلام را در هر مكاني كه قرار دارد شناسايي نمايد. اطلاعات موجودي بهروز نگهداري ميشود و زمانی که ميزان موجودي كالا بسيار پايين باشد، قفسههاي با قابليت قرائت، به پايگاه داده خردهفروش اعلام مينمايد كه كالاهاي بيشتري بايد سفارش داده شود. تولیدکننده به صورت خودكار يك سفارش مجدد دريافت مينمايد كه كالاهاي بيشتري بايد سفارش داده شود. توليدكننده به صورت خودكار يك درخواست سفارش مجدد دريافت مينمايد. سفارش در كارخانه مورد پردازش قرار ميگيرد.
كمك RFID در زنجيره تأمين به هنگام خريد مواد اوليه از تأمينكنندگان و همچنين انتقال محصولات به توزيعكنندگان است. تگهاي RFID كه بر روي پالتهاي حمل مواد نصب ميشوند اطلاعات كاملي از مواد موجود در پالت در اختيار مراكز بازرسي قرار ميدهد و درنتیجه احتياجي به باز کردن محموله و شمارش دستي نيست كه اين امر سبب كاهش قابل توجهي در هزينه بازرسي و افزايش دقت و كاهش اشتباهات حمل خواهد شد. همچنين اطلاعات وسيعي درباره مواد، مراحل ساخت آن، زمان ساخت و تحويل، محل قرارگيري آن در انبار و غیره را ميتوان در تگها ذخيره و نگهداري كرد.
6- عوامل بازدارنده پيادهسازی و توسعه RFID
بر اساس بررسيهاي به عمل آمده در حوزه زنجيره تأمين در رابطه با پیادهسازی RFID، عوامل بازدارنده به دو گروه درونسازمانی و برونسازمانی تقسيم ميشوند:
• عوامل درونسازمانی: در اين شركتها عموماً فقدان دانش و آگاهي سازماني نسبت به فناوريها و سیستمهای جديد، همچنين عدم آگاهي كافي سازمان، موقعيت مالي ضعيف شركتها و مقاومت در برابر سرمايهگذاريهاي بيشتر، از عوامل بازدارنده درونسازمانی میباشند. در ضمن فقدان اعتماد سطوح مديريتي به امنيت اين ارتباطات باعث ايجاد مشكلات در برنامهريزي، طراحي و پيادهسازي اين سيستمها شده است.
• عوامل برونسازمانی: عدم توسعه زيرساخت فناوري اطلاعات و ارتباطات (محدوديت پهناي باند، فقدان زيرساخت امنيت جادهاي الكترونيكي و …)، فقدان زيرساخت فناوري و حمايتي دولتي و همچنين فقدان استانداردهاي ملي در اين زمينه و نگراني در مورد مسائل محرمانه در رابطه با امكان اطلاع يافتن طرفهاي زنجيره تأمين توسط رقبا از عوامل بازدارنده برونسازمانی است.
7- ضعفهای تکنولوژیکی
1) تأثیر مواد روی خصوصیات آنتن
تگهای RFID در دو صورت فعال و غیر فعال وجود دارند و تگهای غیر فعال از خود نیرویی ندارند و متکی به آنتن هستند تا امواج رادیویی را دریافت کرده و آنها را به انرژی الکتریکی تبدیل کند؛ بنابراین آنتن یک نقش کلیدی را در ارتباط بین تگ و تگخوان بر عهده دارد. ولی امواجی که باید توسط آنتن دریافت شوند با توجه به موقعیت آنتن ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرند. مثلاً حضور آنتن در درون مایعات کار خواندن امواج را با مشکل مواجه میکند چون مقداری از امواج در هنگام عبور از مایعات شکسته میشوند. این مشکل در مورد سایر انواع مواد هم وجود دارد مثلاً فلزات که بخش عمدهای از امواج را برگشت خواهند داد.
2) شکل امواج و جهت آنتن
در حالتهای خاصی آنتن توانایی دریافت امواج را از دست میدهد. البته این مشکل در مورد سایر شیوههای شناسایی بهمراتب حادتر است. چون کالاها هنگام عبور از حوزه تأثیر تگ خوان ممکن است شرایط مختلفی را از جهت قرارگیری داشته باشند که باعث میشود تعدادی از آنتنها در جهتی قرار بگیرند که امواج ارسالی از جانب تگ خوان را دریافت نکنند.
3) تداخل امواج
یکی از قابلیتهای RFID در مقایسه با سایر سیستمها امکان خواندن اطلاعات از تعدادی زیادی برچسب در یک زمان کوتاه است. ولی آن هم محدودیتی دارد و هنگام عبور یک پالت پر از قطعاتی که مجهز به برچسب RFID هستند، ممکن است که از جانب برچسبها به سوی تگ خوان ارسال میشود تداخل کرده و کار شناسایی را با مشکل مواجه کند.
4) فقدان استاندارد بینالمللی
امواج رادیویی سیستمهایRFID در طیف خاصی تعریف میشوند که متأسفانه این دامنه در هر کشوری قبلاً به کار خاصی اختصاص یافته است. در یک کشور این دامنه به تلفن همراه اختصاص یافته و در کشوری دیگر به بیسیمهای ادارات. این پراکندگی طیفها، یک عامل مهم در بیمیلی سازمانهای بینالمللی در بهکارگیری این تکنولوژی در زنجیره تأمین است.
راهکارهایی که برای این مشکلات میتوان بیان کرد به شرح زیر است:
در مورد مشکل تأثیر مواد روی دریافت امواج توسط آنتن، خوشبختانه توسعه تکنولوژی توانسته آن را حل کند و به مرور زمان بر کیفیت آن بیفزاید. توسعه تگ خوانها در قابلیت انطباق امواج ارسالی با محیطی که آنتن در آن قرار گرفته است خیلی بهتر از گذشته است.
جهت آنتن تگ میتواند در دریافت امواج تأثیر بگذارد که این مشکل با نصب دو تگ خوان به صورت عمود بر هم قابل حل است. در مورد تداخل امواج راهکار ارائه شده توسط متخصصان استفاده از پروتکلهای ارتباطی متفاوت است که تفاوت دو پروتکل، در ارسال و دریافت امواج، این مشکل را تقریباً به صورت کامل مرتفع میکند.
مشکل چهارم که تقریباً بزرگترین مشکل در بهکارگیری تکنولوژی است و با توجه به مبحث ما که زنجیره تأمین است و معمولاً حوزه آن گستردهتر از مرزهای یک کشور است نیاز به زمان و همکاری فراشرکتی شرکتهای درگیر در زنجیره تأمین دارد. شرکتها و سازمانهای بینالمللی متعددی تشکیل شدهاند تا استانداردهای مورد نیاز را مخصوصاً در دامنه فرکانس امواج را بینالمللی کرده و کشورها را متقاعد به رعایت آن بکنند که البته تا حدی موفق بودهاند.
براي مثال سازمان جهاني GS1 (كه در 112 كشور دنيا عضو فعال دارد) از اين تكنولوژي به منظور بهبود فرآيندهاي زنجيره تأمين استفاده ميكند.
براي كسب اطلاعات بيشتر در اين مورد میتوان به آدرس اينترنتي https://www.gs1.org/epc-rfid مراجعه کرد.
ضعفهای غیر فنی مربوط به اين تکنولوژی شامل موارد زیر است:
1) قيمت بالا
برخلاف پیشرفتهای اخیر در ساخت و توسعه تجهیزات RFID و تولید انبوه آنها، باز هم قیمت آنها کمی بالاتر از آستانه مقرونبهصرفه بودن است. شرکت والمارت بزرگترین گام را برای حل این مشکل برداشت و با تجهیز تمام محصولات خردهفروشی خود در مجموعه فروشگاههای زنجیرهای متعلق به خود، باعث افت شدید قیمت برچسبها شد. البته استفاده نکردن از این تکنولوژی با این استدلال مشکلی را حل نخواهد کرد و به آن خواهد افزود که باعث بیبهره شدن جامعه از فواید آن خواهد شد. با توسعه بیشتر و به کاربردن فنآوریهای پیشرفتهتر در ساخت برچسبها این مشکل به مرور حل خواهد شد.
2) سوء استفاده از تکنولوژی
شاید اولین خطری به ذهن خطور میکند اين است که افراد میتوانند به نحوی اطلاعات روی برچسبRFID را به دست بیاورند در صورتی که این اطلاعات برای آنها مجاز نیست. به عنوان مثال خودروهای یک مجتمع مسکونی مجهز به برچسبهای RFID هستند که هنگام رسیدن به درب پارکینگ، درب به صورت اتوماتیک باز میشود. ممکن است فردی اطلاعات روی تگ را به دست آورده و روی تگ دیگری جایگزین نماید و بدینصورت وارد مجتمع شود. سوء استفاده از این تکنولوژی مشکل ولی در عین حال ممکن است. البته باید در نظر داشت که خطراتی که فرآیند گردش کالا در زنجیره تأمین را تهدید میکند به حدی زیاد هستند که این خطرات در مقابل آنها کوچک هستند و حتی بسیاری از تهدیدات مهمتر با استفاده از این تکنولوژی مرتفع میشوند. ولی با این حال نمیتوان چشم را بر روی این نگرانیها بست. نمونههایی از راهکارهای ممکن برای جلوگیری از سوء استفاده از این تکنولوژی در ادامه بیان میشود.
- فعال و غیرفعال کردن Tag ها: فعال و غیرفعال کردن Tag ها یکی از راههای محافظتی است و آن بدان معناست که در محیطهایی که نیاز به استفاده از سیستم RFID وجود ندارد Tag ها را غیرفعال نماییم. به عنوان مثال میتوان در فروشگاه برای هر سبد خرید دستگاه کوچکی تعبیه کرد که انتشار کد کالا را تا زمانی که درون سبد است متوقف سازد.
- استفاده مجموعهای از شمارههای مشخصه: هر تگی حاوی یک مجموعه کوچک از نامهای مستعار است و تگ، این نامهای مستعار را به عنوان مشخصه خود همراه دارد و هر بار، در هر پرس و جوی قرائتگر یک نام متفاوت را منتشر میسازد. قرائتگرهای دارای مجوز میتوانند تگ را تشخیص دهند زیرا آنها در ابتدا مجموعه کامل نامهای مستعار تگ را دریافت میکنند. در این صورت ردگیری غیر مجاز تگها سختتر خواهد بود زیرا مهاجمان نمیتوانند دو نام متفاوت از یک تگ را به هم ربط دهند.
- استفاده از Encryption و کلیدهای عمومی و خصوصی: شماره مشخصه Tag با کلید عمومی رمزنگاری میشود. به نظر میرسد کد کردن مشخصه یک تگ راهحل خوبی برای حل مشکلات حریم شخصی باشد، اما این امر تمامی مشکلات را حل نمیکند، زیرا یک مشخصه کد شده به خودی خود یک مشخصه دیگر است. علاوه بر این مشکل، مشکل مدیریت کلید در عمل کد کردن وجود دارد؛ اما مهمترین مشکل، مشکل هزینه است. تعداد زیادی تحقیقات پیرامون کد کردن موجود است اما بکار بستن آنها در تگهای ارزانقیمت به دلیل مشکل هزینه دشوار است.
- رویکرد وکالتی: در کنار اعتماد به قرائتگرهای RFID عمومی برای اجرای محافظت حریم شخصی، کاربران ممکن است به جای آن، دستگاههای محافظت حریم شخصی مخصوص به خودشان را برایRFID حمل کنند. چندین رویکرد وکالتی مانند [5]Watching Tag، [6]RFID Guardian، RFID Enhancer [7] پیشنهاد شده است.
- تگ بلوککننده یا سدکننده:
یک تگ تنظیم شده به طور ویژه است که از اسکن کردن و مرور غیر مجاز تگها محافظت میکند كه توسط A.Juels, Rivest, and[8] Szydlo پیشنهاد شده است. این روش از رویکردی پیچیده برای افزایش حریم شخصی RFID استفاده میکند که شامل تغییراتی در تگ نمیشود. در این روش از یک بیت قابل تغییر بنام بیت حریم شخصی استفاده میشود. یک بیت حریم شخصی نشاندهنده تگی است که اجازه عمومی نامحدود برای اسکن کردن و خواندن یک تگ را میدهد، یک بیت 1، نشاندهنده یک تگ شخصی است. از بیتهای پیشرو “1” به عنوان یک منطقه شخصی و خصوصی استفاده میشود. یک تگ مسدودکننده از اسکن غیر مجاز تگهایی که به مناطق خصوصی اشاره میکنند جلوگیری میکند. نگرانیهای اجتماعی (نگرانیهای حفظ حریم شخصی).
در بسیاری از کشورهایی که این تکنولوژی توسعه یافتهاند، اقتصادی مشتری محور دارند و مدافعان حریم شخصی به شدت در مقابل شرکتهایی که کمترین تهدیدی را متوجه حریم و حیطه مشتری بکنند میایستند. این تکنولوژی به حدی حساسیتزا بوده است که بسیاری آن را یک ایده شیطانی قلمداد کردهاند. بر اساس گفته آنان، تکنولوژیRFID توانایی تهیه یک نمایه از جزئیات مصرفکنندگان هنگام یک اسکن ساده را دارد که این اطلاعات ممکن است مربوط به اسم، آدرس، محصول خریداری شده و یا دیگر اطلاعات شخصی باشد. بر اساس قانون مدنی در بسیاری از کشورها، حق ناشناخته ماندن خرید یکی از ابتداییترین حقوق است. این تکنولوژی در صورت عدم استفاده صحیح توانایی تضییع این حق را دارد و آزادیهایی مدنی را تحت شعاع قرار بدهد. این نگرانی ابعاد گوناگون دارد که از بیاعتمادی به تولیدکننده، فروشنده و حتی دولت ناشی میشود.
راهکارهای مختلفی برای کاهش این نگرانیها وجود دارد:
- جایگذاری پنهان برچسبها
- عدم نگهداری دادهها به صورت یکجا (محدودیت انباشتگی)
- تگ خوانهای مخفی
- عدم ردیابی مشتری و ثبت پروفایل
- ارزیابی کامل تکنولوژی و توجیه مخالفان
- انجام فعالیتهای اطلاعاتی متعارف
- شفافیت و آشکارسازی
- مشخص کردن فعالیتهای ممنوع
8- قانونگذاری
اخیراً طرحی پیشنهادی توسط سازمان CASPIAN -یک سازمان شهروندی در -U.S با نام “RFID Right to Know Act of 2003” اعلام شده است که میتوان آن را به عنوان نخستین تلاش قانونی برای حفظ حریم شخصی دانست. طرح پیشنهادی بر پایه تگ گذاری محصولات قادر به محافظت حریم شخصی کاربران است. همچنین شرکت EPCGlobal راهنماییهایی را برای اعضا منتشر کرده است که در مورد حریم شخصی EPC برای محصولاتی که کاربران تهیه میکنند، است.اخیراً دو محقق در IBM رویکردی جدید را ایجاد کردهاند تا از طریق پروژهای که نام آن را طراحی «clipped-tag» گذاشتهاند، ملاحظات امنیتی پیرامون تگهای RFID غیر فعال الصاق شده به کالاها در زنجیره تأمین مشتری را حل کنند.
9- پیادهسازی تكنولوژي RFID در صنايع مختلف
• Wal-Mart: شركت Wal-Mart در زمينه استفاده از تكنولوژي RFID تقریباً پيشگام است. به طوری كه خردهفروشان و تأمينكنندگان وابسته به اين شركت متعهد به استفاده از اين تكنولوژي هستند. شركت والمارت با استفاده از اين تكنولوژي، سطح موجودي انبار خود را چك كرده و در صورت نياز، سفارش به صورت خودكار به تأمينكنندگان ارسال ميشود. در ضمن خردهفروشان وابسته به اين شركت نيز در رابطه با سفارش خود از اين سيستم بهره ميبرند.
- Volkswagen: اين شركت از اين تكنولوژي براي سرعت بخشيدن و بهبود سرویسدهی به مشتريان خود استفاده ميكند. به طوری كه اتومبيل توليد شده داراي تگ RFID است كه اطلاعات مربوط به شماره شناسايي، موارد فني و غیره در آن ذكر شده است.
- Ford: شركت فورد براي اولين بار به منظور تسهيل در عمليات خط توليد خود در سال 1987 از اين تكنولوژي استفاده كرد ولي به دليل مشكلات فني، اين پروژه با شكست روبرو شد. اين شركت مجدداً در سال 1988 با توجه به تجربه حاصل از سال قبل، در خط توليد ديگر خود، از اين تكنولوژي استفاده كرد كه به موفقيت چشمگيري دست يافت. با پیادهسازی RFID در زنجيره تأمين فورد، بهبودهاي زيادي در بخشهاي مختلف اين زنجيره حاصل گرديد.
- Sun Microsystems, IMB, Texas Instruments: اين شركتها با استفاده از اين تكنولوژي بخش اعظمي از هزينههاي مرتبط با زنجيره تأمين از منبعيابي تا توليد و نگهداشت تا توزيع را كاسته و آنها را هماهنگ با هم و يكپارچه با يكديگر ساختند.
- U.S DOD: دپارتمان دفاعي ايالات متحده در دهه اخير توجه زيادي به بهکارگیری تكنولوژي روز در مديريت زنجيره تأمين دارد. در يكي از يادداشتهايي كه در سال 2003 توسط يكي از اعضاي اين دپارتمان منتشر شد، بحث بهکارگیری فناوري RFID در اين زمينه بود. به طوری كه اين سازمان، تأمينكنندگان خود را موظف به استفاده از اين تكنولوژي تا 2005 كرد.
هماكنون پاسگاههاي مرزي زميني آمريكا نيز به اين فناوري مجهز شدهاند و كارت شناسايي جديد شهروندان آمريكايي به طور متقابل مجهز به RFID شده و سادهترين تصوري كه اين تعامل ميتوان داشت، اين است كه با نزديك شدن شهروندان به مرز هنگام خروج يا ورود به كشور، كليه كار شناسايي و امور گمركي آنها نيز انجام شده و اين فرد بدون هیچ توقفي به راحتي از مرز عبور ميكند، البته اگر ورود يا خروج وي از نظر دولت مانعي نداشته باشد.
10- نتيجهگيری
در سالهاي اخير سازمانها دريافتهاند كه جهت عملكرد و بهرهوري نيازمند يكپارچگي و هماهنگي در كليه لايههاي زنجيره تأمين خود میباشند كه اين امر مستلزم بهکارگیری سيستم اطلاعاتي جامع و كامل است كه بتواند مسير فرآيند محصول از تأمين مواد اوليه، توليد، توزيع و حمل نقل تا مصرفكننده نهايي را در برگيرد. تكنولوژي RFID به دليل مزايا و قابليتهاي فراواني كه دارد تبديل به يكي از بهترين گزينهها براي اين امر گرديده است. در طول اين مقاله دريافتيم كه RFID در كنار مسائل چالشبرانگیز مزاياي بسيار زيادي براي صنايع مختلف خواهد داشت. نكته اساسي كه بايد بدان توجه داشت اين است كه استفاده از مزاياي RFID در طول زنجيره تأمين ميسر نخواهد شد مگر اينكه از اين تكنولوژي در لايههاي مختلف اعم از درون و برون سازمان در طول زنجيره تأمين استفاده شود. بنابراين در صورت توسعه زيرساختهاي اين تكنولوژي در لايههاي فوق ميتوان به ميزان زيادي هزينهها را كاهش داد و به يكپارچگي و هماهنگي در زنجيره تأمين كمك نمود.