فصلنامه شماره 35 (پاییز 1397)

1. مقدمه

جهانی‌شدن مبادلات، افزایش رفت‌وآمد افراد، کثرت ارسال کالاها و حجم تبادل اطلاعات، جوامع قرن 21 را مجبور کرده است تا بیشتر به استانداردهای بین‌المللی تکیه نمایند. مالکان کسب‌وکار دریافته‌اند که بدون وجود استانداردها، با راهکارهای مختلفی در سراسر جهان روبرو خواهیم بود که به علت نبود زبان مشترک، ناکارآمد هستند و سبب از دست رفتن فواید و فرصت‌های بسیار زیادی می‌شوند. به همین دلیل، وجود استانداردهای فراگیر جهانی در تجارت و بازرگانی ضروری به نظر می‌رسد. استقرار استانداردهای GS1 و ایجاد زبان مشترک بین ذینفعان حوزه‌های مختلف صنایع موجب چابک سازی و افزایش بهره‌وری زنجیره‌تامین شده و ارتباط بین شرکای تجاری را ساده و شفاف می‌سازد. در این مقاله استانداردهایGS1 را در پنج حوزه مهم (خرده‌فروشی، بهداشت و درمان، حمل‌ونقل و لجستیک، مالی، تأمین موجودی و انبارداری) موردبررسی قرار خواهیم داد.

1. استانداردهای GS1 در حوزه خرده‌فروشی

خرده‌فروشی‌ها نیز مانند همه کسب‌وکارهای روزمره فرآیندها و نظام‌هایی دارند که برای عملکرد، به یکسری راه‌حل‌ها تکیه‌دارند. این راه‌حل‌های موقتی همگی هزینه‌دارند؛ درنتیجه با حذف و یا حداقل تعدیل این فرآیندهای ناکارآمد می‌توان از هزینه‌های انجام کسب‌وکار به میزان قابل‌توجهی کاست. تاکنون خرده‌فروشان بزرگ در صنعت خرده‌فروشی حرف اول را می‌زدند ولیکن در جوامع مدرن امروزی خرده‌فروشانی که در حوزه تجارت الکترونیکی ورود کرده‌اند به‌عنوان پیشروان این صنعت شناخته می‌شوند. امروزه شرکت‌ها به‌منظور وفق پیدا کردن، بقا و شکوفا شدن نیازمند به اطلاعاتی معنادار و مفید و قابل‌دسترس در داخل کشور و فراسوی مرزها دارند برای دستیابی به این موارد مستلزم پیوستن به یک نظام استاندارد جهانی چند صنعتی مانند نظام GS1 هستند. به‌کارگیری استانداردهای GS1 و سیستم‌های بار کدینگ در صنعت خرده‌فروشی منافع زیادی را برای مصرف‌کنندگان در سرتاسر جهان به ارمغان آورده است.

ازجمله مزایایی که GS1 در صنعت خرده‌فروشی ایجاد کرده است به شرح ذیل است:

1. افزایش کارایی: استانداردهای GS1 در حوزه خرده‌فروشی باعث بهبود مدیریت در موجودی کالاها، سرعت بخشیدن و کاهش هزینه‌ها در ارسال کالاها، افزایش سرعت در ثبت کالاها در پای صندوق‌های فروشگاهی، رسیدگی سریع‌تر به سفارش‌ها، ایجاد فرآیندهای فروشگاهی مؤثرتر و دقیق‌تر و حذف فرآیند کاغذبازی شده است.
2. افزایش امنیت: استانداردهای GS1 باعث کاهش خطر ریسک، جلوگیری از ورود اقلام جعلی در زنجیره‌تامین، حفظ حاشیه امنیت در بازار رقابتی شده است.
3. پایدارسازی: استانداردهای GS1 باعث پیش‌بینی دقیق فروش، کاهش ضایعات، سفارش دهی غیرمجاز، برنامه‌ریزی دقیق حمل‌ونقل، خودکار سازی سفارش و ایجاد زنجیره‌ای پایدار می شود.
4. استانداردهای GS1 در حوزه بهداشت و درمان

بارکدهای GS1، بیمار، کالاهای پزشکی، تجهیزات و کادر درمانی را دقیقاً شناسایی می‌کند. با اسکن کردن بارکدها اطلاعات صحیح به‌صورت خودکار به سیستم اطلاعاتی واردشده و موجب بهبود ایمنی بیمار می‌شود. همچنین با ایجاد زمان بیشتر برای مراقبت از بیمار کارایی عملکرد کادر درمانی را افزایش می‌دهد.

استفاده از بارکدهای GS1 به شفافیت در زنجیره‌تامین کالا و افزایش سرعت ردیابی داروها و تجهیزات پزشکی کمک می‌کند. این شفافیت موجب می‌گردد تا کالاهای ضروری در مواقع لزوم در دسترس باشد. افزایش امنیت و صرف زمان بیشتر توسط کارمندان در مراقبت از بیماران از دیگر مزایای استفاده از بارکدهاست.

در اختیار داشتن اطلاعات کامل و دقیق در سیستم اطلاعاتی، حقوق بیمار را تضمین کرده و سبب بهبود کیفیت خدمت‌رسانی می‌شود. ضبط خودکار این اطلاعات، بیمارستان را در ارائه عملکردی کارآمد توانمند می‌سازد. همچنین به‌واسطه اجرای این استانداردها در هزینه‌ها به میزان زیادی صرفه‌جویی خواهد شد. بارکدهای GS1 کادر درمانی را قادر می‌سازد تا با کاهش خطاهایی که به‌واسطه ورود دستی اطلاعات ایجاد می‌شود، امنیت بیماران را بهبود بخشد. افراد متخصصی که اسکن بارکدها را به فرآیندهای بالینی خود وارد کرده‌اند، تأثیر مثبت این استانداردها را بر فرآیندهای مراقبت از بیمار تأیید می‌کند.

بارکدهای GS1 بر روی تمامی سطوح بسته‌بندی دارو، از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین واحد آن، نصب می‌شود و کالا را به‌گونه‌ای منحصربه‌فرد شناسایی می‌کند. اسکن خودکار، این اطمینان را ایجاد می‌کند، تا اطلاعات موجودی به‌گونه‌ای دقیق در دسترس باشد. همچنین مدیریت مؤثر زنجیره‌تامین و فراخوانی کالاها را موجب می‌شود.

بارکدهای GS1 زبان مشترکی را در کل زنجیره‌تامین بین تمام سیستم‌های اطلاعاتی، از تولیدکننده تا سیستم مدیریت موجودی داروخانه‌ها، ایجاد می‌کند. این تعامل سبب مدیریت کارآمد هزینه‌ها و منابع و همچنین امنیت بیمار می‌شود.

درمجموع آرمان‌های GS1 برای حفظ سلامت و ایمنی بیمار به شرح ذیل است:

بیمار درست، داروی درست، زمان درست، تجهیزات مناسب، شیوه درمان مناسب

1. استانداردهای GS1 در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک

صنعت حمل‌ونقل و لجستیک دربردارنده چندین روش حمل کالا از قبیل جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی است. همچنین این صنعت شامل بخش‌های متنوع و گسترده‌ای ازجمله فرستنده و گیرنده کالا، حمل‌کننده کالا، وسایل حمل‌ونقل و همچنین نهادهای اداری شامل گمرکات و سازمان بندرها است. از مزایا و فواید استانداردهای GS1 در صنعت حمل‌ونقل و لجستیک، ایجاد شفافیت، ردیابی کامل در شبکه، امکان ردیابی محموله‌ها در لحظه، بهبود مدیریت دارایی‌ها، پایداری با کاهش آلاینده‌های هوایی است.

بی‌شک حمل‌ونقل و پشتیبانی از آن‌، یکی از ارکان اصلی زنجیره‌تامین است. چراکه حمل‌ونقل منظم، پایدار و قابل رصد کردن باعث کاهش هزینه‌ها، صرفه‌جویی در مصرف انرژی شده و مهم‌تر صحت و سلامت کالا در دست مشتری است.

استانداردهای GS1 اصلی‌ترین مزیت یعنی قابلیت رصد و رهگیری کردن کالا در تمام مسیر حرکت تولید تا مصرف‌کننده را ایجاد می‌کند.

با کمک کلیدهای شناسایی GS1 در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک مکان‌ها، بسته‌ها یا پالت‌ها، دارایی‌ها و دارایی‌های برگشتنی، مرسوله‌ها و محموله‌ها قابل‌شناسایی و ردیابی هستند.

ازجمله مزایایی که GS1 در صنعت خرده‌فروشی ایجاد کرده است به شرح ذیل است:

1. کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل
2. رهگیری دقیق‌تر محموله‌ها
3. برنامه‌ریزی و بارگیری دقیق‌تر
4. کاهش هزینه
5. مدیریت مؤثرتر وسایل نقلیه، کانتینرها و انبارها
6. جلوگیری از اشتباهات در سفارش‌های مشتریان
7. استفاده درست از ظرفیت وسیله حمل‌ونقل
8. استانداردهای GS1 در حوزه مالی

بسیاری از سازمان‌های معتبر بین‌المللی و مشارکت‌کننده‌های بازارهای مالی به‌منظور تعاملات خود با طرف حساب خود نیاز به شناسنامه‌ای مبنی بر اعتبار و موجودیت آن‌طرف دارند در این راستا بنیاد جهانی غیرانتفاعی شناسه اشخاص حقوقی GLEIF از طریق شرکای تجاری صادره کننده شناسه LEI

(Legal Entity Identifier) یا واحدهای عملیات محلی LOU (Local Operating Unit) ، شناسه LEI را به نهادهای حقوقی و مشارکت‌کننده‌های تبادلات مالی اختصاص می‌دهد.

در حال حاضر سازمان جهانی GS1 به همراه 16 (MO^[1])

دارای کد LEI هستند که در سایت سازمان GLEF ثبت‌شده‌اند. سازمان جهانی GS1 نیز به‌عنوان یک واحد LOU خدمات صدور LEI را به نهادهای فوق‌الذکر ارائه می‌دهد و مراکز MO را در تأمین خدمات LEI به‌صورت محلی پشتیبانی می‌کند.

در ایران شناسه ملی اشخاص حقوقی به‌صورت کد 11 رقمی منحصربه‌فرد تعیین‌شده است که توسط مراجع ثبت‌کننده، تنها به یک شخص حقوقی به‌موجب مدارک قانونی آن اختصاص داده می‌شود. این شناسه توسط تمام اشخاص حقوقی اعم از بانک‌ها، شهرداری‌ها و غیره قابل اخذ است اما این شناسه فقط داخل کشور اعتبار داشته است، درصورتی‌که اگر سازمان‌ها بخواهند با سایر مؤسسات در سطح بین‌المللی تبادلات و تراکنشات مالی داشته باشند باید شناسه حقوق LEI دریافت کنند.

LEI برای شناسایی اشخاص حقوقی درگیر در تراکنش‌های مالی استفاده می‌شود و بر ساختار مالکیت مالی، متمرکز است.

1. استانداردهای GS1 در حوزه صنایع فنی

بخش‌های مختلف در صنایع مهندسی، نظامی، انرژی و معدن همگی زیرمجموعه‌ای از صنایع فنی است که در روند تولید و توزیع اقلام با چالش‌هایی از قبیل هزینه‌های بالا یا غیرقابل‌کنترل، محصولات تقلبی و رقابت تنگاتنگ برای دیجیتالی نمودن فرایندها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. همه این بخش‌ها دارای یک نیاز مشترک می‌باشند. توانایی شفاف‌سازی فرایندهایی از زنجیره‌تامین که طی آن، مواد اولیه و قطعات، از لحظه ورود به کارخانه تا زمان خروج قابل‌کنترل باشد.

استانداردهای شناسایی، ذخیره‌سازی و به اشتراک‌گذاری GS1 در حوزه اقلام و موقعیت‌یابی می‌تواند امکانات لازم را جهت دستیابی به شفافیت در زنجیره‌تامین، افزایش بهره‌وری و مدیریت بهینه قطعات و اقلام تولیدی را برای بخش‌های فعال در صنایع فنی به ارمغان آورد.

ازجمله مزایایی که GS1 در صنایع فنی ایجاد کرده است به شرح ذیل است:

1. کنترل مواد اولیه و قطعات ورودی به خط تولید
2. فن‌آورهای جدید، خودکارسازی و مدیریت قطعات یدکی
3. نشانه‌گذاری مستقیم قطعات
4. شناسایی یکتای اقلام و همگام‌سازی فرآیندها
5. کاهش زمان مربوط به پروسه‌های طولانی تولید اقلام
6. حذف پروسه‌های اضافی مرتبط با فعالیت‌های خاص
7. افزایش تولید
8. ردیابی و رهگیری دقیق
9. عدم نقصان مواد اولیه موردنیاز
10. کاهش زمان روند جستجو اقلام
11. کاهش ضریب خطا در فرآیند تولید

استانداردهای شناسایی، ذخیره‌سازی و اشتراک‌گذاری قطعات و اقلام در صنایع فنی در بسیاری از شرکت‌های مطرح دنیا مورداستفاده قرارگرفته است. هم‌اکنون شرایطی فراهم‌شده که شرکت‌های فعال در حوزه‌های صنایع فنی در کشورمان می‌توانند از تجربیات موفق شرکت‌های بزرگ در این زمینه استفاده و از استانداردهای GS1 بهره ببرند و با کسب دانش در خصوص نحوه به‌کارگیری این استاندارها، بسترهای لازم برای رسیدن به بهره‌وری و ایجاد شفافیت در زنجیره‌تامین را فراهم آورند.

1. استانداردهای GS1 در حوزه تأمین موجودی، انبارداری و فروش

درفروش‌های سنتی و انبارهایی که به روش سنتی اداره می‌شوند تأمین‌کننده هیچ دیدی درباره وضعیت و میزان فروش محصولاتش ندارد و انباردار نیز به‌صورت لحظه‌ای از وضعیت موجودی انبار خود بی‌اطلاع است. راهکارهای مدرن ارائه‌شده توسط GS1 در حوزه تأمین موجودی، انبارداری و فروش به شرح ذیل است:

1. مدیریت موجودی توسط تأمین‌کننده
2. مدیریت یکپارچه ریسک‌ها
3. انبارداری مدرن از طریق Just In Time &Cross Docking

روش^[2]VMI (مدیریت موجودی توسط تأمین‌کننده) بالاترین سطح دخالت تأمین‌کننده در فرآیند فروش و تأمین موجودی انبارها یا قفسه‌های فروشگاه خرده‌فروشی است که در آن، تأمین‌کننده شخصاً بر موجودی کالاهای خود نظارت می‌کند و مدیریت بخشی از فضای فیزیکی فروشگاه را نیز بر عهده دارد.

در مدیریت‌زنجیره‌تامین و تقاضا، ممکن است به علت پراکندگی نمایندگان فروش تأمین‌کننده و تغییرات مکرر در میزان تقاضای یک محصول در بازار، کالای بیشتر از تقاضا تولید و در انبار ذخیره شود که این مسأله باعث هزینه‌های انبارداری و تأمین را افزایش می‌دهد ازاین‌رو استانداردها و راهکارهای GS1 راهکار مدیریت یکپارچه ریسک (RP^[3]) را ارائه دادند که دستاورد این راهکار کاهش تعداد انبارها جهت جلوگیری از پراکندگی کالاهای انبارشده و کاهش سطح موجودی و درنتیجه کاهش خواب سرمایه با حفظ همان سطح سرویس گذشته است.

در انبارداری مدرن به کمک استانداردها و راهکارهای GS1 مواد اولیه دقیقاً به میزان نیاز تولید تحویل خطوط تولید می‌شوند و هیچ‌گونه انباری برای این قطعات وجود ندارد، بلافاصله کالاهای تولیدشده توسط خودروهای حمل به محل‌های تقاضاکننده کالاها ارسال می‌شود.

1. نتیجه‌گیری

سازمان GS1 از طریق شرکت‌های نماینده‌اش در سراسر دنیا، با شرکای تجاری، صنایع تولیدی، دولت‌ها و شرکت‌های صاحب فناوری در ارتباط است تا نیازهای آن‌ها و مشکلات موجود در کسب‌وکارشان را بشناسد و از طریق طراحی و پیاده‌سازی استانداردهای جهانی، برای آن نیازها پاسخی مناسب ارائه داده و کارایی، اطمینان و شفافیت را در بخش‌های مختلف کسب‌وکار آن‌ها را تضمین نماید. محصولات و خدمات سازمان جهانی Gs1 برای تسهیل تجارت در حوزهای مختلف صنایع به‌صورت کلی شامل موارد زیر است:

• مدیریت پیش‌شماره یکتای جهانی شرکت‌های عضو و کمک به کدگذاری کالاهای تجاری و محموله‌های آن‌ها و تخصیص بارکد
• کمک به شناسه دار کردن مکانهای فیزیکی و موقعیتهای مؤثر در زنجیره‌تامین
• ثبت و اطلاعرسانی مشخصات شرکتهای ارائه‌کننده محصولات تجاری در سایت بین‌المللی
• آموزش و مشاوره درباره پیاده‌سازی سیستم‌های کدینگ و راه‌حل‌های بهبود فرآیندهای زنجیره‌تامین و عرضه کالاها و خدمات