ماهنامه شماره 27 (آبان ماه 1396)
- معرفی زنجیرهتامین
زنجیرهتامین، زنجیرهای است که همه فعالیتهای مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد به محصول، از مرحله تهیه مواد اولیه تا مرحله تحویل نهایی به مصرفکننده را شامل میشود.
زنجیرهتامین شامل عناصری نظیر تولیدکننده، عرضهکننده، حملونقل، انبارداری، خردهفروشی و مشتریان است.
زنجیرهتامین واژهای است که اکنون بهطور گستردهای در سطح بینالملل بهکاربرده میشود، کلیه تلاشهای انجامشده در تولید و تحویل یک محصول یا خدمت نهایی، از تأمینکننده تا مشتری را دربر میگیرد.
از سوی دیگر زنجیرهتامین را زنجیره ارزش نیز مینامند. علت اینکه این زنجیره را میتوان «زنجیره ارزش» نامید، این است که در هر مرحله زنجیره سعی میشود تا ایجاد ارزش شود یا ارزشآفرینی گردد و درنهایت محصول نهایی که دارای بالاترین ارزشافزوده است به مشتری نهایی تحویل میشود.
- عناصر کلیدی و اجزای اصلی در زنجیرهتامین
اجزای اصلی زنجیرهتامین عبارتاند از:
- تأمینکنندگان
- تولیدکنندگان
- عمدهفروشان، خردهفروشان، مشتریان
عناصر کلیدی یک زنجیرهتامین شامل موارد ذیل است:
- عوامل تأثیرگذار زنجیرهتامین: عوامل تأثیرگذار برای ارتباطات در زنجیرهتامین شامل موارد ذیل است:
- رضایت مشتری: رضایت مشتری در رابطه با کالا یا سرویس دریافتی است.
- ارزش پولی: در حقیقت ارزش پولی مرتبط با بهینهسازی هزینه و سودآوری فعالیتهای زنجیرهتامین است و ازاینرو عموماً در اهداف تعریفشده برای زنجیرهتامین استفاده میشود.
- تبادل اطلاعات: با استفاده از استانداردهای تعریفشده در زنجیرهتامین، استانداردهای بهکاربرده شده بهعنوان یک عامل ارتباطی بین فازهای مختلف زنجیرهتامین است و به شرکای زنجیره امکان هماهنگی بهینه فعالیتهایشان را میدهد.[2]
- محدودیتهای زنجیرهتامین
محدودیتهای زنجیرهتامین دامنه گزینهای ممکن تصمیمگیری در ساختار زنجیرهتامین را محدود میکند. این محدودیتها در تصمیمگیریها نقش زیادی را ایفا میکنند که شامل موارد زیر است:
- ظرفیت: محدودیت در ظرفیتهای سرمایهگذاری، تولید، تأمین
- تأمین سفارش: ازآنجاییکه هدف نهایی زنجیرهتامین برطرف نمودن حداقل نیاز مشتری است، این عامل میتواند نقش مهمی در محدودیتها ایفا کند.
- تقاضا: یکپارچهسازی زنجیرهتامین، توازن بین ظرفیت عرضه در مراحل ابتدایی در مقابل مصرف در مرحله فروش است، بنابراین میزان مصرف یا تقاضا یکی از عوامل محدودیتها زنجیرهتامین است.
- متغیرهای تصمیمگیری در زنجیرهتامین
شاخصهای عملکردی در زنجیرهتامین با متغیرهایی مانند مکان، ساختار شبکه، تعداد تجهیزات، تعداد مراحل، توالی سرویس، حجم سفارش، حجم تولید، حملونقل تعیین میگردد.
- عوامل اصلی زنجیرهتامین
- هر زنجیرهتامین شامل 4 عامل اصلی است که مدیران زنجیرهتامین با هدایت مناسب عوامل، کارایی زنجیره را در فرآیندهای مختلف آن بهبود میبخشند. این عوامل به شرح ذیل است:
- موجودی: موجودی در زنجیرهتامین شامل کلیه مواد خام، کارهای در جریان فرآیند و کالاهای نهایی است.
- حملونقل: عملکرد حملونقل شامل جابجایی موجودی از نقطهای به نقطه دیگر در زنجیره است. هرچه جابجایی سریعتر انجام گیرد پاسخگویی زنجیره بیشتر میشود.
- شناسایی مکانها: مکانهایی در شبکه زنجیره هستند که در آن موجودی ذخیرهسازی، مونتاژ و یا توزیع میگردد، مانند کارخانهها، توزیعکنندگان، هایپر مارکت ها و غیره
- اطلاعات: اطلاعات شامل دادهها و آنالیزهای مربوط به موجودی، حملونقل، امکانات و مشتریان در سرتاسر زنجیره است. ارتقای سطح اطلاعات موجود در زنجیره باعث بیشتر شدن پاسخگویی و کارایی آن میشود.
- مدیریتزنجیرهتامین
در یک زنجیرهتامین مدیریتشده، سازنده و تأمینکنندگان، خریداران و مشتریان و بهعبارتدیگر همه اعضا در سازمان گسترشیافته، باهم کار میکنند تا یک محصول و یا یک خدمت مشترک را به بازار عرضه کنند که مشتری مایل است بری آن پول پرداخت نماید. این شرکتهای همکار، بهصورت یک سازمان گسترشیافته عمل میکنند و از منابع مشترک استفاده بهینه کرده تا به مزیتی رقابتی منحصربهفرد دست یابند. نتیجه آن محصول یا خدماتی است باکیفیت بالا، قابلیت دسترسی آسان و هزینه پایین.
مدیریتزنجیرهتامین شامل یکپارچهسازی فرآیندهای کسبوکار از استفادهکننده نهایی تا تأمینکنندگان اولیه است که محصول، خدمات و یا اطلاعاتی را مهیا میکند که برای مشتریان ایجاد ارزش میکنند.
بهطور خلاصه میتوان موارد زیر را بهعنوان اصول نظام مدیریتی در زنجیرهتامین برشمرد:
- تقسیمبندی مشتریان
- تنظیم شبکه لجستیک با توجه به نیازهای مشتریان و اصل سوددهی
- همراستا نمودن زنجیرهتامین با نیازهای بازار
- طراحی و تولید محصول با گرایش به نظرات مشتری و بالا بردن سرعت پذیرش تغییرات در زنجیرهتامین
- مدیریت منابع عرضه مانند هزینه تولید مواد و خدمات مرتبط
- فعالیتهای مدیریتزنجیرهتامین
مدیریتزنجیرهتامین شامل فعالیتهای مختلفی است که مهمترین آنها عبارتاند از:
فعالیتهای عملیاتی شرکتهای تولیدی: شرکتهای تولیدی از واحدهای مختلفی مانند مالی، اداری، بازاریابی، طراحی مهندس، ساخت و تولید، کنترل کیفی، انبار، پخش و غیره تشکیلشده است. هر واحد دارای اهداف و برنامههای خاص خود است. عموماً ارتباط بین واحدها نقش بزرگی در کارایی شرکتها دارد. بهینه شدن ارتباطات بین واحدها با به اشتراکگذاری دادههای مفید صورت میپذیرد که این باعث بهبود درروند زنجیرهتامین میگردد.
لجستیک: لجستیک شامل مدیریت انبارها و حملونقل است. حرکت فیزیکی محصولات در مراحل طولانی زنجیرهتامین مهمترین بخش اکثر اقتصادها است.
مدیریت لجستیک میتوان چنین تعریف کرد: لجستیک ان بخش از فرآیندهای زنجیره است که شامل برنامهریزی، اجرا و کنترل مؤثر جریان ذخیره کردن کالاها و خدمات و اطلاعات مربوط از نقطه مبنا تا نقطه مصرف است. مدیریتزنجیرهتامین شامل کالاها و خدمات و اطلاعات مربوط به نیازها است.
اطلاعات: جهت بهبود ارتباط بین شرکت و زنجیرهتامین به اطلاعات نیاز است. تبادل الکترونیکی اطلاعات یک مثال اولیه از بهبود ارتباط بین شرکتها است.
- نقش Gs1 در به اشتراکگذاری اطلاعات شرکای زنجیرهتامین
همانگونه که گفته شد، یکی از خواص زنجیرهتامین بهمنظور چابک بودن آن، مجازی بودن آن است که بر به اشتراک گذاشتن تمام اطلاعات درمیان شرکای زنجیرهتامین تکیه دارد. از مهمترین مسائلی که در مدیریتزنجیرهتامین موردبررسی قرار میگیرد و توجه به آن باعث دگرگونی در زنجیرهتامین خواهد شد، مسئله به اشتراکگذاری اطلاعات در زنجیره است.
برای یکپارچهسازی، بخصوص در زنجیرههای چندملیتی که هر نهاد از زنجیره در کشور جداگانهای قرار دارد، باید اطلاعات موجود در زنجیره را در طول زنجیره به اشتراک گذاشت و درواقع زنجیره را بهطور مجازی یکپارچه کرد.
بیشک یکی از مهمترین اثرات ایران کد بر زنجیرهتامین، یکپارچهسازی این زنجیره بخصوص به لحاظ اطلاعات است. در یک زنجیرهتامین، کالا جزو اصلی زنجیره است و این کالاست که تمامی اعضای زنجیره را بهطور مستقیم یا غیرمستقیم به هم پیوند میدهد.
درصورتیکه اطلاعات هماهنگ و دقیقی از وضعیت کالا در دسترس تمامی شرکای زنجیره باشد و هریک از شرکا بتوانند در هرلحظه که نیازمند این اطلاعات هستند، آنها را دریافت کرده و کالای موردنظر خود را ردیابی نمایند، زنجیرهتامین این امکان را مییابد که بهطور یکپارچه عمل کند.
- نقش GS1 در شناسایی و ردیابی کالاها در زنجیرهتامین
استانداردها و کدهای Gs1، امکان شناسایی موجودیهای زنجیرهتامین را فراهم میکند و جریان اطلاعات در زنجیره را تسهیل کرده، زبان مشترکی میان عرضهکنندگان کالا و خدمات، مشتریان و بهطورکلی عوامل درگیر در حوزه کالا و خدمات در سطح ملی فراهم میآورد.
Gs1 با راهکارها و استانداردهایی که در اختیار ذینفعان خود قرار میدهد بستری برای تسهیل مدیریت کالا و خدمات ایجادشده و بهعنوان یکی از پیشنیازهای شبکه توزیع، اطلاعاتپایه کالا را برای کلیه ذینفعان این شبکه آماده میسازد. برای ردیابی کالا در ابتدا باید کالاها در این سیستم شناسایی شوند و کد GTIN (شناسه قلم کالای تجاری) دریافت کنند تا بتوان کالا را در سیستم توزیع مدیریت کرد و هدفی چون کاهش هزینههای تبادل کالا را در شبکه توزیع محقق ساخت.
- مزایای استفاده از استانداردهای Gs1 در زنجیرهتامین
بهطورکلی از مزایای استفاده از استانداردها و راهکارهای Gs1 میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
- کاهش زمان دسترسی به اطلاعات
- شفافسازی اطلاعات در حوزههای مختلف صنعت
- افزایش سرعت در تبادل اطلاعات در زنجیرهتامین
- افزایش توان رقابتی تولیدات داخلی در بازارهای بینالمللی
- امکان توسعه همکاری بین ذینفعان زنجیرهتامین
- افزایش یکپارچگی در سیستم اطلاعاتی زنجیرهتامین
- امکان استفاده از خدمات الکترونیکی و تجارت الکترونیک بهمنظور ارتقای ساختار نظام توزیع و اطلاعرسانی
- کاهش هزینه
- نتیجهگیری
برای مدیریتزنجیرهتامین و توزیع کالاها بهصورت بینالمللی نیاز به ایجاد ابزارهایی جهت شفافسازی و هماهنگی و ارتباط بین ذینفعان نیاز به استفاده از استانداردهایی جهت ایجاد مبنایی مشترک و مطمئن است. بنابراین استانداردها و راهکارهای Gs1 میتوانند کمک شایانی در این زمینه داشته باشند. درمجموع اهداف سیستم Gs1 عبارتاند از:
- ایجاد بستر اطلاعاتی اقلام
- تولید و توزیع زبان مشترک
- پشتیبانی عملیات تجارت الکترونیکی
- شناسایی اقلام تجاری
- ردیابی و شفافیت در زنجیرهتامین