نگاهی به استانداردهای مرتبط با داده ها و اطلاعات و کیفیت داده ها
شبکه جهانی همزمان سازی داده ها
مدیریت اموال در سازمان ها
نقش کدینگ در چابکی زنجیره تامین

نگاهی به استانداردهای مرتبط با داده ها و اطلاعات و کیفیت داده ها

ماهنامه شماره2(مهر ماه 1394)

«مدل استاندارد ISO 22745 و ارتباط آن با ISO 8000»

1- مقدمه

استاندارد ISO 22745 در مورد کدینگ اطلاعات و استانداردها و ابزار آن صحبت می‌کند و استاندارد ISO 8000 استانداردی در مورد کیفیت داده‌ها در رمزگذاری (کدینگ)، کامل بودن، اصالت و صحت اطلاعات است. نوشتار حاضر به طور مختصر اين دو استاندارد و اجزاي آنها را معرفي مي‌كند.

2- تعاریف

کاتالوگ (catalog): کاتالوگ شامل توضیحاتی در مورد اقلام (Item) است. در كاتالوگ، هر قلم به‌ وسیله یک کلاس و یک سری جفت عنصر-ارزش (Property- Value Pair) توصیف می‌شود. این عناصر و ارزش‌ها به‌صورت نوع داده‌ای (Data Type) مختلفي نمایش داده می‌شوند که شامل انواع زير است:
رشته (String): ارزش عنصر به‌صورت رشته‌ای از کاراکترها بیان می‌شود.
لیست شده (Enumerated): ارزش عناصر به‌صورت رشته‌ای و از یک لیست در داخل راهنمای شناسایی (IG) آورده می‌شود.
اندازه (Measure): ارزش عنصر نتیجه یک اندازه‌گیری و به صورت يك مقدار عددي است.
واحد پول (Currency): ارزش عنصر، يك مبلغ پولي در یک واحد پول معتبر است.
مرکب (Composite): ارزش عنصر شامل تركيبي از سایر ارزش‌های عنصر است .
Catalog Standard Item Identification: در واقع کاتالوگ شناسایی قلم به‌صورت استاندارد است .
کاتالوگ کردن یکی از اجزای اصلی طراحی، سفارش‌دهي، مدیریت موجودی، تعمیرات و نگهداری با توجه به مصرف نهایی است به‌گونه‌ای که شماره موجودی (Stock Number)، شماره فنی و تگ RFID همگي بر اساس داده‌های کاتالوگ بنا شده است. در واقع تمام موجودیت‌ها، سازمان‌ها، مکان‌ها، کالاها و خدمات می‌توانند به‌وسیله یک سری جفت عنصر- ارزش توصیف شوند. فرایند کاتالوگ کردن براي تسهيل ارتباط تأمین‌کنندگان و مصرف‌کنندگان انجام مي‌شود که هر دو با استفاده از یک استاندارد و مفاهیم مشترک در مورد اقلام بتوانند با هم رابطه برقرار کنند. شکل 1 نشان‌دهنده همین مدل است.

شکل 1- مدل شماتیک کاتالوگ کردن و تسهيل ارتباط بین تأمین‌کنندگان، اقلام و مشتریان

موجودیت، قلم یا شيء (Entity or Object): هر چیز قابل لمس یا قابل تصور را موجودیت(Entity) یا قلم (Object) گویند که لفظ قلم در استاندارد ISO 22745 و موجودیت در سایر استانداردها استفاده شده است. قلم می‌تواند قابلیت فیزیکی مانند موتور و غیره یا قابلیت غیر فیزیکی مانند نسبت تبدیل یا قابلیت کاملاً تخیلی مانند تک‌شاخ داشته باشد. هر موجودیت قابل لمس یا ادارک ممکن است که قبلاً وجود داشته، الان موجود باشد؛ در آینده به وجود آيد مانند شخص، موضوع، حادثه، ایده، فرآیند و غیره .
مشخصه (Characteristic): تصور ذهنی و تداعی ذهنی در مورد «خاصیتي» از یک قلم یا یک سری قلم را مشخصه گویند. در واقع مشخصه‌ها برای توصیف مفاهیم بکار می‌روند مانند ساخته شده از چوب که یک مشخصه را بیان می‌کند
صفت (Attribute): مشخصه یک قلم یا یک موجودیت را صفت گویند
خاصیت (Property): مشخصه عمومی تمام اعضا یک کلاس قلم را خاصیت گویند
کلاس قلم (Object Class): مجموعه‌ای از ایده‌ها، تصورات ذهنی یا اشیاء که همه آنها توسط محدوده‌های مشخصی تعریف و شناخته می‌شوند و رفتار و خواص آنها از قوانین یکسانی پیروی می‌کند را يك کلاس قلم مي‌گویند
مفهوم (Concept): واحد دانش یا واحد فکر که به‌وسیله ترکیبی یکتا از مشخصه‌ها به وجود می‌آید مانند خودرو، رنگ، قرمز، متر و غیره که هر كدام يك مفهوم هستند
سیستم مفاهیم (Concept System): مجموعه‌ای از مفاهیم که به‌وسیله یک رابطه مشخص بینشان ساختارمند شده‌اند
زمینه موضوع:(Subject Field) زمینه و رشته علمی مربوط مثلاً شیمیایی
داده‌ها (Data): معرف و نشان‌دهنده اطلاعات در یک قالب ساختار یافته که جهت ارتباطات، تفسیر، ذخیره‌سازی و فرآیند مناسب است
اطلاعات (Information): دانش مربوط به اشیاء در قالب حقایق، مفاهیم، موجودیت‌ها، حوادث و ایده‌ها یا داده‌هاي معنی‌دار
زوج عنصر-ارزش (Property Value Pair=Property Value): در واقع ارزش بعلاوه شناساگر مربوط به آن که برای ورودی داده‌های فرهنگ اصطلاحات فنی جهت تعریف یک عنصر به کار می‌رود
طرح‌هاي شناسایی (Identification Scheme): سیستمی که شناساگرها را به موجودیت‌های ثبت شده اختصاص می‌دهد
قلم ثبتی فرهنگ اصطلاحات مفهومی (Data Dictionary Entry =Concept Dictionary Entry): توصیف یک مفهوم به‌گونه‌ای که حداقل دارای یک شناساگر، یک نام و یک تعریف باشد. البته توصیف ممکن است تنها به نام و تعریف خلاصه نشود و اجزا دیگری را نیز شامل شود
فرهنگ اصطلاحات مفهوم (Data Dictionary=Concept Dictionary): مجموعه‌ای از اقلام ثبتی فرهنگ اصطلاحات مفهومی که قابلیت جستجو بر اساس شناساگر مفهوم را داشته باشد
قلم تأمینی(Item of Supply): مجموعه‌ای از خدمات یا اقلام قابل تعویض که جهت انجام یک امر مقتضی (FIT) یا یک شکل (FORM) یا یک عملگر (FUNCTION) که توسط خریدار تعریف شود به کار می‌رود
قلم تولیدی (Item of Production): کالا یا خدمتی که مشخصات تعیین شده توسط تأمین‌کننده (تولیدکننده، توزیع‌کننده، فروشنده) را دارد. معمولاً اقلام تولیدی به‌وسیله شماره فنی، شماره مدل یا کدهای رویه (Procedure Codes) ره‌گیری می‌شوند
شماره انبارداری (SKU): معمولاً در سیستم‌های کنترل موجودی هر قلم به‌وسیله یک سری علائم حرفي عددي یکتا معرفی می‌شود. مثال در یک کاتالوگ علامت «#5193-6» که یک SKU است به معنای قلم با شماره استیل 5193 و سایز 6 اینچ است
شماره فنی (Part Number): در سیستم‌های ساخت و تولید هر قلم به‌وسیله یک سری علائم حرفي عددي يكتا معرفی می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که در سیستم‌های کنترل موجودی و سیستم‌های لجستیک ساخت و تولید، از شماره انبارداری و شماره فنی استفاده می‌شود به‌گونه‌ای که در تعاملات اقلام در عملگرها از این شماره‌ها در سیستم‌ها كمك مي‌گيرند. از این رو همه اجزا و توابع در هنگام اجرا باید از این شماره‌ها استفاده كنند و آنها را تعریف کرده باشند. مثال در یک سیستم ساخت و تولید قطعات خودرو كلاهك کلاچ با شماره 1 110 036 00 مشخص می‌شود
داده‌های اصلی (Master Data): داده‌های ذخیره شده هر سازمان که موجودیت‌های مستقل و اصلی آن سازمان را توصیف می‌کند به‌گونه‌ای که در تراکنش‌های آن سازمان باید به آن موجودیت‌ها ارجاع شود. به طور کلی داده‌های اصلی شامل تمام رکوردهای اطلاعاتی هستند که شامل مشتری‌ها، تولیدات، کارگران، مواد، تأمین‌کنندگان، خدمات، سهامداران، تسهیلات، تجهیزات و قواعد و قوانین می‌شود

3- تعریف و مدل راهنمايی شناسايی يا IG

توصیف و شناسایی اقلام متعلق به کلاس خاص با كمك يك الگو به نام راهنماي شناسايي يا IG انجام مي‌شود. نام و تعاریف مرتبط با هر کلاس در فرمت و استاندارد مشخص تعيين و در IG مربوطه درج می‌شود. گرامر و قواعد درج داده‌ها توسط استاندارد ISO/TS 22745-30 تعريف شده است و مفاهیم و شناساگرهای آن از یک فرهنگ فنی باز اقتباس می‌شود.
معمولاً هر IG به‌وسیله سازمان‌های گیرنده اطلاعات از قبیل خریدار یا خریداران نگهداری می‌شود و در خیلی از مواقع IG به‌عنوان الگوی عناصر و قوانین ثبت داده‌ها شناخته می‌شود .
هر IG الزامات و محدودیت‌های خاصي در استفاده از فرهنگ اصطلاحات اعمال می‌کند تا نیازمندی‌های اطلاعاتی یک گیرنده مشخص اطلاعات تأمین شود. مدل UML و تبديل فرمت براي هر IG در استاندارد ISO/TS 22745-30 مشخص شده است.
نمونه اطلاعات دریافتی بر اساس داده‌های مورد نياز خريدار است. اگرچه یک تأمین‌کننده بزرگ نیز مي‌تواند IG خودش را مشخص و بر اساس آن، فرمتي براي انتشار داده‌هاي خود مشخص نمايد.
هر IG مشخص می‌کند که کدام كلاس‌ها در یک کاتالوگ قرار خواهند گرفت و برای هر کلاس چه مشخصات (عناصري) استفاده مي‌شود. اگر چندين اصطلاح، تعريف يا تصوير به يك مفهوم وابسته باشند، IG مشخص می‌کند که کدام‌يك ارجح هستند. يك IG براي مشخصه‌هایی که در کلاس مورد نظر استفاده می‌شوند معرف‌هايي نظير رشته، واحد اندازه و غيره تعریف مي‌كند. يك IG ممكن است قيودي را بر مشخصات تحميل نمايد كه شامل موارد زير است:
• وجود وابستگي‌ها: اگر ويژگي P1 و P2 وابسته باشند در صورت ارائه P1 براي يك كلاس بايد P2 نيز ارائه شود.
• محدوده قابل قبول ارزش‌ها: ارزش براي يك ويژگي در محدوده خاصي باشد.
• وابستگي ارزش‌ها: ويژگي P داراي ارزشي باشد كه به‌صورت تابعي از ویژگی‌های P1…Pn باشد.
يك كاتالوگ به‌وسيله مفاهيم موجود در فرهنگ داده‌ها كدگذاري مي‌شود و بايد كليه قيود مورد نظر در IG را برآورده سازد. در هر IG بايد تنها از اصطلاحات فرهنگ داده‌ها استفاده شود، همه اصطلاحات و مفاهيم در فرهنگ داده‌ها با استفاده از يك الگوي Specific Identification مشخص مي‌شوند.
يك فروشنده يا گروهي از فروشندگان ممكن است بر مجموعه‌اي از اصطلاحات فني اتفاق نظر داشته باشند ولي الزامات متفاوتي براي سازمان‌دهی و شكل داده‌ها داشته باشند. جداسازي IG از فرهنگ اصطلاحات به خريدار يا گروهي از خريداران امكان دريافت داده‌ها را در فرمت دلخواه فراهم مي‌آورد. اين يكي از مزاياي جداسازي اين دو از هم است. به عنوان مثال سازمان 1 و 2 هر دو خريدار «مقاومت ثابت سيم‌پيچي شده» هستند و هر دو به اسناد داده‌هاي آزمايش به‌عنوان يكي از داده‌هاي مشخصاتي نياز دارند. هر دو سازمان از تعريف زير استفاده مي‌كنند:
سند داده‌هاي آزمايش (Test Data Document): دفترچه مشخصات، استاندارد، نقشه يا ابزار مشابهي كه الزامات محيطي و اجرايي يا شرايط آزمايش كه هر قطعه تحت آن شرايط آزمايش شده است و حدود قابل قبولي را كه بايد برآورده سازد به دست آورده است.
سازمان 1 به ارزش اين مشخصه به صورت يك متن ساده نياز دارد. شكل 2 نشان مي‌دهد كه IG اين سازمان چگونه مشخص مي‌شود و چگونه ارزش‌های اين مشخصات در یک کاتالوگ نشان داده می‌شود.
سازمان 2 ارزش‌های اين مشخصه را به اجزاي نوع سند، شناسه منتشرکننده سند، شماره مشخص‌کننده سند تقسيم كرده است. در شكل 3 نشان داده شده است كه IG سازمان 2 چگونه مشخص مي‌شود و چگونه ارزش‌های اين مشخصه در يك كاتالوگ بايد نمايش داده شود. در IG سازمان 2 اين مشخصه به صورت داده تركيبي (شامل يك يا چند field) نمايش داده شده است. هر field اساساً يك جفت مشخصه-ارزش و يك مرجع براي مشخصات است.

شکل 2: IG مورد نظر سازمان 1 در مثال 1

شکل 3IG: مورد نظر سازمان 2 در مثال 1

حال براي روشن شدن موضوع مثال ديگري مي‌آوريم، سازمان 1 و 2 هر دو خريدار «مقاومت ثابت سیم‌پیچی شده» هستند. هر دو مشخصه طول ترمينال را به عنوان يكي از داده‌هاي مشخصاتي نياز دارند. سازمان 1 اين مشخصه را به واحد میلی‌متر مي‌خواهد و از تعريف زير استفاده مي‌كند: طول ترمينال به میلی‌متر: بلندترين بعد ترمينال به میلی‌متر
در اين حالت كه واحد اندازه در تعريف مفهوم ارائه شده است، كافي است كه يك مقدار عددي به اين مشخصه اختصاص يابد و در كاتالوگ نيز به همين صورت ارائه شود (شكل 4).
سازمان 2 طول ترمينال را به يكي از واحدهاي اينچ يا میلی‌متر نياز دارد، بنابراين از تعريف زير استفاده مي‌كند.
طول ترمينال: بلندترين بعد در ترمينال.
در شكل 5 چگونگي مشخص كردن اين مشخصه و مقدار آن نشان داده شده است كه شامل يك مقدار عددي و واحد اندازه آن است

شکل 4 IG: مورد نظر سازمان 1 در مثال2

شکل 5 IG: مورد نظر سازمان 2 در مثال 2

به‌طور کلی راهنماهای شناسایی کلاس‌ها را به عناصر مرتبط می‌کنند و الزامات راهنماها توسط استفاده‌کننده‌ها تعیین می‌شود از طرف دیگر الزامات اطلاعاتی نیز وابسته به عملگرها و شرایط است .
IG مجموعه مقررات، الزامات و استانداردهای اجباری در هنگام استفاده از فرهنگ فنی در کاتالوگ کردن داده‌های اصلی است به‌گونه‌ای که نیازهای اطلاعاتی یک خریدار خاص یا گروهی از خریداران فراهم شود. بنابراين IG به‌وسیله خریداران توسعه داده شده و نگهداری می‌شود، برای مثال IG موسسه ECCMA به‌عنوان اولین موسسه اجراکننده وجود دارد و به‌وسيله آن امكان اعتبارسنجي ساير راهنماهاي شناسايي وجود دارد.
موسسه ECCMA جهت ارتقا IG نرم‌افزاری به نام IG BUILDER تحت وب طراحی کرده است که مبنای استفاده از راهنماهاي شناسايي قبلي است. به دليل جامعیت و امكان مشاهده جزئیات در طراحی، کیفیت داده‌های کاتالوگ شده افزایش می‌يابد و زمان کاتالوگ کردن بدين ترتيب کاهش می‌يابد مدل تحت شبکه در شكل 6 نشان داده شده است.
به‌وسیله این نرم‌افزار می‌توان راهنماهاي شناسايي جديد بر اساس نياز ساخت؛ بدين ترتيب كه:

•  ابتدا جستجوی نام کلاس در بانک اصلی OTD موجود در مخزن و در IG قبلي ساخته شده و ذخیره شده صورت مي‌گيرد.
•  سپس عناصر کلاس انتخاب شده به منظور تکمیل IG انتخاب مي‌شود.
•  الزامات IG با عناصر تعیین شده، ارزش‌ها، استانداردها و غيره برای کاربرد خاص در این IG اعمال مي‌شود.
•  در نهايت IG مورد نظر ذخیره شده و قابل استفاده براي ساخت کاتالوگ است.

شکل 6: رابطه مخزن و ابزار ساخت راهنمای شناسایی و کاتالوگ ECMMA

3-1 . مزایای IG:

•  استاندارد کردن داده‌هايی نظير واحدهای اندازه و ارزش‌ها و الزامات بکار رفته در عناصر انتخاب شده.
•  جامعیت داده‌ها به‌وسیله افزودن الزامات به راهنماهاي شناسايي.
• امكان مکانیزه کردن فرآیند کاتالوگ‌ها.
• كاهش زمان در کاتالوگ کردن به دليل وجود اطلاعات معتبر در راهنماهاي شناسايي قبلي ذخيره شده.
• اعتبارسنجی راهنماهاي شناسايي ساخته شده با مقايسه آنها با راهنماهاي شناسايي قبلی موجود در مخزن بعلاوه بانک OTD مخزن.
• ارائه عناصر IG برای کاتالوگ كردن.

امكان جستجوي سريع در IG BUILDER اين امكان را فراهم مي‌كند كه انتخاب نام کلاس براي ساخت IG جدید آسان‌تر شود، همچنين تمام راهنماهاي شناسايي ثبت شده توسط مالکین در جستجوي نام كلاس قابل مشاهده هستند. می‌توان این جستجو را بر اساس نتایج شرکت‌های خاص مورد نظر محدود کرد. در هنگام جستجوي نام کلاس به دو روش این کار را می‌توان انجام داد:

•  نام کلاس حاصل از جستجو در بانک اصلی eOTD
•  نام کلاس حاصل از جستجو در IG های ایجاد شده قبلی با اطلاعات ایجادکننده‌های آن

تمام اطلاعات IG که قبلاً ایجاد شده با eOTD مرتبط بوده كه در دسترس است و با استفاده از مخزن eOTD عناصر انتخاب شده و انواع مختلف آن و سایر اطلاعات به آن اضافه می‌شود و ساختار اولیه IG شکل می‌گیرد. همچنين الزامات مختلفی را می‌توان به یک IG افزود. تمام اطلاعات eOTD می‌تواند به‌عنوان الزام افزوده شود .

4- تعریف و مدل فرهنگ اصطلاحات فنی باز OTD

هر فرهنگ اصطلاحات فني باز (OTD) مجموعه‌اي از مفاهيم فنی است که جهت كدگذاري داده‌هاي اصلي بکار برده می‌شود. برای اختصار به آن فرهنگ (OTD) گفته مي‌شود. استاندارد ISO/TS 22745 يك مدل داده‌ها براي فرهنگ مفاهيم فنی است كه شامل شناسه‌هاي جهانی براي مفاهيم، نام‌ها، تعاريف و ساير اطلاعات كمكي براي اين مفاهيم است. همچنین این استاندارد براي داده‌هاي اصلي كدگذاري شده با استفاده از مفاهيم OTD و براي راهنماهاي شناسايي كه به سازمان‌های دريافت‌كننده، اجازه تعيين الزامات براي داده‌هاي اصلي را مي‌دهد نیز يك مدل داده‌اي ارائه می‌دهد که شامل مطالب زير است:

•  اصول عمومي
•  الزامات براي همه فرهنگ‌هاي مفاهيم
•  شناسه‌هاي بي‌ابهام جهاني براي مفاهيم
•  مدل داده‌ها و شكل فايل‌ها براي هر فرهنگ مفاهيم
•  راهنماهايي براي تدوين مجموعه اصطلاحات فني در فرهنگ مفاهيم
•  فرآيندهايي براي نگهداري و به‌روزرساني فرهنگ مفاهيم
•  الزاماتي براي شناسايي مفاهيم و مجموعه اصطلاحات فني
•  مدل داده‌ها و شكل فايل‌ها براي IG
•  مدل داده‌ها و شكل فايل‌ها براي داده‌هاي اصلي
•  راهنماهايي براي انطباق داده‌ها با استاندارد ISO 10303
•  فرآيندهايي براي نگهداري فهرستي از فرهنگ مفاهيم كه مطابق با استاندارد ISO/TS 22745 است

هر فرهنگ اصطلاحات شامل مفاهیم همراه با شناساگرهای آنها و واژه‌شناسی به منظور معنی کردن مفاهیم است ولي روابط و الزامات مفاهیم، اطلاعات و نحوه پاسخ‌دهی را شامل نمی‌شود و این موارد در IG آمده است.[“eOTD Data Model”, ECCMA, 2006]
نکته قابل توجه این است که موسسه ECCMA با استفاده از کارشناسان سيستم كدگذاري ناتو فرهنگ اصطلاحات فنی باز را جهت ارتباط بین بخش نظامی و غیرنظامی بسط و توسعه داد که با همکاری موسسه جهانی ایزو آن را به‌صورت استانداردهای ISO 22745 و ISO 8000 در سطح جهانی منتشر کرد. درواقع بررسی خصوصیات eOTD بررسی خصوصیات یک فرهنگ فنی باز است. اين سيستم به‌گونه‌اي طراحي شده است كه برای تولید، توزیع، نگهداری و یکپارچه نگه‌داشتن اطلاعات اصلی در چرخه حیات اطلاعات از مفهوم، توسعه، تولید، استفاده و نگهداری تا بازیابی و انهدام استفاده مي‌شود.
استفاده از یک زبان بي‌ابهام رمزگذاری مستقل از داده‌هاي اصلی اين امكان را مي‌دهد که تبادلات اطلاعاتی در طول زمان عمر داده‌هاي اصلی، به‌راحتی انجام شود. همچنين فرمت و صحت اطلاعات را در کیفیت داده‌ها و قابلیت تعمیم و جامعیت اطلاعات را در حین فرآیندهای مستقل تضمین می‌کند. بدين ترتيب مبادله اطلاعاتی بین استفاده‌کنندگان ناتو و صنعت تسهیل می‌شود. واژگان به کار رفته در سیستم کدگذاری ECCMA (ECS) به‌طور تنگاتنگ در کنار سیستم کدگذاری ناتو NCS قرار می‌گیرد (جدول 1)
فرهنگ‌های فنی باز منطبق بر استاندارد 22745 بر مفاهیمي استوار است كه اين مفاهیم شامل انواع زیر می‌شود [استاندارد -01]

•   other  00 سایر
•   01  class کلاس
•   02 property عنصر (خاصیت)
•   03 feature نوع
•   04 representation نمایش
•   05  unit of measurement واحد اندازه
•   06 qualifier of measure توصيف‌گر اندازه
•   07 property value ارزش
•   08 currency واحد پول
•   09 data type نوع داده

جدول 1: مقايسه اجزای سیستم کدگذاری ECCMA (ECS)، سیستم کدگذاری ناتو و استاندارد ISO 22745

در قالب فراداده‌ها (Metadata) هر مفهوم شامل نام‌ها، تعاریف و تصاویر متعددي است که مدل اطلاعاتی آن مشابه شكل ذیل است (شکل 7)

شکل 7 : مدل اطلاعاتی مفهوم و اجزا مرتبط

ارتباط بين يك مفهوم و اجزاي آن در شكل 8 نشان داده شده است

شکل 8: ارتباط ميان يك مفهوم و اجزای آن

5- معماری استاندارد ISO 22745

به منظور کاتالوگ کردن، تمام اقلام مورد درخواست در کاتالوگ بایستی در فرهنگ فني جستجو و با مفاهیم موجود کدگذاری شوند. منظور از کدگذاری، پیدا کردن مفاهیم با نام و تعاریف مناسب برای اقلام در کاتالوگ است. قابل ذکر است که در هنگام رعایت الزامات ISO 8000 به جای کاتالوگ از داده‌های اصلی استفاده می‌شود ولی در کلیت موضوع تغییری لحاظ نمی‌شود. پس از جستجوی مفاهیم مرتبط در فرهنگ جهت درخواست ارزش‌های مورد نظر، سازنده کاتالوگ باید الزامات مورد نظر IG در زمینه مفاهیم مورد نظر را رعایت کند که این الزامات در زمینه مشخصه‌ها و فرمت‌ها است. از سوي دیگر IG نیز خود باید از مفاهیم و شناساگرهای فرهنگ جهت عناصر و ارزش‌ها استفاده کند. در صورتی که برای مفهوم چندین نام و تعریف موجود باشد، IG تعیین می‌کند که از کدام يك از آنها استفاده شود. به هر يك از مفاهیم موجود در فرهنگ توسط طرح‌هاي شناسایی، شناساگرهای یکتا تخصیص داده مي‌شود که تمام جستجوها و تعاملات بر اساس این شناساگرها صورت می‌گیرد (شكل 9).

شکل 9: معماری و مدل اطلاعات مطابق استاندارد ISO 22745

تمام قسمت‌های استاندارد ISO 22745 به‌جز طرح شناسایی (Identification scheme) دارای یک مدل اطلاعاتی به زبان UML هستند که در شکل 10 به همراه فرمت جریان تبادل اطلاعات بر اساس XML نشان داده شده است.

شکل 10: مدل UML و تبادل بر اساس فرمت XML

قابل ذکر است که سيستم كدگذاري ناتو نیز به عنوان یکی از منابع اصلی این سیستم دارای معماری مشابهي است که تطبیق ناتو و معماری استاندارد ISO 22745 به‌صورت شماتیک در شکل 11 ارائه شده است. در این شکل مشخص گرديده که در ابتدای طراحی فرهنگ از سيستم ناتو به‌عنوان سیستم اولیه استفاده شده است. به‌طور کامل می‌توان معماری ISO 22745 را با استناد به تمام بخش‌های استاندارد شامل ایجاد درخواست و پرسش و دریافت و سایر اجزا بر اساس فرمت XML را به‌صورت ذیل نمایش داد که از هنگام درخواست اطلاعات توسط خریدار تا پاسخ نهایی تأمین‌کننده را پوشش می‌دهد .
البته مدل ساده‌تری از درخواست اطلاعات و پاسخ آن در زنجیره تأمین خریدار و تأمین‌کننده موجود است که در شکل 12 آمده است. در اينجا درخواست (query) با راهنمای شناسایی و جواب با کاتالوگ در ارتباط است که این دو به‌وسیله سیستم پیام‌رسانی مانند پست الکترونیکي منتقل می‌شوند .

شکل 11: مقایسه معماری eOTD و ISO 22745 با معادل‌های آن در سیستم ناتو

شکل 12: ارتباط درخواست از طرف خریدار و پاسخ به‌صورت کاتالوگ از طرف تأمین‌کننده

5-1 . زبان مدل‌سازی یکنواخت UML

زبان مدل‌سازي يكنواخت (Unified Modeling Language) یا UML يك زبان مدل‌سازي است كه براي تحليل و طراحي سيستم‌هاي شی‌ءگرا به کار مي‌رود. اين زبان شامل تعدادي عنصر گرافيكي است كه از تركيب آنها نمودارهاي UML شكل مي‌گيرند. هدف استفاده از نمودارهاي مختلف در UML ارائه ديدگاه‌هاي گوناگون از سيستم است. همان‌طور كه مهندسين عمران جهت ساختن يك ساختمان پلان‌های مختلفي از ساختمان تهيه مي‌كنند، ما با استفاده از نمودارهايUML نماهاي مختلفي از نرم‌افزار مورد نظر را تهيه مي‌كنيم. نكته‌اي كه بايد حتماً به آن توجه كنيد اين است كه: مدل UML آنچه كه يك سيستم بايد انجام دهد را توضيح مي‌دهد، ولي چيزي درباره نحوه پياده‌سازي سيستم نمي‌گويد.
UML يا زبان مدل‌سازي يكنواخت، زباني براي مشخص كردن (Specify)، مصورسازي (Visualize)، ساخت (Construction) و مستندسازي (Documenting) سيستم‌هاي نرم‌افزاري و غیر نرم‌افزاری و نيز براي مدل‌سازي سيستم‌هاي تجاري است.
ايجاد يك مدل براي سيستم‌هاي نرم‌افزاري قبل از ساخت يا بازساخت آن، به اندازه داشتن نقشه براي ساختن يك ساختمان ضروري و حياتي است. بسياري از شاخه‌هاي مهندسي، توصيف چگونگي محصولاتي كه بايد ساخته شوند را ترسيم مي‌كنند و همچنين دقت زيادي مي‌كنند كه محصولاتشان طبق اين مدل‌ها و توصيف‌ها ساخته شوند. مدل‌هاي خوب و دقيق در برقراري يك ارتباط كامل بين افراد پروژه، نقش زيادي مي‌توانند داشته باشند. شايد علت مدل کردن سيستم‌هاي پيچيده اين باشد كه تمامي آن را نمي‌توان یک‌باره مجسم كرد، بنابراین براي فهم كامل سيستم و يافتن و نمايش ارتباط بين قسمت‌های مختلف آن، به مدل‌سازي پرداخته شده است. UML زباني است براي مدل‌سازي يا ايجاد نقشه توليد نرم‌افزار. به عبارت ديگر، يك زبان، با ارائه يك فرهنگ لغات و يك مجموعه قواعد، امكان مي‌دهد كه با تركيب كلمات اين فرهنگ لغات و ساختن جملات، با يكديگر ارتباط برقرار كنيم. يك زبان مدل‌سازي، زباني است كه فرهنگ لغات و قواعد آن بر نمايش فيزيكي و مفهومي آن سيستم متمركز هستند. براي سيستم‌هاي نرم‌افزاري نياز به يك زبان مدل‌سازي داريم كه بتواند ديدهاي مختلف معماري سيستم را در طول چرخه توليد آن، مدل كند.
فرهنگ واژگان و قواعد زباني مثل UML به شما مي‌گويند كه چگونه يك مدل را بسازيد يا چگونه يك مدل را بخوانيد اما به شما نمي‌گويند كه در چه زماني، چه مدلي را ايجاد كنيد. يعني UML فقط يك زبان نمادگذاري (Notation) است نه يك متدولوژي. (توضیحات بیشتر در سایر منابع) يك زبان نمادگذاري شامل نحوه ايجاد و نحوه خواندن يك مدل است، اما يك متدولوژي بيان مي‌كند كه چه محصولاتي بايد در چه زماني توليد شوند و چه كارهايي با چه ترتيبي توسط چه كساني، با چه هزينه‌اي، در چه مدتي و با چه ريسكي انجام شوند.
UML داراي ویژگی‌های بارز فراواني بوده و عليرغم آن كه يك زبان مدل‌سازي است، اما چيزي فراتر از چند نماد گرافيكي است به طوري كه در وراي اين نمادها، يك سمانتيك (معناشناسي) قوي وجود دارد، به طوري كه يك توليدكننده مي‌تواند مدل‌هايي توليد كند كه توليد‌كننده‌هاي ديگر يا حتي يك ماشين آن را بخواند و بفهمد. بنابراین يكي ديگر از نقش‌هاي مهم UML تسهيل ارتباط بين اعضاي پروژه و يا بين توليدكنندگان مختلف است. مسئله ديگر اينكه UML يك زبان برنامه‌نويسي بصري (visual) نيست، اما مدل‌هاي آن را مي‌توان مستقيماً به انواع زبان‌های مختلف ارتباط داد. يعني امكان نگاشت از مدل‌هاي UML به كد زبان‌های برنامه‌نويسي مثل Java و C ++ وجود دارد كه به اين عمل «مهندسي رو به جلو» مي‌گويند.
در واقع UML يک زبان ويژوال است که مي‌تواند براي توسعه سيستم‌هاي نرم‌افزاري به کار رود. يک زبان تعيين مشخصات است. واژه «زبان» ممکن است براي افراد گیج‌کننده باشد. زباني مثل زبان محاوره انسان نيست، حتي يک زبان برنامه‌سازي هم نيست؛ اما مانند اين دو زبان مجموعه‌اي از قوانين دارد که چگونگي کاربرد آن را مشخص مي‌کند.
براي آشنايي با XML، لازم است با کلمات تشکیل‌دهنده XML يعني Extensible Markup Language آشنا شويم. يک زبان بسط‌پذير (Extensible)، زبانی است که دارای مکانيزم لازم برای افزودن کلمات به گونه‌ای است که توسط ساير استفاده‌کنندگان نيز قابل فهم باشد. در دنيای واقعی و در ارتباط با زبان‌های طبيعی ما هرگز شاهد چنين وضعيتی نخواهيم بود (افزودن يک واژه با معنی مورد نظر خود و استفاده از واژه با همان معنی توسط ساير استفاده‌کنندگان). با توجه به تعاريف ارائه شده، يک زبان نشانه‌گذاری بسط‌پذير، می‌بايست يک زبان نشانه‌گذاری با قابليت افزودن کلماتی بيشتر باشد. در عمل زبان نشانه‌گذاری بسط‌پذير، به سيستمی برای تعريف تمام زبان‌های نشانه‌گذاری با قابليت توسعه وضعيت موجود اطلاق می‌شود.
Markup، واژه‌اي برای داده‌هاي جانبي است. داده ساختار يافته‌اي که به تشريح جزييات منبع داده مي‌پردازد و قادر است تا مقادير زيادي از اين جزييات متشابه را به صورت کاتالوگ‌هاي مجزا ذخيره و در صورت لزوم تسهيم نمايد. قدمت استفاده از Markup به قبل از کامپيوتر برمی‌شود؛ مثلاً در دنيای نشر از علائم خاصی در متن‌های ويرايش شده استفاده مي‌شد تا به پردازنده متن (انسان يا ماشين) اعلام شود چه نوع عملياتی را در رابطه با اطلاعات می‌بایست انجام دهد. زبان (Language)، به مجموعه‌ای از کلمات معنی‌دار و با مفهوم که عده‌ای از آنها برای بيان خواسته‌های خود استفاده می‌كند، اطلاق می‌شود. مثلاً زبان فارسی يا انگليسی با کنار هم قرار دادن دو واژه اشاره شده، با زبان نشانه‌گذاری مواجه خواهيم شد. زبان نشانه‌گذاری، به مجموعه‌ای از کلمات معنی‌دار و با مفهوم که توسط عده‌ای با آگاهی لازم استفاده می‌شود، اطلاق می‌شود.
HTML يکی از زبان‌های کلاسيک نشانه‌گذاری است؛ مثلاً با افزودن تگ «Bold» به مرورگر اعلام می‌شود که به چه صورت می‌بایست اطلاعات نمايش داده شوند و نمونه‌ای مناسب در اين زمينه است. تمام افرادی که از تگ‌های HTML استفاده می‌نمايند، به درستی نسبت به مفهوم و جايگاه هر يک از تگ‌ها آشنایی داشته و با آگاهی کامل آنها را برای بيان خواسته‌های خود استفاده می‌نمايند؛ مثلاً مشخص است که استفاده از تگ «H1» چه نوع پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت. تگ فوق، توسط مؤلفین صفحات وب آگاهانه انتخاب می‌شود و مرورگرها نيز متناسب با تعاريف از قبل مشخص شده، واکنش مناسب خود را در رابطه با نحوه نمايش انجام خواهند داد.
SGML) Standard Generalize Markup Language) سرچشمه XML بوده و در سال 1988 استاندارد شده است. HTML) Hypertext Markup Language) زبانی است که در ابتدا با استفاده از SGML تعريف شد. HTML يک زبان نشانه‌گذاری است، بنابراين انتظار داريم شامل مجموعه‌ای از تگ‌ها به‌منظور کنترل قالب و رفتار اطلاعات در مستندات باشد. XML، يک زبان نشانه‌گذاری مشابه HTML نيست. XML، زيرمجموعه‌ای از SGML است؛ مکانيزمی برای تعريف زبان‌های نشانه‌گذاری. XML همانند SGML يک زبان نشانه‌گذاری بسط پذير بوده اما بر خلاف SGML برای استفاده بر روی وب بهينه شده است.

5-2 . مفاهيم اساسی

لازم است که مجدداً به اين نکته مهم اشاره شود که XML، يک زبان نشانه‌گذاری نبوده و در مقابل مکانيزمی برای ايجاد زبان‌های نشانه‌گذاری اختصاصی است. XML، شامل مجموعه‌ای از استانداردهای متنوع با کاربردهای خاص است. از XML برای ارائه اطلاعات استفاده شده و به‌منظور پردازش اطلاعات، می‌بایست برنامه‌هایی نوشته شود. XML کاری انجام نمی‌دهد و به‌عنوان یک راه برای سازمان‌دهی کردن، ذخیره کردن و فرستادن اطلاعات ساخته شده است.
از XML در موارد زير می‌توان استفاده کرد:

•  مبادله اطلاعات بين برنامه‌های نامتجانس، بنگاه‌های تجاری و بانک‌های اطلاعاتی
•  امکان فعال نمودن مدلی برای نمايش اطلاعات يکسان بر روی دستگاه‌های متفاوت با اهداف و خوانندگان گوناگون
•  يک قالب ذخيره‌سازی مناسب برای داده‌ها
•  برای شرح و بیان اطلاعات
•  HTML برای نمایش اطلاعات و برای تمرکز روی چگونگی دیده شدن اطلاعات
•  HTML برای نمایش اطلاعات و XML برای شرح و حمل‌ونقل اطلاعات است

6- ارتباط اقلام تداركاتی و تولیدی

با استفاده از کدینگ در منابع تولید اطلاعات می‌توان اطلاعات اقلام تولیدی را که در نقشه‌ها، مستندات فنی، استانداردها و سایر مدارک علمی است به مشخصه‌های ذاتی در اقلام تداركاتي تبدیل کرد و سیستم‌های ساخت و تولید مانند ERP را به سیستم‌های لجستیکی تدارکات، سفارش و غیره ارتباط داد.
امکان ایجاد ارتباط بین اقلام تداركاتي و تولیدی در شکل 13 نشان داده شده است:

شکل 13: ارتباط بین اقلام تداركاتی و تولیدی

7- مدل ارتباطی ISO 8000 و ISO 22745

استاندارد ISO 8000 به كيفيت داده‌ها مي‌پردازد و مربوط به موارد زير است:

•  اصول مربوط به كيفيت داده‌ها.
•  مشخصاتي از داده‌ها كه كيفيت آنها را تعيين مي‌كند
•  فرايندهاي لازم براي اطمينان از كيفيت داده‌ها.

ISO 8000 در قسمت‌های مختلفي سازمان يافته است كه هر يك جداگانه منتشر مي‌شود:

•  كليات كيفيت داده‌ها قسمت‌های 0 تا 99
•  كيفيت داده‌هاي اصلي: قسمت‌های 100 تا 199
•  كيفيت تراکنش‌های داده‌ها: قسمت‌های 200 تا 299
•  كيفيت داده‌هاي محصول: قسمت‌های 300 تا 399

مدل داده‌ها در ISO 8000 با الزامات ISO 22745 در شکل 14 نشان داده شده است .

شکل 14: مدل داده‌ها بر اساس ISO 8000

با بررسی دقیق شکل بالا می‌توان مشاهده کرد که IG همان دو باکس قواعد رسمی و مشخصات داده‌ها است که با رعایت الزامات ISO 8000 به این ترتیب انجام می‌شود. البته در چرخه تأمین درخواست کالا یا اطلاعات مرتبط با کالا، اين كار از طريق کاتالوگ صورت می‌گیرد که در شکل 16 به‌ص%8