نگاهی به يك نمونه خريد از فروشگاه شهروند

در عكس‏های زير، برخی از كالاهاي خريداري شده از يكي از شعبه‏ ها‌ی فروشگاه شهروند نشان داده شده است:

شناسه‌ای كه بر روی كالاهای فوق چسبانده شده است، يك شماره 13رقمی شبيه GS1 است. با توجه به متغير بودن وزن هر بسته، برای هر تك بسته، شماره جداگانه تعيين ‌شده، يعنی هيچ دو بسته‌ای شماره يكسان ندارند (GS1 اين شناسه‌ها را 1GTIN سريالی يا به اختصار SGTIN می نامد). اين شماره در بانك اطلاعاتي فروشگاه ذخيره می شود و با وزن و قيمت همين يك بسته مرتبط مي‏ شود. قسمت آماده‌سازی كالا برای قرارگيری در قفسه، بسته را وزن نموده و ليبل را با چاپگر متصل به ترازو پرينت نموده و روی آنها می چسباند. همزمان داده‌ها در بانك اطلاعاتی ثبت می شود. وقتی بسته به صندوق فروشگاه برده می شود، با اسكن شماره باركد روی ليبل، اطلاعات از بانك اطلاعاتی فراخوان شده و در فاكتور مشتری ثبت مي‏ شود. (تصوير فاكتور را در ادامه ببينيد.)

فاكتور خريد
نگاهي به اطلاعات درج‌شده در فاكتور

در يكي از رديف‏هاي فاكتور فوق ابتدا «پياز- كيلويي- بصيرتجارت و در زير آن شماره 2800373000007 و قيمت هر كيلو 16900 ريال» درج شده است. در ستون وسط، وزن اين بسته به كيلو و سپس در ستون آخر قيمت اين بسته درج شده است. براي آواكادو چون قيمت بر اساس هر عدد است، تعداد 1 و قيمت آن در مقابلش يكسان است. براي آواكادو همه كدها ميتواند همين 2000024657660 باشد.
غير از آواكادو، در فاكتور فوق هيچ كالاي اندازه ثابت (مانند يك بطري نوشابه يا يك كنسرو ماهي يا بسته شكلات يا غيره) ثبت نشده است. اين قبيل كالاها، چون مقدار ثابت و قيمت ثابت دارند، در محل توليد و بسته‌بندي باركدگذاري مي‌شوند. باركد آنها، غالبا شماره‌اي 13رقمي بوده و اگر از ايران پيش‌شماره گرفته باشند، سه رقم اول كدشان 626 است. اين شماره جهاني و يكتاست و سازوكار صدور و تخصيص آن در سرتاسر دنيا وجود داشته و برقرار است. در ايران نيز «مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران» مسئوليت كار را به عهده دارد.
در قسمت بالاي فاكتور شهروند، صادركننده فاكتور معرفي شده است: شركت شهروند- فروشگاه بيهقي آدرس: ….. كد پستي: 1967964343 و شناسه ملي: 10101447244
اين موضوع در سيستم GS1 با كد جهاني مكان (GLN) انجام مي‌شود. هر فعال كسب‌وكار در زنجيره تامين يك شماره يكتاي جهاني به نام GLN2 مي‌گيرد. هر فعال كسب‌وكار مي‌تواند براي هر يك از مكان‏هاي خود (مانند هر انبار يا قفسه يا اسكله يا صندوق فروش)، يك GLN يكتا داشته باشد و آن را ثبت كند.
در فاكتور مذكور، تاريخ صدور فاكتور و شعار تبليغاتي فروشگاه هم چاپ شده است. تاريخ صدور فاكتور يك نوع از اطلاعات عملياتي يا تراكنشي است كه در بانك اطلاعاتي فروشگاه ثبت مي‏شود.
در ادامه شماره فاكتور (0014)، كد صندوقدار (7134901)، شماره صندوق (062) و زمان فاكتور (12:44) آمده است.
جدول حاوي ستون‏هاي نام كالا باركد – في واحد (ريال) —— تعداد/ وزن ———-قيمت كالا (ريال) قسمت انتهايي است.
دو نمونه از كالاهاي فاكتور فوق در جدول زير بررسي شده است:

تحليل وضعيت شناسه كالا و شناسه رهگيری در نمونه فوق

شناسه كالا و شناسه رهگيري در نمونه فوق بررسي مي‌شود. آيا قابليت رديابي برقرار است؟ آيا قابليت Recall برقرار است؟
اگر شركت شهروند از تامين‌كننده خود بصيرتجارت يك محموله پياز خريده باشد كه بر روي همه بسته‌هاي حاوي پياز شناسه محصول و در بارنامه شماره‌اي يكتا  به انضمام اطلاعات مقدار وزني كل محموله، مزرعه محل برداشت، تاريخ برداشت، محل و تاريخ بسته‌بندي در كيسه، تاريخ انبار و انباري كه اين پياز در آن نگهداري شده (مثلا با يك كد جهاني مكان يا GLN مطابق سيستم GS1) مشخص باشد، و سپس در همه بسته‌هايي كه در فروشگاه شماره‌گذاري شده (با شماره كالاي تجاري GTIN سريالي مانند 2800373000007 فاكتور فوق)، جمع وزني معادل يا كمتر از وزن محموله مربوطه داشته باشند، كار فروشگاه قانوني بوده و كالاي مجاز فروخته است. در اينجا فروشگاه مي‌تواند ميزان Shrinkage يا كسري حادث شده براي هر محموله را با مقايسه وزن يا تعداد محموله وارده و مقدار يا تعداد فروش رفته از همان محموله (با جمع وزني SGTINهاي فروخته شده) محاسبه نموده و براي جلوگيري از Shrinkage يا كاهش دورريزها، كنترل‏هاي لازم را در نقاط  مختلف فرايند لحاظ كند. (در زنجيره تامين، توزيع و فروش و مصرف همه‌ي محصولات، اين مدل جوابگو است)
براي بهبود كار، بهتر است در بانك اطلاعاتي فروشگاه، در كنار اطلاعات هر بسته با GTIN سريالي، شماره محموله، شماره بهر و مقدار كل محموله خريداري شده و تاريخ توليد و تاريخ انقضا و شماره GTIN كل محموله (پياز كدام مزرعه با GLN خاص كه در يك سال خاص برداشت شده)  درج شود. در فاكتوري كه فروشگاه به دست مشتري مي‏دهد تنها شماره GTIN اصلي و شماره بهر (يا تاريخ توليد يا برداشت) لازم است. بودن اين اطلاعات در بانك اطلاعاتي سبب ايجاد امكان رسيدگي قبل از تاريخ انقضاي كالاها مي‌شود.
اگر يك نهاد نظارتي بخواهد كنترل‏هايي را اعمال كند، بايد شماره محموله ارسالي از بصير تجارت به فروشگاه شهروند بيهقي همراه ساير اطلاعات به سامانه نهاد نظارتي ارسال و ثبت شود. قبل از آن شناسه و اطلاعات محموله ارسالي از ميدان اصلي تره‌بار شهر تهران به بصيرتجارت بايد در سامانه نهاد نظارتي ثبت شده باشد. قبل از آن، اطلاعات محموله ارسالي از مزرعه به ميدان تره‌بار اصلي با GTIN يكتا و تاريخ توليد يا برداشت محصول، بايد به سامانه نهاد نظارتي ذيربط ارسال شده باشد. قبل از آن بايد مجوز كاشت محصول پياز در زمين يا مزرعه با GLN خاص توسط اداره ذيربط صادر شده باشد تا همه چيز به‌طور شفاف تحت كنترل درآيد.

مدل كلی شناسه كالا و شناسه رهگيری (محصول نمونه پياز)

در ادامه نشان داده‌ايم كه شناسه كالا و شناسه رهگيري در زنجيره تامين پياز چگونه بكارگيري مي‌شود:

 

بر اساس مدل فوق، هر يك از طرف‌هاي تجاري در مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ثبت شده و براي خود پيش‌شماره شركتي GS1 مي‌گيرند. اين پيش‌شماره، در تمام دنيا يكتا بوده و با استفاده از آن، هر عضو مي‌تواند براي مكان‌ها يا جايگاه‌ها، محصولات، وسايل حمل‌ونقل، پالت‏ها و كانتينرها، فرم‏ها و اسناد، رابطه‌هاي خدماتي، محموله‌ها، بهرهاي محصول، بسته‌هاي ارسالي و … شماره يكتاي جهاني تخصيص دهد و آن شماره را به صورت يك باركد، ديتابار يا ديتاماتريس GS1 درآورده و بر روي اقلام درج كند تا سرعت و دقت خواندن و ثبت داده‌ها بالا برود.
شماره شخص عضو و شماره هر يك از محصولات وي در سامانه 1 نزد مركز ملي شماره‌گذاري (GS1 Iran) ثبت مي‌شود. تا اينجا «شناسه كالا» و همچنين اشخاص مرتبط معين شده است. در هر مقطعي كه انباشته‌اي از محصول توليد و بسته‌بندي شد، شماره و نام محصول و تاريخ توليد و شماره بهر و سريال بسته‌ها همراه با وزن هر بسته ثبت مي‌شود. اين اطلاعات در سامانه 2 نزد نهاد قانوني ذيربط ثبت مي‏شود تا مجوز صادر كند. اينها شناسه رهگيري كالا خواهند بود. جابجايي هر نوع كالا با شماره GTIN، شماره بهر، سريال بسته و مقدار آن بين طرف‏هاي تجاري بايد در نزد طرف تجاري و همچنين سامانه نهاد قانوني ذيربط ثبت شود.  ‌

در مثال و شكل فوق، مدل كلي كه مي‌توان شناسه كالا و شناسه رهگيري را بر روي كالاها و در اسناد همراه آنها درج نمود و قابليت رهگيري را ايجاد كرد، كاملا آشكار و قابل درك است. در واقع هر شخص فعال در زنجيره تامين (شامل توليدكننده يا واردكننده، متصدي حمل، اداره دولتي مجوزدهنده، عمده‌فروش، مركز پخش و خرده‌فروش و در نهايت مصرف‌كننده) بايد شناسايي شود. در سيستم GS1 به هر شخص يا جايگاه يك شماره جهاني (GLN) داده مي‌شود. سپس هر نوع كالاي تجاري كه توسط يك شخص به زنجيره وارد مي‌شود، يك شناسه كالا مي‌گيرد. در سيستم GS1 شناسه كالا همان GTIN است. علاوه بر آن، هر كالا بايد يك شناسه رهگيري هم داشته باشد. بايد توليدكننده شناسه رهگيري را به هر عدد (سريال) يا هر انباشته (بهر) از يك نوع محصول داراي شناسه كالا (GTIN) بدهد و بر روي واحدهاي كالا و بسته‌ها درج و در بانك اطلاعاتي ثبت كند.
براي ارائه محصول به بازار بايد مجوزهايي گرفته شود. توليد يا واردكننده از سازمان ذيربط درخواست مجوز مي‌كند. سازمان مجوز دهنده براي كالاي مشخص با شناسه GTIN خاص كه توسط شخص با GLN خاص با شماره بهر يا سريال‏هاي خاص به مقدار مشخص قرار است به بازار عرضه شود، مجوز مي‌دهد. شماره‌هاي فوق در سامانه متمركز ثبت مي‏شود. هر گاه سفارشي از يك شخص با GLN خاص به توليدكننده يا واردكننده با GLN خاص براي كالايي با GTIN خاص به مقدار يا تعداد معين ارسال شود، توليدكننده مقدار سفارش شده را آماده كرده و به هر بسته ارسالي يك شماره يكتا (3SSCC) مي‌دهد. اين شماره SSCC با شناسه كالاي درون بسته و مقدار آن مرتبط مي‏شود. سپس كالاها توسط يك متصدي حمل با GLN خاص براي سفارش دهنده ارسال مي‌شود. ارسال توسط وسيله حمل با شماره خاص (GIAI) انجام و در سامانه ثبت مي‌شود. شخص سفارش دهنده به محض دريافت كالا، تاييديه دريافت را با ذكر شماره SSCC بسته‌هاي دريافتي به سامانه ارسال مي‌كند. سامانه تمام جابجايي‌ها را به صورت لحظه‌اي دريافت و مديريت مي‌نمايد.
در هر دوره زماني كه رسيدگي انجام مي‌شود، بايد جمع كل مقادير از يك نوع كالاي بيرون‌رفته از هر نقطه (GLN) مساوي يا كمتر از جمع كل همان كالاي وارده به آن نقطه باشد.