جهانی شدن مبادلات، افزايش رفت‌وآمد افراد، كثرت ارسال كالاها و حجم تبادل اطلاعات، جوامع قرن 21 را مجبور كرده است تا بيشتر و بيشتر به استانداردهای بين‌المللی در حوزه تجارت و بازرگانی تكيه نمايند. مالكان كسب‌وكار دريافته‌اند كه بدون وجود استانداردها، با راهكارهای مختلفی در سراسر جهان روبرو خواهيم بود كه به علت نبود زبان مشترك، ناكارآمد هستند و سبب از دست رفتن فوايد و فرصت‌های بسيار زيادی می شوند. به همين دليل، وجود استانداردهای فراگير جهانی در تجارت و بازرگانی ضروری است.
سازمان جهانی  GS1یک سازمان بین‌المللی و غيرانتفاعي پیشگام در زمینه طراحی، توسعه و پياده‌سازی استانداردهای شناسایی کالا، ضبط خودکار داده‌ها و تبادل الکترونیکی اطلاعات است. این سازمان، در تعامل با دولت كشورها و با همراهی بخش‌های صنعتی و بازرگانی، گستره وسیعی از خدمات و راهکارهای اجرایی را برای بهبود کارایی و شفاف‌سازی زنجیره‌های تأمین و تقاضا در سطح جهانی و بخش‌های مختلف صنعتی و تجاری ارائه می‌دهد. استانداردهایGS1 در 150 كشور جهان به ‌كار گرفته شده‌اند و سازمان GS1 در 112 كشور جهان نمايندگی رسمی دارد. هم‌اكنون بيش از يك ميليون شركت در سراسر دنيا عضو سازمان GS1 هستند و از خدمات و استانداردهای آن بهره‌مند شده‌اند.
* چشم‌انداز GS1  ايجاد جهانی است كه در آن، كالاها و اطلاعات مربوط به آنها به نحو كارا و ايمن جابجا شوند تا فوايد بيشتری به كسب‌وكارها و زندگی مردم برسد.
* مأموريت GS1  اين است كه اين موضوع را بی طرفانه راهبری كند به‌گونه‌ای كه همه‌ی ذينفعان بتوانند به توسعه و استقرار استانداردهای جهانی بپردازند و از مزايای آن بهره‌مند شوند.
سیستم GS1 به‌عنوان سیستم یکپارچه‌ای از استانداردهای جهانی، اطلاعات مورد نیاز برای مدیریت زنجیره تأمین کالا را از طریق شناسایی یکتا و منحصربفرد موجودیت‌های ثابت و در گردش چرخه از قبیل اقلام تجاری، واحدهای لجستیکی، دارایی‌ها و مکان‌های فیزیکی فراهم می‌آورد. این امر باعث پذیرش و مقبولیت این سازمان در سطح جهان گردیده به‌گونه‌ای که روزانه بيش از 6 ميليارد تراكنش تجاری مبتنی بر استانداردهایGS1 در دنيا اتفاق می افتد. به‌همين دليل بسیاری از سیستم‌های زنجیره تأمین جهانی از این استانداردها استفاده كرده و از نظام GS1 با عنوان «زبان جهانی كسب‌وكار» نام می برند.

استانداردهایGS1 برای شناسايی، ضبط‌خودكار و به‌اشتراك‌گذاری اطلاعات، شركت‌ها را قادر می سازند كه به‌سادگی و با زبان مشترك درباره محصولات، مكان‌ها و ساير موجوديت‌های زنجيره تأمين با هم ارتباط برقرار كنند و امور كسب وكار خود را با هماهنگی و كارآيی بيشتری انجام دهند. استفاده از استانداردها و راه‌حل‌های GS1 موجب تسهيل در تجارت، كاهش هزينه‌ها در سازمان، افزايش شفافيت در زنجيره و بهبود فرايندها در كسب‌وكار می شود. سه دسته استانداردهای GS1 در شكل زير نشان داده شده‌اند.

استانداردها و راه‌حل‌هایGS1 تاكنون در بيش از 25 صنعت مختلف به‌ كار گرفته شده و كارآيي و كارآمدی خود را اثبات كرده‌اند اما می توان گفت كه نظام GS1 در چهار حوزه زير بيشترين كاربرد را داشته‌است:
1. خرده‌فروشی

2. بهداشت و درمان

3. خدمات غذايی

4. حمل‌ونقل (لجستيك)

راهكار و مثالهايی از كدگذاری و شناسه‌دار كردن كالاها و خدمات و سازوكار اجرای آن

درباره كدگذاري كالاها و شناسه كالا و شناسه رهگيری بحث‌های زيادی شنيده می شود. علاوه بر بحث‌های حوزه عمومی، بسياری از نهادها و سازمانهای مسئول در كشور، راهكارهايی برای مديريت بازار و كنترل گردش كالاها در آن ارائه می كنند كه در اغلب آنها «شناسه كالا» و «شناسه رهگيری» نقش برجسته‌ای دارد. در اينجا نقش شناسه‌ها و كدها در مديريت امور مربوط به كالاها و خدمات و تامين‌كنندگان آنها بيان شده است.
می دانيم كه اغلب كالاها برای اينكه به دست مصرف‌كننده برسند، مسيری طولانی را طی می كنند. كالاهای بسته‌بندی شده‌ی مصرفی، كه در دنيا با عنوان CPG يا FMCG شناخته می شوند و نزديك به 90 درصد دادوستدهای انجام شده در دنيا را تشكيل می دهند، با روشهای مختلفس شناسایی شده و اطلاعات مربوط به آنها بين توليدكننده، مراكز پخش، خرده‌فروشی ها، نهادهای ذيصلاح قانونی، مصرف‌كنندگان و ساير افراد ذيربط مبادله مي‌شود. فراگيرترين روشی كه در سراسر دنيا برای كدگذاری و شناسايی كالاهای تجاری استفاده می شود، استانداردهای GS1 هستند.
برای اينكه يك كالا يا خدمت شناسه يكتای جهانی داشته باشد، تامين‌كننده آن كالا (يا مالك نشان تجاری) بايد با مراجعه به سازمان GS1 محلي در كشور مربوطه، شماره‌اي براي خود (شركت يا شخص حقيقي) بگيرد. اين شماره بر اساس نظام تخصيص پيش‌شماره‌ها به كشورهاي مختلف ارائه مي‌شود. براي مثال شماره 626 براي ايران، شماره 622 براي مصر، شماره 476 براي آذربايجان، شماره‌هاي 460-469 براي روسيه، و براي حوزه موضوعي كتابها شماره‌هاي 978-979 و به همين ترتيب، به هر كشور يا حوزه موضوعي، يك يا چند شماره 3 رقمي تخصيص يافته و براي آن ثبت شده است.
سازمان‌هاي GS1 محلي، در ادامه شماره كشور، رقم‌هايي اضافه مي‌كنند و  شماره‌اي 7، 8، 9 يا 10 رقمي به شركت يا شخص متقاضي مي‌دهند. اين شماره در تمام دنيا يكتا و منحصربه‌فرد بوده و براي يك شركت يا شخص متقاضي ثبت مي‌شود. شركت يا شخص صاحب پيش‌شماره‌ي GS1، با افزودن رقم‌هايي به آن، مي‌تواند به هر يك از محصولات، خدمات، مكان‌ها، اموال و … خود، يك شماره شناسايي يكتا و منحصربه‌فرد جهاني بدهد. شماره‌ي شناسايي جهاني كالاي تجاري، چه كالا فلّه باشد و چه بسته‌بندي شده، آن را به گونه‌اي يكتا در سراسر دنيا از ديگر كالاها متمايز مي‌نمايد.

شماره جهاني كالاي تجاري (GTIN) كه بر اساس استانداردهاي GS1 به هر نوع از محصولات يك تامين‌كننده تخصيص مي‌يابد، نقش بسيار مهمي در انجام فرايندهاي تجاري ايفا مي‌كند. اين شماره، مطابق رويه‌هاي استانداردشده به صورت يك كد ميله‌اي (باركد) استاندارد درآمده و بر روي بسته‌بندي كالا يا فرم‌ها و اسناد همراه كالا (مانند بارنامه يا فاكتور فروش يا اعلاميه ارسال) چاپ مي‌شود و در فايل‌هاي كامپيوتري بين طرف‌هاي تجاري مبادله مي‌گردد. شماره جهاني كالاي تجاري علاوه بر چاپ به‌صورت باركد، همراه با اطلاعات ديگري مانند تاريخ انقضا، شماره بهر، شماره سريال هر عدد كالا در قالب نماد باركد خطي يا نماد ديگري موسوم به ديتاماتريس (كد نشانده شده در يك مستطيل با خانه‌هاي تيره و روشن) نيز قابل درج است. استفاده از اين نوع نمادها بر روي داروها و اقلام بهداشتي و درماني متداول است. تبديل شماره جهاني كالاي تجاري به باركد خطي يا ديتاماتريس و درج آن بر روي كالا يا اسناد همراه، امكان خوانش خودكار و ثبت اتوماتيك اطلاعات را در كامپيوتر فراهم مي‌نمايد و دقت و سرعت ثبت داده‌ها را افزايش مي‌دهد.

باركد خطي

باركد دوبعدي

(01)06260342103102

(17)150900

(10)1A2B3C4D5

(21)0009875

امروزه در بسياري از فروشگاه‌ها و داروخانه‌ها و مكانهاي مصرف كالا، با خواندن اتوماتيك و ماشيني باركدهاي درج شده بر روي كالاها، همه فروش‌ها دقيقا ثبت شده و به‌صورت فوري فاكتور كالاها براي مشتري چاپ مي‌شود. اين كار تنها در مورد كالاهايي امكان‌پذير است كه تامين‌كننده آنها، شماره جهاني كالاي تجاري را مطابق استانداردهاي GS1 گرفته و در قالب باركد يا ديتاماتريس بر روي آنها درج نموده باشد. در مورد كالاهاي فلّه، تامين‌كننده بايد شماره جهاني كالاي تجاري را بگيرد و آن را در اسناد همراه كالا (مانند بارنامه يا فاكتور) ثبت كند. خرده‌فروش مي‌تواند در محل فروشگاه براي هر ميزان از كالاي فلّه كه در يك ظرف قرار مي‌دهد و به يك مشتري مي‌فروشد، باركدي را براي آن با استفاده از دستگاه پرينتر برچسب تهيه نموده و بر روي هر يك از بسته‌هاي با وزن متغير كالا الصاق نمايد.
هر نوع كالايي (اعم از بسته‌بندي شده مصرفي، كالاي فلّه، پوشاك، ابزارآلات، لوازم برقي و خدمات و …) مي‌تواند با كمك استانداردهاي GS1 و مطابق رويه توضيح داده شده، شماره جهاني كالاي تجاري بگيرد. سازوكار تخصيص اين شماره‌ي يكتا در دنيا نيز مشخص و روشن است. در ايران از سال 1374، مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات، اين شماره‌ها را ارائه نموده و آنها را مديريت مي‌كند. سازمانها و دستگاه‌هايي كه در فعاليتهاي خود به شناسه كالا و شناسه رهگيري نياز دارند، مي‌توانند با كمك مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات، از اين سازوكار و استانداردهاي بين‌المللي GS1 استفاده نمايند. توجه داشته باشيم كه استفاده از استانداردها و راهكارهاي بين‌المللي براي شناسه كالا و شناسه رهگيري، تنها از طريق سازوكارهاي مربوط به آنها امكان‌پذير است. مزيّت بسيار مهمي كه اين كدها دارند، بين‌المللي و جهاني بودن آنهاست. اين مزيّت سبب مي‌شود در مورد كالاهاي وارداتي، توليدكننده خارجي هر كالا را ملزم به شناسه‌دار كردن كالا در منشاء نمود و نيازي به برچسب‌گذاري مجدد كالاها پس از ورود آنها به كشور نباشد. در مورد كالاهاي صادراتي نيز، توليدكننده ايراني با استفاده از شناسه‌ها و كدهاي استاندارد جهاني، كالاي خود را با زبان شناخته‌شده در دنيا معرفي مي‌كند و ورود او به بازارهاي جهاني تسهيل مي‌شود.

نقش مركز ملی شماره‌گذاری كالا و خدمات ايران (GS1 Iran) چيست؟

مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران در سال ۱۳۷۴ توسط مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی تأسیس شده است. اين مركز به‌عنوان نماينده سازمان GS1 بین‌الملل در ایران پذیرفته شده و بر اساس مأموريت و وظايف خود، خدمات مختلفي را مبتني بر استانداردها و راهکارهای جهانی، در اختیار شرکت‌ها و مؤسسات فعال در کشور قرار می‌دهد.
مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران (GS1 Iran) با تجربه بيست سال فعاليت تخصصي در كشور، خدمات آموزش، مشاوره و پياده‌سازي استانداردها و راه‌حل‌هاي جهاني GS1 در زمينه كدگذاري و طبقه‌بندي، زنجيره تأمين و تقاضا، رديابي و رهگيري و نظاير آن را براي تسهيل و بهبود فرايندهاي كسب‌وكار، به شركت‌ها و سازمان‌ها ارائه مي‌دهد. براي كسب اطلاعات بيشتر به وب‌سايت www.GS1ir.org  مراجعه نماييد.