ماهنامه شماره 25 (مردادماه 1396)

سازمان جهانی GS1، استانداردها

مقدمه

سازمان جهاني GS1  براي اولين بار در سال 1973 در آمريكا بانام UCC، به‌منظور افزايش سرعت در فرآيند‌ها در نقطه فروش، تأسیس شد. در سال 1977 نيز سازمان مشابه UCC در اروپا با همان اهداف بانام EAN تشكيل شد. اين دو سازمان در سال 2005 باهم ادغام‌شده و يك سازمان جهاني به نام GS1 را تشكيل دادند. اين سازمان در 112 كشور داراي نمايندگي فعال است كه وظيفه استقرار و توسعه اين استاندارد‌ها را بر عهده دارند. اين سازمان در حدود 40 سال سابقه فعاليت در زمينه تدوين و توسعه استاندارد در زنجيره‌هاي تأمین مختلف را دارد.

در ايران در سال 1374 (1995 ميلادي) به جهت نوين‌سازي و مكانيزه كردن نقطه خرده‌فروشی در فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي بر اساس مصوبه 3532 هیئت‌وزیران مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران تأسیس شد و موفق به اخذ نمايندگي EAN شد. در سال 2005 با تغيير نام EAN به GS1، نام EAN ايران نيز به GS1 ايران تغيير پيدا كرد. بر اساس قوانين GS1 جهاني نمايندگي تنها به سازمان‌هايي داده مي‌شود كه ملي، غیرانتفاعی، غیرسیاسی و بی‌طرف باشند. بر اين اساس مركز موفق شده با 95 درصد سهام متعلق به مركز مطالعات و پژوهش‌هاي بازرگاني و 5 درصد متعلق به اتاق بازرگاني، شرايط دريافت نمايندگي GS1 را به دست آورد. اين نمايندگي در هر كشور تنها به يك سازمان داده مي‌شود و مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران (GS1 ايران) تنها مرجع رسمي براي ارائه خدمات اين سازمان در ايران است.

اهميت استانداردها

استانداردها چه چيزي هستند؟ استانداردها قراردادهايي هستند كه ممكن است در هر فعاليت و يا صنعتي بين ذينفعان يك زنجيره تأمین ايجاد مي‌شود. استانداردها مي‌توانند به‌عنوان قانون يا راهنما براي درخواست‌هاي هرکسی باشند. حتي استاندارد‌ها مي‌توانند یک‌راه اندازه‌گيري، توصيف يا دسته‌بندي محصولات و خدمات باشند.

يكي از ساده‌ترين راه‌ها براي فهم مزيت استاندارد، اين است كه فكر كنيم كه اگر استانداردها نباشند چه اتفاقي مي‌افتد؟

براي مثال در سايز كفش‌ها، سايز 7 كفش زنانه در نيويورك همان سايز 38 كفش در شانگهاي است. سايز 4.5 در لندن همان سايز 37.5 در پاريس است و سايز 23 در توكيو همان سايز 5.5 در سيدني است.

وجود اين موضوع براي مسافران بين‌المللي كه می‌خواهند كفش خريداري كنند و همچنين شرکت‌های توليد كفش مشكلاتي را ايجاد مي‌كنند.

ازآنجایی‌که هيچ استاندارد جهاني براي سايز كفش وجود ندارد شرکت‌ها مجبور هستند كفش‌هاي يكسان را به‌صورت متفاوت براي كشور‌ها مختلف علامت‌گذاري كنند. شركت‌ها مجبور هستند منبع سايز‌هاي درست را در همه سفارش‌هاي خريد و فاكتور‌ها و كاغذ‌هاي دريافت براي هر كشور مشخص كنند.

تعيين سايز كفش‌ها در هر منطقه و كشور مشخص نياز به زمان زيادي دارد و هزینه‌بر است، كه اين هزينه روي قيمت تمام‌شده محصول به مصرف‌کننده تحميل می‌شود و باعث بالا رفتن قيمت كفش مي‌شود.

كفش‌ها فقط يك نمونه ساده هستند. فكر كنيد كه چگونه روند تجارت‌ بدون استاندارد، براي شركت‌هاي جهاني كه در حال توليد محصولاتي هستند، كه اجزاي آن از مكان‌هاي متفاوتي مي‌آيد، مي‌تواند پيچيده باشد.

همین‌طور فكر كنيد درباره این‌که چگونه افزايش هزينه‌هاي انرژي و افزايش حجم تجارت بين‌المللي باعث افزايش هزينه توليد مي‌شود و اين از انواع دلايلي است كه توجه زيادي به تمركز بر پيدا كردن راه‌هايي براي بازدهي بيشتر لجستيك زنجيره تأمین بين‌المللي دارد و به همين دليل است كه استاندارد نقش مهمي براي تجارت و همچنين مصرف‌کنندگان، بازي مي‌كند.

استاندارد‌ها پايه و اساسي براي تبادل واضح و قابل‌فهم بين شركت‌هايي است كه در اقتصاد جهاني رو به رشد فعاليت دارند و اين موضوع به كاهش هزينه‌ها آن‌ها، كمك مي‌كند.

سازمان جهاني GS1 يك سيستم جهاني از استاندارد‌هاي زنجيره تأمین را طراحي و مديريت كرده است.

در 40 سال گذشته، سازمان جهاني GS1، همه سعي و تلاش خود را براي طراحي و اجراي يك استاندارد جهاني كه در زنجيره تأمین استفاده شود، به‌کاربرده است. استاندارد‌هاي GS1 چهارچوبی را تهيه كردند كه به همه محصولات، خدمات و اطلاعات مربوط به آن‌ها اجازه می‌دهد كه مؤثر و امن به‌سوی سود تجارت و بهبود زندگي مردم در هر روز و در هر مكان حركت كنند.

استانداردهای GS1 همه ذينفعان زنجيره تأمین اعم از سازنده، توزیع‌کننده، خرده‌فروشان، بیمارستان‌ها، حمل‌ونقل، گمركات، سازمان‌ها، توسعه‌دهنده‌های نرم‌افزار، قانون‌گذاران محلي و بین‌المللی و غيره را شامل مي‌شود.

اين استاندارد‌ها مي‌تواند توسط فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي بزرگ چندملیتی، مغازه‌هاي كوچك، برند‌هاي شناخته‌شده دنيا و صنعت‌گران فردي مورد استفاده قرار گيرد.

تمامي اين شركت‌ها كه ممكن است برخي از آن‌ها با يكديگر رقيب تجاري باشند، باهم تحت رهبري سازمان جهاني GS1 براي توافق بر روي استاندارد‌هايي كه موجب مي‌شود زنجيره تأمین چابك‌تر و كاراتر شده و فرآيندهاي آن ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر شود، باهم همكاري مي‌كنند.

بدون وجود سازماني بی‌طرف، غیرانتفاعی و جهاني همچون GS1، بسياري از شركت‌هاي رقيب به‌سختی قادر به توافق بر روي استانداردها هستند. اما سازمان جهاني GS1 اين موضوع را ممكن ساخته و باعث سود‌آوري براي مصرف‌كنندگان و شركت‌هاي تجاري مي‌شود.

در حقيقت GS1 زبان جهاني كسب‌وكار را ايجاد كرده است و با 112 نمايندگي (MO) كه در كشور‌هاي مختلف دارد و همكاري بيش از 2 هزار نفر به اين سازمان، كمك مي‌كند تا به چشم‌انداز و اهداف خود برسد. فعالیت‌های اين سازمان بر پايه و اساس همكاري با كاربران خود است.

اين استاندارد در ابتدا براي كارخانه‌ها و خرده‌فروشان جهت افزايش بازدهي توزيع و خدمات مشتري در سوپرمارکت‌ها ايجاد شد. اما اين استانداردها‌، امروزه توسط ميليون‌ها شركت و در قسمت‌هاي مختلفي همچون بهداشت و درمان، حمل‌و‌نقل و لجستيك، صنايع غذايي، هوانوردي، صنايع دفاعي، صنايع شيميايي، صنايع پيشرفته، و همچنين هنوز در زنجيره تأمین خرده‌فروشي استفاده مي‌شود.

يك زنجيره تأمین ساده می‌تواند شامل كارخانه توليدكننده و خرده‌فروشي باشد. در اين زنجيره كارخانه محصول توليد كرده و محصولات را مستقیماً براي خرده‌فروش ارسال كرده و خرده‌فروش محصولات را به فروش مي‌رساند. در اغلب مواقع توليد‌كنندگان مراكز توزيع كالا دارند و محصولات خود را از اين مراكز توزيع مي‌كنند و خرده‌فروش‌ها از مراكز عمده‌فروشی كالا‌هاي خود را تأمین مي‌كنند. در كارخانه توليد محصول، مواد اوليه وارد كارخانه شده و تبديل به محصول مي‌شود. سپس محصولات به مراكز توزيع حمل شده و ازآنجا به عمده‌فروشي‌ها و سپس به خرده‌فروشي‌ها حمل مي‌شود و درنهایت به دست مشتري نهايي مي‌رسد. اين سفر محصولات (از توليد محصول تا مصرف آن توسط مشتري)، يك سفر پيچيده‌اي است كه به آن زنجيره تأمین گفته مي‌شود.

محصولات در طول زنجيره تأمین از بالادست زنجيره به سمت پایین‌دست زنجيره درحرکت هستند و هر جا كه محصولات درحرکت باشند جريان اطلاعاتي محصولات نيز وجود دارد. اين اطلاعات مي‌تواند مربوط به روابط تجاري بين ذينفعان زنجيره تأمین باشد، مي‌تواند مربوط به جابجايي محصول در طول زنجيره تأمین باشد و يا مربوط به خود محصول باشد. حال فرض كنيد كه اگر هر يك از اعضاي زنجيره تأمین براي تبادل و به اشتراك‌گذاري اين اطلاعات، روش مختص به خود را داشته باشد چه پيچيدگي و هزينه‌اي به اين زنجيره تأمین تحميل خواهد شد. بنابراين بدون يك استاندارد مشخص، ارتباط شركاي تجاري در زنجيره تأمین بسيار پيچيده و گيج‌كننده خواهد شد. حتي شركت‌ها براي پاسخ به ساده‌ترين درخواست‌ها، بايد زمان زيادي را صرف كنند تا بتوانند پاسخ مناسبي به درخواست مطرح‌شده بدهند.

حالتي را در نظر بگيريد كه يك كارخانه محصولات خود را براي چندين خرده‌فروش ارسال مي‌كند و هر خرده‌فروش يك سيستم و روش خاص براي دريافت اطلاعات خود دارد و يا یک ‌خرده‌فروش را در نظر بگيريد كه با چندين كارخانه توليدي ارتباط دارد تا بتواند كالا‌هاي موردنیاز خود را تأمین كند و هر كارخانه روش مختص به خود را دارد. اين موضوع باعث ايجاد پيچيدگي، افزايش هزينه، سرعت‌پایین پاسخگويي، كارايي پايين زنجيره تأمین و غيره مي‌شود.

با استقرار استاندارد‌هاي GS1 و ايجاد زبان مشترك بين ذينفعان زنجيره تأمین موجب چابک‌سازی و افزايش بهره‌وري زنجيره تأمین‌ شده و ارتباط بين شركاي تجاري را ساده و شفاف مي‌كند. اين استاندارد‌ها زبان مشتركي براي اعضاي زنجيره تأمین ايجاد كرده و موجب مي‌شود كه شركاي تجاري به‌راحتی با يكديگر تعامل داشته باشند.

استانداردهاي GS1

يكي از اصلی‌ترین استاندارد‌هاي GS1، استاندارد شناسايي (Identification) است. با استفاده از اين استاندارد تمامي موجوديت‌هاي زنجيره تأمین به‌صورت منحصربه‌فرد و يكتا در سرتاسر زنجيره تأمین شناسايي مي‌شود. به‌عبارت‌دیگر يعني تمامي اعضاي GS1 بايد از اين استاندارد براي شناسايي منحصربه‌فرد محصولات، بسته‌ها و پالت‌هاي خود استفاده كنند. همچنين اعضاي زنجيره تأمین و مکان‌های مرتبط با آن‌ها نيز در سرتاسر زنجيره تأمین شناسايي مي‌شود. اين شناسايي‌ها توسط كليد‌هاي شناسایی (Identification Keys) صورت مي‌گيرد.

دسته دوم استاندارد‌هاي GS1 مربوط به استاندارد‌هاي ثبت و ضبط خودكار داده‌ها است. پس از شناسايي موجوديت‌هاي زنجيره تأمین توسط كليد‌هاي شناسايي GS1، براي اينكه اطلاعات به‌صورت مكانيزه ثبت و ضبط شود، كليد‌هاي شناسايي بايد تبديل به نماد باركد شوند. انواع و اقسام نماد‌هاي باركد وجود دارد كه در زنجيره تأمین با توجه به نياز و شرايط، هر يك از آن‌ها انتخاب‌ شده و مورداستفاده قرار مي‌گيرد. همچنين GS1 براي استفاده از تگ‌هاي RFID  و قرائت‌گرهای آن نيز استانداردهای جداگانه‌اي تدوين كرده است.

باركد، ابزار كوچك و بااحتیاطی است كه جهان را متحول كرد. روزانه حداقل 5 ميليون باركد در سراسر جهان خوانده می‌شود.

از آتلانتا تا زاگرب، از اوكلند تا زوريخ، پويشگرها باركدهاي روي کالاهای تولیدشده توسط میلیون‌ها كمپاني را در همه اندازه‌ها مي‌خوانند. آن‌ها اطلاعات را به هزاران كامپيوتر مختلف كه داراي نرم‌افزارهاي بي‌شماري است، انتقال مي‌دهند. برنامه‌ها توسط شركت‌هايي كه در اين زمينه رقابت مي‌كنند، طراحي و براي مديريت، حمل‌و‌نقل، انبارداري، ثبت سفارش و فروش توليد مي‌شوند.

بارکدهای GS1 قطعاً شناخته‌شده‌ترین و قابل‌تشخیص‌ترین بخش استاندارد در سيستم GS1 است. از حدود 40 سال قبل كه باركد اختراع شد، GS1 استاندارد مربوط به آن را توليد و مديريت كرده است. با اين استاندارد‌ها همه تجار و سازمان‌ها قادر هستند تا محصولات، پالت‌ها و مكان‌ها را به‌صورت خودكار شناسايي كنند. همچنين بارکدهای GS1 تجار را قادر ساخته تا زنجیره‌ تأمین را به‌صورت مؤثرتری را مدیریت کنند.

استاندارهایGS1 مثل بارکدها تجار را قادر به پاسخگويي به چالش‌هاي زنجيره تأمین جهاني به‌وسیله افزايش كارايي و سود بخشي بيشتر، ساخته است.

امروزه خانواده قديمي باركد GS1 تبديل به نسخه جديدي شدند كه ديتا بار ناميده می‌شوند. دیتا بار GS1 کوچک‌تر از نمونه‌های قبلی است و می‌تواند اطلاعات بیشتری را در خود داشته باشد. درنتیجه می‌توان از آن در اجناس خيلي کوچک مثل آب‌میوه‌های تک‌نفره استفاده كرد.

باركد‌هاي دوبعدي مانند ديتا ماتريس‌ها و QR Codeها از ديگر باركد‌هاي نسل جديد GS1 هستند كه مزيت‌هاي بيشتري نسبت به نسل قديم باركد‌ها دارد.

RFID یا شناسایی فرکانس رادیویی یک تکنولوژی است كه از برچسب‌هایی استفاده می‌کنند كه امروزه در بسياري از مکان‌ها كاربرد دارند. براي مثال در پاسپورت‌ها و برچسب‌هاي شناسايي كه براي عبور سريع از محل اخذ عوارض بر روي پل‌ها يا بزرگراه‌ها وجود دارند.

دسته سوم استاندارد‌هاي GS1، استاندارد‌هاي تبادل و به اشتراک‌گذاری اطلاعات است. اطلاعات محصول كه شامل اطلاعات اصلي، تراكنشي و رويدادي است، بر اساس يك سري قوانين و قواعد جمع‌آوري، نگهداري و انتشار داده مي‌شود. اين دسته از استاندارد‌ها موجب بهبود و افزايش كيفيت اطلاعات براي تراكنش‌هاي B2B و B2C مي‌شود تا مشتريان نهايي بتوانند به منبع اطلاعات قابل‌اعتمادي از كالا وصل شده و به اطلاعات مهم آن دسترسي پيدا كنند.

تجارت جهانی شده است. این یعنی شما و تأمین‌کننده شما و شركت حمل‌و‌نقل و لجستیک شما و سازمان حسابداری شما و هرکس دیگری که در معاملات تجاري شما دخیل است، نیاز به ارتباط مؤثر با مشتری شما در چین و دیگری در فرانسه، برزیل، هند و کره جنوبی دارد.

اهمیتی ندارد شما به چه زبان‌هایی صحبت می‌کنید، شما به یک‌راه برای به اشتراک گذاشتن سریع و راحت اطلاعات تجاري در زنجیره تأمین نیاز خواهید داشت و چراکه نه این‌ها بدون توده زيادي از کاغذ انجام شود. امروزه دفاتر از کاغذها دفن شده است. سفارش خرید، سفارش کالا، اعلامیه ترابری، کاغذ تحویل، رسید، فاکتور، صورت‌وضعیت پرداخت، کاغذ برای رسیدگی کردن، کاغذ برای تایپ در سیستم‌های کامپیوتری، کاغذ برای از بین بردن فایل‌ها و برای هرکدام از آن‌ها زمان، تلاش، پول و co2 هدر می‌رود.

خوشبختانه، GS1 می‌تواند روش بهتري را ايجاد كند.

استانداردهای eCOM در GS1، دستورالعمل شفافي براي ايجاد نسخه الکتریکی برای تمامي اين دسته از سندهای تجاري، فراهم كرده است. استاندارد ما شرکای تجاري را قادر می‌سازد تا به‌راحتی اطلاعات را به‌صورت الکترونیکی مبادله كنند. بدون توجه به سیستم‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزار داخلی آن‌ها و بدون توجه این‌که در كشور خود به چه زبانی صحبت می‌کنند.

با این استاندارد شرکای در زنجیره تأمین به‌منظور پاسخ سریع به تقاضاي مشتری باهم کار می‌کنند. اشتباهاتي نظیر غلط املايي و دست خط بد كمتر می‌شود. کاغذ زیادی هدر نمی‌رود و هیچ‌کس به دوازده (دوجین) زبان خارجی تسلط ندارد تا در سطح بین‌الملل موفق شود.

هر شركتي در دنیا یک بانك اطلاعاتي پر از اطلاعات مربوط به محصولاتی که آن‌ها را می‌سازند، می‌خرند یا می‌فروشند، دارند. این بانك اطلاعاتي بسیار مشابه یک کاتالوگ عمل می‌کند که مشتری می‌تواند با استفاده از آن سفارش دهد و زنجیره تأمین را مدیریت کند. مشکل زمانی به وجود می‌آید که یک شرکت نیاز به تغییر اطلاعات در بانك اطلاعاتي و یا اضافه کردن موارد جدید به آن را داشته باشد كه در صورت عدم به‌روز رساني اطلاعات باعث ايجاد خطا در بانك اطلاعاتي مي‌شود و قابليت اطلاعات قابل اعتماد از بين مي‌رود.

اشتباهات در فاکتورها و ناکارآمدی در زنجیره تأمین جهاني، اثربخشی و سودبخشی تجارت را كاهش می‌دهد.

شبكه جهاني یکسان‌سازی اطلاعات GS1 يا GDSN، شرکت‌هایی که با یکدیگر کار می‌کنند، را قادر می‌سازد که هميشه اطلاعات يكساني در سیستم خود داشته باشند. هر تغییری که توسط یکي از شرکت‌ها انجام می‌شود، به‌صورت خودکار و سريع در تمامی شرکت‌هایی که باهم کار می‌کنند، نیز اعمال می‌شود.

اطلاعات به‌روز شده و صحيح و با جزئیات محصولات هر دو طرف مشتری و شرکت را کمک می‌رساند. صاحب‌نام تجاری محصولات جدید را سریع‌تر و راحت‌تر به بازار ارائه می‌کند. خرده‌فروشان کارهای اداری کمتر و اشتباهات کمتری در سفارش و حمل بار دارند. خریداران سوپرمارکت قادر هستند به‌جای مشاهده قفسه خالی، محصولی که خود می‌خواهند را تهیه کنند .

شبكه جهاني یکسان‌سازی اطلاعات GS1 قادر است اطلاعات شركاي زنجيره تأمین را به‌صورت مستمر براي بهبود كارايي زنجيره تأمین آن‌ها و ايجاد خدمات بهتر براي مشتريان، یکسان‌سازی كند.

با توجه به مطالب عنوان‌شده مي‌توان گفت كه استاندارد‌هاي GS1 شامل سه دسته استاندارد‌هاي شناسايي، ثبت و ضبط خودكار داده‌ها و تبادل و به اشتراک‌گذاری اطلاعات است. اين سه دسته استاندارد باعث ايجاد شفافيت در زنجيره تأمین‌شده و اين قابليت را ايجاد مي‌كند كه بتوان فهميد محصولات دقیقاً در كجاي زنجيره تأمین قرار دارند، قبلاً كجا بوده و در آينده به كجاي زنجيره تأمین انتقال پيدا مي‌كند و دليل اين جابجايي‌ها چيست. همچنين با كمك اين استاندارد‌ها مي‌توان به بهره‌وري و كارايي بيشتر، امنيت و ايمني، انطباق و توسعه پايدار دست‌یافت.

كليد‌هاي شناسايي GS1

كد جهاني قلم كالا (GTIN)

اين كليد شناسايي شماره‌اي است كه براي شناسايي منحصربه‌فرد و يكتاي اقلام تجاري در سراسر دنيا از آن استفاده مي‌شود. قلم تجاري مي‌تواند هر نوع جنس (محصول يا خدمات) باشد، كه نياز داريم اطلاعاتي از پيش تعیین‌شده در مورد آن به‌دست آوريم. اين قلم كالا مي‌تواند در هر نقطه از هر زنجيره تأمین براي دادوستد بين طرف‌های تجاري؛ قیمت‌گذاری، سفارش يا صورتحساب شود.

قلم كالاهاي تجاري به‌وسیله شماره‌ی GTIN با 4 نوع ساختار، شماره دهی مي‌شوند. اين چهار ساختار شاملGTIN-8 ،GTIN-12 ، GTIN-13 و GTIN-14 است. انتخاب ساختارGTIN مناسب بستگي به طبيعت قلم كالا و قلمرو كاربرد مربوطه دارد.

كاربرد اصلي سيستم GS1 شناسايي اقلامي است كه نياز است در پايانه‌هاي فروشگاهي (POS)اسكن شوند. هر يك از اين اقلام بايد با يك شماره‌ي GTIN-13 يا GTIN-12 شناسه دار شوند. اگر كالاي تجاري خيلي كوچك باشد و فضاي كافي براي چاپ GTIN-13 و يا GTIN-12 وجود نداشته باشد، از GTIN-8 استفاده مي‌شود.

نوع ديگر ساختار، GTIN-14 است كه اين شماره علاوه بر 13 رقم، يك رقم به‌عنوان عدد شاخص دارد، كه مي‌تواند مقدار 1 تا 9 باشد و به ابتداي GTIN افزوده شود. اين كد فقط براي گروه‌هاي همگن از كالاهاي تجاري استاندارد قابل به‌کارگیری است، كه در آن تمام واحدهاي گروه يكسان و از يك نوع كالا هستند و براي شناسايي اقلام تجاري در بسته‌بندي مورداستفاده قرار مي‌گيرد.

.

شكل 1: ساختار انواع كد GTIN

تشريح ساختار كد GTIN

پيش‌شماره شركتي GS1

دو يا سه رقم اول N1، N2، N3 پيش‌شماره GS1 را تشكيل مي‌دهد، كه از طريق دفتر جهاني GS1 به هر عضو سازمان GS1 تخصيص داده مي‌شود. اين به اين معني نيست كه كالايي در آن كشور با آن پيش‌شماره، توليد يا توزیع‌شده است. پيش‌شماره GS1 فقط مشخص‌کننده سازمان ملي يا محلي است كه پيش‌شماره شركتي را تخصيص داده است.

شماره سازمان محلي GS1 و شماره شركتي، پيش‌شماره شركتي GS1 را تشكيل مي‌دهند. معمولاً اين شماره بين 6 تا 10 رقم، بسته به نياز شركت متقاضي است. پيش‌شماره شركتي GS1 نبايد به‌وسیله هيچ شركتي به‌طورکلی يا جزئي براي استفاده به شركت ديگري فروخته، اجاره و يا واگذار شود. اين محدوديت شامل همه كليدهاي شناسايي GS1 مي‌شود. حتي آن‌هايي كه بدون پيش‌شماره شركتي GS1 ساخته‌شده‌اند. اين الزام در مورد كليدهاي شناسايي GS1 است كه توسط يك سازمان عضو GS1 منحصراً به يك شركت استفاده‌كننده داده‌شده است.

تنها كد GTIN_8 است كه پيش‌شماره شركتي در آن وجود ندارد و كد به‌صورت مستقيم در بانك اطلاعاتي به همراه مشخصات كالا ثبت مي‌شود.

شماره مرجع كالا (Item Reference)

شماره مرجع كالا معمولاً از یک تا شش رقم تشکیل‌شده است. اين تعداد کم‌اهمیت است به اين معنا كه ارقام فرد در تعداد به هيچ طبقه‌بندي يا انتقال اطلاعات خاص مربوط نيست. ساده‌ترین راه براي مرجع كالا تخصيص متوالي يا پياپي است به‌صورت 000, 001, 002, 003 و … مي‌باشد.

رقم كنترل (Check Digit)

رقم كنترل آخرين رقم (سمت راست)GTIN است. اين عدد از طريق همه ارقام ديگر محاسبه مي‌شود و به‌منظور اطمينان حاصل از اينكه باركد به‌صورت صحيح اسكن شده باشد يا كه آن عدد به‌درستی تشکیل‌شده است.

نحوه محاسبه چك ديجيت به‌صورت زير است:

از انتها يك عدد در سه و يك عدد در یک‌ضرب مي‌شود، سپس حاصل‌ضرب‌های به‌دست‌آمده با يكديگر جمع مي‌شود. عدد حاصل جمع از مضرب 10 بالاتر آن عدد كم مي‌شود. عدد به‌دست‌آمده رقم چك است.

سايت https://www.gs1.org/check-digit-calculator براي محاسبه رقم كنترل موجود است.

كد جهاني مكان (GLN)

شماره جهانی مکان كه براي شناسايي يكتاي مكان‌ها و طرف‌هاي تجاري به کار مي‌رود، مانند شرکت‌ها، انبارها، سالن‌های تولید و فروشگاه‌ها.

كد GLN مشخص‌کننده يك محل فيزيكي از يك شركت يا سازمان است كه به‌صورت يكتا شناسايي مي‌شود. مثلاً مي‌توان اتاق‌ها، انبارها و قسمت‌هاي مختلف سازمان را با كد GLN از هم تفكيك كرد تا هر شناسه به‌صورت يكتا مشخص‌کننده يك محل فيزيكي باشد. GLN مي‌تواند به‌وسیله سازمان‌هاي بخش عمومي استفاده شود. درواقع، برنامه‌هاي مختلفي وجود دارد كه در آن‌ها دولت‌ها از GLN ها براي شناسايي دفاتر و ادارات خود يا براي شناسايي شركت‌ها، به‌وسیله پايگاه مركزي داده‌هاي دولتي استفاده مي‌كنند. كد GLN يك كليد شناسايي 13 رقمي است كه ساختار و قالب صحيح آن به شرح زير است:

شكل 2: ساختار كد GLN

اين ساختار شامل پيش‌شماره شركتي، مرجع مكان و رقم كنترلي است. قبلاً قسمت‌هاي پيش‌شماره شركتي و رقم كنترل توضيح داده‌شده است. شماره مرجع مكان معمولاً از يك تا شش رقم تشکیل‌شده است. ساده‌ترين راه براي مرجع كالا تخصيص متوالي يا پياپي است به‌صورت 000, 001, 002, 003 و … مي‌باشد.

با استفاده از اين كليد شناسايي شركاي تجاري مي‌توانند به اطلاعاتي همچون آدرس شركت، كد اقتصادي، شماره ثبت، كد پستي، شماره‌حساب بانكي و غيره در بانك اطلاعاتي مشترك، دسترسي پيدا كنند.

كد سريالي بسته ارسالي (SSCC)

يك واحد لجستيكي، قلمي است با هر تركيبي از كالاها كه براي حمل‌ونقل يا انبار کردن آماده‌شده است و نياز است در سرتاسر زنجيره تأمین مديريت شود. رديابي و ره‌گیری واحدهاي لجستيكي در زنجيره تأمین يكي از كاربردهاي اصلي سيستم GS1 است. به این منظور يك شماره شناسايي استاندارد به نام SSCC براي شناسايي واحدهاي لجستيكي به كار گرفته مي‌شود. اين شماره براي هر واحد لجستيكي يكتا و منحصربه‌فرد بوده و تمامي فعاليت‌هاي لجستيكي مناسب است. اگر علاوه بر اينكه یک‌قلم، واحد لجستيكي باشد به‌عنوان يك كالاي تجاري هم در نظر گرفته شود (قيمت‌گذاري-سفارش-صورتحساب شود)، ممكن است نياز به شناسايي به‌وسیله يك GTIN هم داشته باشد. تركيب شماره GTIN و شماره‌سریال نمي‌تواند جايگزين كد SSCC به‌عنوان شناسه واحد لجستيكي شود.

ساختار كد SSCC به‌صورت زير است:

شكل 3: ساختار كد SSCC

رقم اضافي (N1) براي افزايش ظرفيت SSCC استفاده می‌شود. پیش‌شماره شركتي GS1 به‌وسیله سازمان عضو GS1 به كاربر سامانه واگذار می‌شود كه شركت به‌طور طبيعي واحد لجستيك را سرهم كند. اين باعث ايجاد شماره يكتا در سراسر جهان مي‌شود. اين كليد شناسايي مبدأ واحد را شناسايي نمي‌كند. طول پیش‌شماره شركتي از 7 رقم تا 11 رقم مي‌تواند متغير باشد.

سريال مرجع سازنده يك شماره‌ سریال است كه به شركتي كه پیش‌شماره شركتي GS1 را انتخاب كرده است واگذارشده تا رشته‌ای از ارقام N9 تا N17 را كامل كند. راحت‌ترين راه براي تخصيص مرجع سازنده كالا به ترتيب يكي پس از ديگري است 000, 001, 002, 003, مي‌باشد.

رقم هجدهم (N18) رقم كنترل يا Check Digit است كه قبلاً در مورد آن توضيح داده‌شده است.

تمامي اعضاي زنجيره ‌تأمین مانند کارخانه‌های توليدي، شركت‌هاي حمل‌و‌نقلي، بندرگاه‌ها، بنگاه‌هاي حمل ريلي، دريايي و جاده‌اي، گمركات، توزيع‌كنندگان، عمده‌فروشان، خرده‌فروش‌ها و غيره مي‌تواند مورداستفاده قرار بگيرد.

شماره جهانی شناسایی مرسوله (GSIN)

اين كليد شناسايي براي مشخص كردن دستهاي منطقي از اقلام يا واحدهاي لجستيكي يا يك محموله به كار مي‌رود كه توسط يك فرستنده (فروشنده) براي يك گيرنده (خريدار) ارسال مي‌شود و در آن به يك بارنامه يا^[10]BOL، ارجاع داده مي‌شود. اين كليد شامل يك پيشوند شركتي GS1، شماره مرجع فروشنده و رقم كنترل است.

شكل 4: ساختار كد GSIN

مرسوله‌ها می‌توانند شامل یک یا چند واحد لجستیکي باشند. اگر مرسوله شامل بیش از یک شی فیزیکی باشد، نیازی نیست که به هم متصل باشند. یک شماره مرسوله مشخص‌کننده یک گروه‌بندی منطقی است. زمانی که یک شماره مرسوله خوانده می‌شود اگرچند واحد لجستیکی، شماره مرسوله مشابهی داشته باشند، اقلام فیزیکی موجود در آن‌ها نیز باید باهم، همخوانی داشته باشد. همان‌گونه که در بخش قبل در مورد آن صحبت شد، به واحدهای فیزیکی منفرد، کد SSCC تخصیص می‌یابد.

از اين شماره‌ها می‌توان به‌عنوان مرجع ارتباط بین تمام گروه‌های ذی‌نفع در زنجیره حمل‌ونقل استفاده کرد؛ مانند پیغام‌های تبادل الكترونيكي داده‌ها که می‌توانند به‌صورت لیست مرجع مرسوله یا لیست بارگیری متصدي حمل مورداستفاده قرار گیرند

شماره جهانی شناسایی محموله (GINC)

اين شماره يك گروهبندي منطقي از كالاها را (يك يا چند موجوديت فيزيكي) كه توسط يك واسط حمل‌ونقل كالا ارسال‌شده است مشخص مي‌كند و براي اين‌كه به‌عنوان يك محموله حمل شود، موردتوجه است. شماره محموله بايد توسط يك واسط حمل‌ونقل كالا (يا يك موسسه حمل‌ونقل كه به‌عنوان واسط حمل‌ونقل كالا عمل مي‌كند) يا يك حمل‌كننده تخصيص داده شود، اما تنها درصورتی‌که توافق قبلي با واسط حمل‌ونقل كالا حاصل شود.

شكل 5: ساختار كد GINC

پيششماره شركتي GS1 توسط سازمان‌هاي عضو GS1 به شركتي كه GINC را تخصيص مي‌دهد (در اینجا حامل)، اختصاص داده مي‌شود. كد GINC يك شماره جهاني منحصربه‌فرد ايجاد مي‌كند.

ساختار و محتواي شماره مرجع محموله با توجه به ديدگاه مالك پيش‌شماره شركتي GS1 جهت شناسايي منحصربه‌فرد هر محموله تعيين مي‌شود و مي‌تواند به‌صورت حرفی‌عددی ثبت شود.

نكته: مرسوله^[12] و محموله^[13] اصطلاحاتی هستند که در حوزه‌هاي مختلف لجستیکی و حمل‌ونقل، استفاده می‌شوند. برای ایجاد شفافیت بیشتر باید بگوییم که GS1 زمانی از واژه مرسوله استفاده می‌کند که صحبت از شناسایی واحد لجستیکی چندگانه در عمليات تجاري باشد و زمانی از واژه محموله استفاده می‌کند كه صحبت از شناسایی واحد لجستیکی چندگانه در حمل‌ونقل باشد.

شناسه جهاني اموال اختصاصي (^]GIAI)

در سيستم GS1 روشی برای شناسایی دارایی در نظر گرفته‌شده است. هدف از شناسایی دارایی، شناسایی موجوديت‌های فيزيكي تحت مالکیت یک سازمان، به‌عنوان قلم كالا است. هر شرکتی که دارای پيش‌شماره شرکتی GS1 باشد، می‌تواند شناسه دارایی را برای دارایی‌های خود یا اقلام تجاری عرضه‌شده به مشتریانش اخذ نماید.

هر شرکتی که دارای پيش‌شماره شرکتی GS1 باشد، می‌تواند شناسه جهانی دارایی برگشتنی (GRAI) يا شماره جهانی دارایی ثابت (GIAI) را به دارایی خود تخصيص دهد. اگر دارایی از طرف یک شرکت ساخته‌شده بهتر است که به سازنده تحمیل کرد تا حین پروسه ساخت GIAI و GRAI را برای مشتری به کار گیرد.

نکته: هنگام پروسه سفارش دارایی مشابه، نیاز به یک GTIN است. هیچ تداخلی هنگامی‌که GTIN و GRAI (پیش‌شماره شرکتی GS1، نوع دارایی و رقم کنترل) رقم‌های یکسان داشته باشند پیش نمی‌آید، زیرا حامل داده‌ها (اعتبارسنج EDI، کد میله‌ای GS1 با شناسه کاربردی، یا EPC/RFID) بین دو کلید شناسایی GS1 تمایز قائل خواهد شد.

شناسه‌های دارایی سیستم GS1 برای دسترسی به خصوصیات و/یا ثبت تغییر مکان دارایی که در فایل کامپیوتری ذخیره‌شده است به‌عنوان کلید عمل می‌کند.

شناسه‌های دارایی ممکن است در اپلیکیشن‌ها نیز به کار رود، مثل موقعیت مکانی یا کاربر مربوطه دارایی (مثال. یک کامپیوتر شخصی یا یک‌قلم حمل‌ونقلی برگشتنی) یا اپلیکیشن‌ها پیچیده، مثل ضبط خصوصیات دارایی برگشتنی (مثال. سبد حمل گوشت)، تغییرات مکانی، تاریخچه طول عمر و باقی داده‌های مرتبط برای اهداف حسابداری.

شكل 6: ساختار كد GIAI

پيش‌شماره شركتي GS1 توسط سازمان‌هاي عضو GS1 براي شركت‌هایي كه کد GIAI را صادر می‌کنند (در اینجا مالك اموال اختصاصي) اختصاص مي‌يابد. اين شماره در سطح جهان منحصربه‌فرد است.

ساختار و ظرفيت شماره مرجع دارايي اختصاصي با توجه به ديدگاه و صلاحديد مالك پيش‌شماره شركتي GS1 براي شناسايي منحصربه‌فرد هر دارايي اختصاصي مشخص مي‌شود و مي‌تواند حرفي-عددي ثبت شود.

شناسه جهاني اموال برگشتني (GRAI)

دارایی قابل‌برگشت، بسته یا تجهیزات ترابری باارزش مشخص و قابلیت استفاده مجدد است؛ مانند شيشه نوشابه چند بار مصرف، کپسول گاز، پالت فلزی یا صندوق چوبی. شناسایی دارایی قابل‌برگشت در سیستم GS1، با استفاده از شناسه‌ جهانی دارایی قابل‌برگشت، امکان ردیابی مي‌شود و ثبت داده‌های مرتبط را فراهم می‌کند.

شناسه GRAI شامل پيش‌‌شماره شرکتی GS1 كه مربوط به شرکتی است که شناسه‌ی دارایی قابل‌برگشت را اختصاص می‌دهد، مي‌باشد و به دنبال آن، نوع دارایی نیز لحاظ می‌شود. اگرچه سازمان GS1 پیشنهاد می‌کند که تخصیص شماره‌ها به‌صورت متوالی باشد، اما ساختار كد بر عهده شرکت تخصیص دهنده است. استفاده از شماره‌سریال، اختیاری است و می‌تواند جهت تفكيك يك دارايي مستقل از بين يك نوع مشخص از دارایی‌ها، استفاده گردد.

كاربرد رایج این رشته عناصر، ردیابی ظروف چند بار مصرف است. شركت مالك ظرف، پالت یا کانتینر، از يك کد ‌میله‌ای حاوی شناسه GRAI بر روی آن‌ها استفاده می‌کند. این کار با استفاده از تکنیک علامت‌گذاری دائمی انجام می‌شود. این کد میله‌ای، یک‌بار هنگامی‌که ظرف به دست مشتری مي‌رسد، اسكن می‌شود و یک‌بار نیز زمانی که ظرف برگشت داده می‌شود. عملیات اسكن به مالک ظرف این اجازه را می‌دهد که تاریخچه چرخه زندگی ظرف را به‌طور خودکار رصد کرده و در صورت نیاز، تصمیماتی را اتخاذ نماید.

شكل 7: ساختار كد GRAI

روش دقيق مورداستفاده جهت تخصيص کدهای GRAI در نظر گرفتن ديدگاه سازمان ذی‌ربط است. بااین‌حال يك شماره منحصربهفرد «نوع دارايي» ميبايست براي هر دارايي شناسایی‌شده، تعيين شود و براي سهولت امر،‌ سيستم GS1 پيشنهاد ميكند كه شمارهها به‌صورت متوالي اختصاص يابد و حاوي عناصر طبقهبندي نباشد.

زماني كه تشخیص نوع دارايي مقدور نيست (به‌عنوان‌مثال اقلام نمايش داده‌شده در موزه) يا زماني كه كاربرد شناسه نوع دارايي لازم نيست (مانند زماني كه قلم، تنها براي يك نوع یکسان از دارايي استفاده ميشود) شناسه GIAI استفاده شود.

براي رمزنگاري كد GRAI در يك كد ميلهاي GS1-128، بايد يك صفر به منتهی‌الیه سمت چپ اضافه شود تا طول تعریف‌شده براي 14 رقم، شماره شناسايي دارايي توليد شود.

شماره جهانی رابطه خدماتی (GSRN)

شماره جهانی رابطه خدماتی (GSRN) یک شماره برای شناسایی رابطه بین یک سازمان ارائهکننده خدمات و کسانی که از این خدمات بهره میبرند، است. GSRN شناسایی منحصربهفرد و بدون ابهام را میسر میکند. این شماره کلیدی برای دسترسی به اطلاعات ذخیره‌شده بر روی سیستمهای کامپیوتری، مربوط به خدمت/خدمات ارائهشده و دریافت شده است و در برخی موارد، این خدمات میتواند دوباره تکرار شوند. GSRN همچنین میتواند برای ارجاع به اطلاعات مبادله شده از طریق مبادله الکترونیکی دادهها (EDI) مورداستفاده قرار گیرد.

هنگام استفاده از GSRN، اغلب دو نوع از روابط ممکن است نیاز باشد تا در یک تراکنش موردتوجه قرار گیرد:

1. ارتباط بین سازمان ارائهدهنده خدمت و دریافتکننده واقعی خدمت

2. رابطه بین سازمان ارائهدهنده خدمت و مهیاکننده واقعی خدمت.

حتماً باید این نکته در نظر گرفته شود که هدف از کاربرد GSRN این نیست که یک خدمت را به‌عنوان قلم تجاری شناسایی کنیم؛ بلکه از GSRN برای شناسايي خدماتی كه یک سازمان به مشتریانش ارائه مي‌دهد (مانند ارائه خدمات پس‌ازفروش توسط یک شرکت کامپیوتری به یک خریدار خاص) استفاده می‌شود.

شكل 8: ساختار كد GSRN

شناسه جهاني نوع سند براي كنترل سند (GDTI)

اصطلاح «سند» به طيف گسترده‌اي از هر برگه يا فايل ديجيتالي اطلاق مي‌گردد. شناسه جهاني نوع سند مي‌تواند براي شناسايي هر نوع سندي، اما نه محدود به موارد زير استفاده شود:

• اسناد تجاري (مانند صورتحساب، سفارش خريد)
• اسنادي كه براي اثبات حقوق است (مانند سند مالكيت)
• اسنادي كه براي اثبات تعهدات است (ابلاغيه يا فراخوان براي خدمت سربازي)
• اسناد شناسايي (مانند گواهينامه رانندگي، گذرنامه و غيره)
• عكس‌ها

صادرکننده سند به طول معمول مسئول شناسايي سند است، كه اين سند مي‌تواند به‌صورت فيزيكي يا مجازي باشد؛ مانند اطلاعات ذخيره در يك پايگاه داده. این‌گونه اسناد به‌طورمعمول نياز به ذخيره‌سازي اطلاعات اختصاص داده‌شده در سند هستند.

مثال‌هايي از اسنادي كه مي‌توانند با GDTI شناسايي شوند، شامل موارد زير مي‌شوند اما فقط محدود به اين موارد نيست:

• اسناد ثبت املاك
• برگه‌هاي مالياتي
• رسيدهاي ارسال و دريافت
• فرم‌هاي اظهارنامه‌ي گمركي
• بيمه‌نامه‌ها یا قراردادهاي بيمه‌
• صورتحساب‌هاي داخلي
• اسناد روزنامه رسمی
• گواهي‌ها و مدارك تحصيلي
• اسناد شركت‌هاي حمل‌ونقل
• اسناد شركت‌هاي پستي
• ساير موارد

کدهای GDTI توسط منتشركننده سند تخصیص می‌یابند. کد GDTI به‌عنوان كليدي براي دسترسي به اطلاعات پايگاه داده‌ها استفاده ميشود كه براي فرآيند كنترل سند لازم است (معمولاً توسط سازمان صادركننده نگهداري مي‌شود). براي همه كلاس‌هاي سند كه باهدف يكساني منتشر ميشوند، از نوع سند مشابهي استفاده مي‌شود. سپس نوع سند براي ارجاع به مشخصات سند مورداستفاده قرار مي‌گيرد. به‌عنوان‌مثال:

• منتشركننده سند
• حق يا الزام دقيقي كه سند اعمال مي‌كند
• نوع سند (مانند بیمه‌نامه، اوراق دولتي)
• زماني كه مشخصات سند متفاوت هستند بايد از نوع سند متفاوتي استفاده شود.

لازم است هر سند با توجه به ماهيت آن، متناسب با گيرنده موردنظر تهيه شود. بنابراين علاوه بر نوع سند به يك شماره مرجع منحصربه‌فرد نياز است. تمام نسخه‌هاي كپي يك سند، بايد از يك شماره يكسان استفاده كنند. شماره‌سریال اختياري است و توسط منتشركننده سند تعيين ميشود و در مجموعهاي از اسناد منتشرشده تحت نوع سند یکسان، منحصربهفرد است. در حالت ایده آل بخش سريال باید به‌صورت متوالي براي هر سند توليدشده جديد، تخصيص يابد. بخش سريال جهت ايجاد ارتباط و تبادل اطلاعات دقيق در مورد يك سند خاص، مورداستفاده قرار مي‌گيرد؛ مانند:

• نام و آدرس گيرنده
• تناظر با جزئيات يك سند خاص

شكل 8: ساختار كد GDTI

GS1 Application Identifier چيست؟

این بخش، مفهوم، ساختار و عملکرد رشته‌هاي عناصر سیستم GS1 را كه می‌توانند به‌درستی در برنامه‌های کاربردی کاربران پردازش شوند، تشريح مي‌كند. یک‌رشته عناصر، ترکیبی از یک شناسه کاربردی GS1 و فيلد داده‌هاي مربوط به آن است. برخیAI ها محدودیت‌های قاعده‌ای دیگری نیز دارند، مثلاً تنها عددی هستند. تعریف هر AI را در زیر می‌توانید ببینید.

براي پردازش خودکار رشتههای عناصر در برنامههای کاربردي، لازم است اطلاعاتي درباره نوع تراكنش مربوطه، وجود داشته باشد. رشته‌هاي عناصر میتوانند توسط نمادهاي كد ميله‌اي GS1-128، دیتا بار GS1، نمادهاي تركيبي GS1 و دیتا ماتریس GS1 و کد GS1 QR حمل شوند.

زمانی که شناسه GS1 با طول از پیش تعیین‌شده و ویژگی‌ها باهم رمزگذاری شوند، شناسه GS1 باید قبل از ویژگی‌ها قرار بگیرد. در بیشتر موارد رشته عناصر با طول از پیش تعریف‌نشده باید بعد از رشته عناصر با طول از پیش تعریف‌شده قرار بگیرند. توالی رشته عناصر از پیش تعریف‌شده و نشده باید در اختیار مالک نام تجاری باشد.

نتيجه‌گيري

امروزه با توجه به گسترش مرز‌هاي تجارت و افزايش تعاملات تجاري بين ملل مختلف، بيش از بيش وجود استاندارد‌ها اهميت پيدا مي‌كند. وجود یک‌زبان مشترك تجاري باعث كاهش‌ هزينه‌ها در سرتاسر زنجيره تأمین و ايجاد يكپارچگي مي‌شود. سرعت پاسخ و بهره‌وري در زنجيره بالاتر مي‌رود و همه ذينفعان زنجيره‌هاي تأمین از آن سود مي‌برند. سازمان جهاني GS1 به‌عنوان اولين و بزرگ‌ترین سازمان است كه اقدام به توسعه استاندارد‌ها در زنجيره‌هاي تأمین مختلف ازجمله خرده‌فروشي، بهداشت و درمان، صنايع غذايي و غيره نموده است و باعث ايجاد تحولات بزرگي در صنايع مختلف شده است. آشنايي و استفاده از اين استاندارد‌ها در هر يك از بخش‌هاي صنعتي مزايايي همچون افزايش بهره‌وري، تسهيل امور فرآيندي، ايجاد سيستم رديابي در سطح بين‌المللي، مبارزه با جعل و قاچاق، افزايش شفافيت زنجيره تأمین، ايجاد راه‌هاي جديد براي تعامل و كار با يكديگر و غيره را ايجاد مي‌كند