ماهنامه شماره 29 (دی ماه 1396)
مقدمه
سازمان جهانی استاندارد GS1 همیشه به دنبال راه‌حل‌های جدید برای مدیریت جریان اطلاعات در زنجیره تأمین است و همواره خود را به‌روز نگاه می‌دارد. GS1 در سال‌های اخیر کارگروه‌هایی برای توسعه استانداردها در حوزه‌های جدید شکل داده است. ازجمله مهم‌ترین حوزه‌های جدید، اینترنت اشیا و Block chain است. با توجه به فعالیت GS1 در مدیریت اطلاعات و در اختیار داشتن بزرگ‌ترین پایگاه‌های داده اطلاعات محصولات FMCG بررسی Block chain ضرورت بیشتری پیدا می‌کند. موضوع جدید GS1 Cloud و بحث در اختیار داشتن اطلاعات محصولات هر کشور درون مرزهای جغرافیای خود یکی دیگر از عاملین ورود GS1 به Block chain است.
Block chain یا زنجیره‌های بلوکی
همه فناوری‌های پیچیده اطراف آدم‌ها را امثال خودشان ایجاد کرده‌اند و با نگاهی دقیق‌تر به آن فناوری‌ها درمی‌یابند که آن‌ها بسیار ساده‌تر از آن چیزی هستند که فکرشان را می‌کردند.
زنجیره‌های بلوکی به تعبیر بسیار ساده رکوردهایی از اطلاعات هستند که به شکل زنجیروار (هر رکورد یک حلقه زنجیر) در پایگاه داده‌ای مشترک ثبت‌شده‌اند که یک نسخه از آن در اختیار همه طرفین استفاده‌کننده از اطلاعات وجود دارد.
این پایگاه داده مشترک، انقلابی در تکنولوژی ایجاد خواهد نمود که آینده بشر را تغییر خواهد داد. این پایگاه داده یکجا و در اختیار یک نفر نیست که بسیاری از آدم‌ها در آن اطلاعاتشان را به اشتراک بگذارند بلکه میلیاردها نسخه از اطلاعات ثبت‌شده در کامپیوترهای خانگی و تجاری در سراسر جهان ذخیره می‌شوند و این یعنی این‌یک پایگاه داده متمرکز نیست و یک پایگاه داده غیرمتمرکز است.
ارسال و دریافت پول یکی از مواردی است که می‌تواند اطلاعاتشان در این پایگاه داده مشترک غیرمتمرکز ثبت شوند که در حال حاضر رایج‌ترین کاربرد Block chain محسوب می‌شود و حتماً نام بیت کوین به گوشتان رسیده است.
خلاقیت و وجه تمایز این نوع پایگاه داده این است که دیگر نیازی به یک شرکت مرکزی برای نگه داشت اطلاعات نیست و این یعنی دیگر نیاز به واسطه‌ها نیست. این پایگاه داده متعلق به هیچ فرد و سازمان نیست این اطلاعات متعلق به همه افرادی است که یک کپی از آن اطلاعات رادارند؛ اما این بدان معنا نیست که هر یک از افرادی که دارای کپی هستند، کنترل دارند.
در مورد بیت کوین سؤالی که ممکن است پیش آید این است که اگر یک بانک واحد وجود نداشته باشد پس پول‌ها کجا ذخیره می‌شوند؟ در حقیقت هیچ مخزنی از سکه یا پول وجود ندارد و تنهای این‌یک رکورد در پایگاه‌های داده غیرمتمرکز است که با عنوان پول شناخته می‌شود.
شکل 1: فرآیند جریان اطلاعات در Block chain
بخش‌های مربوط به تکنولوژی Block chain چیست؟
Block chains پایگاه‌های داده مشترکی برای ثبت چیزهایی هستند که هیچ‌وقت تغییر نمی‌کنند و همیشه رو به رشد هستند، به خاطر تصمیمات مربوط به طراحی فناوری، دست بردن در رکوردهای این پایگاه داده غیرممکن است. اگر شخصی که یک یا چند نسخه از این اطلاعات را در رایانه‌های خود داشته باشد و سعی کند به‌طور غیرقانونی آن را تغییر دهد، آن تغییرات توسط بسیاری از رایانه‌های دیگر درروند تأیید این تغییرات هستند، رد می‌شود و داده‌ها باهم تطابق نخواهند داشت.
در ادامه ویژگی‌های این پایگاه‌های داده ارائه‌شده است:
- شیوه رایج تکنولوژی رهبری غیرمتمرکز
- هیچ سازمانی نمی‌تواند حاکمیت اطلاعات و فرآیندهای اعتبارسنجی آن را کنترل کند
- آن‌ها صرفاً توزیع‌شده نیستند (در شکل بعدی توضیحات ارائه‌شده است)
- آن‌ها ممکن است برای قوانین اعتبارسنجی، داده و تراکنش‌ها، رویه‌ها را ذخیره‌سازی کنند
- آن‌ها به‌عنوان «قراردادهای هوشمند» شناخته‌شده‌اند و توسط هر شرکت‌کننده مستقل قابل‌اثبات است
- آن‌ها می‌توانند رمزنگاری ارز را پشتیبانی کنند
- برای پایگاه‌های داده‌ای که درگیر تراکنش‌های پرداختی هستند، مورداستفاده قرار می‌گیرد
- برای جبران همکاری سازمان‌ها با دولت این موضوع می‌تواند به‌صورت بالقوه مفید باشد (البته Block chain گران است)
قرارداد هوشمند چیست؟
قراردادهای هوشمند یک مفهوم جدید در Block chain است که بر گسترش و پیشرفت خدمات مبتنی بر Block chain تأثیر به سزایی خواهد داشت. این قراردادها همه‌چیز و آینده کسب‌وکارها را تغییر خواهند داد.
قراردادهای هوشمند بدون نیاز به واسط و به‌صورت خودکار انجام می‌شوند. قراردادهای هوشمند یک شفافیت بی‌نظیر ایجاد می‌کند و تأثیر زیادی بر خدمات بانکی، بیمه، دولتی و غیره خواهد گذاشت.
قرارداد هوشمند امکان مبادله ارز، املاک و هر چیز دیگری که نیاز به یک‌راه شفاف و منطقی دارد بدون نیاز به‌واسطه فراهم می‌کند.
در قرارداد هوشمند که بر بستر Block chain است:
- منطق قرارداد با رایانه نوشته می‌شود.
- در Block chain ذخیره و تکثیر می‌شود.
- توسط رایانه‌هایی که در Block chain هستند اجرا می‌شوند.
- نتیجه آن می‌توانند بر حساب‌ها اعمال شود.
قراردادهای هوشمند چگونه کار می‌کنند؟
قراردادهای هوشمند در پلتفرم اتریوم برنامه‌نویسی می‌شوند. محاسبات را انجام می‌دهند (مثل محاسبه سود یک معامله)، اطلاعات مربوطه را ذخیره می‌کنند، تراکنش‌های بین کاربران را انجام می‌دهد.
این قراردادها خودکار هستند و توسط هیچ‌کس کنترل نمی‌شوند و فقط توسط کدهای دستورالعمل که دو نفربر آن توافق می‌کنند اجرا می‌شود.
مطرح‌ترین Block chain عمومی که از قرارداد هوشمند استفاده می‌کند اتریوم است. اجرای قراردادهای هوشمند نیازمند اتر (به‌اصطلاح سوخت موردنیاز برای محاسبات رایانه‌ای) است.
شکل 2: مثال در اتریوم
پایگاه‌های داده متمرکز، توزیع‌شده، غیرمتمرکز:
در شکل زیر انواع پایگاه‌های داده در تقسیم‌بندی به لحاظ تمرکز ارائه‌شده است:
شکل 3: انواع پایگاه داده
بنابراین همان‌طور که ارائه شد پایگاه‌های داده یا می‌توانند به شکل متمرکز یا توزیع‌شده و یا غیرمتمرکز باشند که در حالت غیرمتمرکز نواقص موارد قبل با توجه به استفاده مشترک ذینفعان مختلف مرتفع شده است.
در حالت متمرکز یک پایگاه داده واحد وجود دارد و یک مالک دارد که در این حالت اگر مالک آن یا سازمان دارنده آن پایگاه داده دچار مشکلی شوند درنتیجه گروه‌هایی که از آن پایگاه داده استفاده می‌کردند دچار مشکل خواهند شد. در ضمن اگر یک مشکل فنی به لحاظ سخت‌افزاری سرورها یا پشتیبان گیری و یا مسائل نرم‌افزاری به برای پایگاه داده وجود آید نتیجه همانی است که در فوق اشاره شد.
در حالت توزیع‌شده همان‌طور که ملاحظه می‌شود چنانچه به لحاظ فنی یکی از پایگاه‌های داده دچار مشکل شوند، سیستم انعطاف‌پذیر است و همه اطلاعات از دست نخواهند رفت ولی همانند حالت قبل در برابر شکست‌های سازمانی مقاومت ندارد و به‌احتمال‌زیاد سیستم به هم خواهد ریخت.
در حالت غیرمتمرکز همان‌طور که در تصویر اشاره‌شده است مشکلات حالت‌های قبل وجود نخواهد داشت.
چه کسی به پایگاه‌های داده غیرمتمرکز نیاز دارد؟
در این قسمت به‌صورت خلاصه و در چند جمله علت به وجود آمدن پایگاه‌های داده غیرمتمرکز شرح داده می‌شود. در حقیقت کسانی هستند که برایشان این‌یک نیاز محسوب می‌شود. در ذیل به آن‌ها اشاره‌شده است:
- سیستم‌هایی که شامل بسیاری از سازمان‌هایی هستند که اعتماد متقابل به یک مقام مرکزی ندارند ممکن است نیاز به پایگاه‌های داده غیرمتمرکز داشته باشند.
- هنگامی‌که سیستم توسط چند رقیب استفاده می‌شود و به یک سازمان مرکزی یا به یک «واسطه معتمد» اعتماد ندارند.
- سیستم‌هایی که نیاز به مدیریت سناریوهای وابسته به حاکمیت ملی دارند، ممکن است نیاز به پایگاه‌های داده غیرمتمرکز داشته باشند
- برخی ملل هرگز به یک سیستم انحصاری که در یک کشور غیر از خود باشد اعتماد نمی‌کنند
- سیستم‌هایی که نیاز به تداوم مطلق دارند، نیاز به تمرکز ندارند (در این سیستم‌ها هر مالکی از شبکه خارج شود نیاز هست که عملیات‌ها تداوم و ادامه داشته باشند)
- سیستم‌هایی که در آن امکان افزوده شدن یک نود یا گره جدید و برداشت همه اطلاعات قبلی وجود داشته باشد.
لازم به ذکر است که بسیاری از پایگاه داده‌های توزیع‌شده در کشورهای مختلف وجود دارند (وب‌سرویس‌های آمازون و سایر سیستم‌عامل‌ها وجود دارند که گزینه‌های پیکربندی زیادی را ارائه می‌دهند)
تقسیم‌بندی یک «حقیقت واحد»:
در حقیقت Block chain تضمین می‌کند که هر گره همه تراکنش‌های را ببیند و این‌یک رویکرد آشنا برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات در زنجیره‌های عرضه سنتی نیست. و به‌صورت تضمینی با استفاده از این تکنولوژی می‌توان گفت:
“من میدانم”
“من میدانم که تو هم میدانی”
“من میدانم که تو میدانی که من میدانم”
Block chains به جلوگیری از ابهام در ترتیب وقایع و تراکنش‌های کمک می‌کند. از طریق مرتب‌سازی و پردازش (با هماهنگی) تنها و همیشه یک نسخه از حقیقت را تضمین می‌کند و به همین دلیل Block chains برای سیستم‌های مالی بسیار جالب هستند. در این تکنولوژی باید:
-
-
- تمام گره‌ها باید بتوانند با یک حقیقت همگرا شوند
- باوجود عدم اعتماد متقابل به یک سازمان مرکزی، بااین‌حال حقیقت باید برای همه قابل‌دستیابی باشد و بدون اینکه هیچ سازمانی نسبت به دیگری برتری داشته باشد (هیچ داوری هم وجود ندارد)
-
یک Block chain تنها یک پایگاه داده است ولی یک نوع منحصربه‌فرد از آن‌ها زیرا:
-
-
- شما نمی‌توانید در آن داده‌ها را تغییر دهید
- شما نمی‌توانید داده‌ای را حذف کنید
- شما نمی‌توانید استعلامی از داده‌ها داشته باشید
-
و همه این‌ها بدین معناست که مجموعه‌ای از داده‌های بزرگ خواهیم داشت.
ولی شما در Block chain می‌توانید داده‌ها را به اشتراک بگذارید. داده‌های خاصی که به‌هیچ‌عنوان تغییر نمی‌کنند.
این بدان معناست که داده‌هایی که در GS1Cloud هستند می‌توانند در یک Block chain به اشتراک گذاشته شوند. (داده‌های رویدادی، داده‌های تراکنشی و هر داده اصلی)
چه چیزی Block chain را جذاب می‌کند؟ اشتراک‌گذاری داده‌ها
جذابیت Block chain این است که هر شرکت می‌تواند با اعتماد داده‌هایش را به اشتراک بگذارد.
برای برخی از صنایع کل، این‌یک مفهوم ناآشنا است ولی براي صنايعي كه با تبادل اطلاعات آشنا و به آن علاقه‌مند هستند، Block chain يك روش جذاب براي به اشتراك‌گذاري اطلاعات و افزايش آگاهي به‌منظور نياز به تبادل اطلاعات بين بخش‌هاي مختلف سازماني، ارائه مي‌كند.
براي GS1 تبادل اطلاعات يك مفهوم آشنا است كه از گذشته تاکنون در مورد آن صحبت كرده و در آن تجربه دارد.
رويكرد‌هاي تبادل اطلاعات چندين روش وجود دارد:
شکل 4: بانک‌های اطلاعاتی آشنا و غیر آشنا GS1
نظرات مختلف درباره Block chain:
Block chain به‌عنوان يك تكنولوژي تبادل اطلاعات موافقین و مخالفین خاص خود را دارد که در ذیل نظرات هر گروه ارائه‌شده است:
- موافقين این تکنولوژی می‌گویند اين مهم‌ترين مزيت است که شما مي‌دانيد كجا تمامي اطلاعات را پيدا كنيد، همين‌طور همه مي‌توانند به اطلاعات دسترسي پيدا كنند.
- مخالفين این تکنولوژی می‌گویند
- این تکنولوژی به شکل بالقوه بسيار گران است همچنین در طول زمان به‌جای كاهش هزينه با افزايش هزينه روبه‌رو است و
- در این تکنولوژی اطلاعات در دسترس عموم قرار مي‌گيرد. راه‌حل‌های مختلف برای این موضوع وجود دارد، اما پیچیده هستند و بر رمزنگاری اطلاعات تکیه می‌کنند.
- تكنولوژي جديدي است و به بلوغ نرسيده است.
- فقط برای سیستم‌هایی که نمی‌توانند به یک‌طرف مرکزی برای مدیریت داده‌ها اعتماد کنند، ارزشمند هستند
كجا GS1 درگير مي‌شود و كجا“Block chain” درگير مي‌شود؟
در شکل زیر به‌صورت خلاصه و شماتیک نقش GS1 و Block chain نمایش داده‌شده است:
شکل 5: عملکرد استانداردهای GS1 در Block chain
همان‌طور که در شکل هم مشخص است Block chain يك بانك اطلاعاتي است GS1; تسهيل‌كننده استاندارد‌سازي اطلاعات است.اما GS1 بايد به‌عنوان سازماني كه در زمينه ايجاد زبان جهاني شناسايي و تبادل اطلاعات كارهايي انجام داده است، در تمامي محافلي كه در مورد تكنولوژي Block Chain صحبت مي‌شود، شركت كند. اين كار و سيستم استاندارد‌هاي GS1 بايد باعث افزايش شتاب پروژه‌هاي نوظهور Start-up براي صنايعي شود كه مي‌خواهند براي به اشتراك‌گذاري اطلاعات خود از Block Chain استفاده كنند.
مزايا و درآمد بسيار زيادي پشت ايده Block chain وجود دارد و همچنين يك فرصت است براي شركت‌هاي استارت آپ و صنايعي كه در اين حوزه فعاليت مي‌كنند، كه چرخ را دوباره اختراع نكنند زيرا آن‌ها نمي‌دانند كه در اين زمينه استاندارد‌هاي GS1 وجود دارد و همچنين نمي‌دانند كه استاندارد‌هاي GS1 مي‌تواند در وقت و هزينه آن‌ها صرفه‌جويي كند.
GS1 مسئول ارتباط گسترده با صنعت و رسانه‌ها است تا اطمينان حاصل شود كه آگاهي لازم از استاندارد‌هاي اساسي GS1 كه مي‌توانند در مکانیسم‌های مختلف تبادل اطلاعات مانند Block chain، مورداستفاده قرار بگيرد، حاصل شود.
«به گفته یکی از پژوهشگران ارشد دانشگاه سوری، تکنولوژی Block chain می‌تواند پاسخگو هدر رفت مواد غذایی و ايجاد قابليت ردیابی براي آن باشد.»
جمع‌بندی:
بنابراین با توجه به جهانی بودن GS1 و داشتن 112 نمایندگی در سراسر جهان با تفاوت سیاست‌گذاری‌های دولتمردان و فرهنگ‌های مختلف به نظر می‌رسد در چند سال آینده باید شاهد استفاده از Block chain در GS1 بود. این در حالی است که استانداردهای ردیابی GS1 و بسیاری دیگر از استانداردهای GS1 تأکید بر ایجاد شفافیت در زنجیره تأمین دارند و یکی از مهم‌ترین رهاوردهای Block chain است.
صاحب امتياز