ماهنامه شماره 29 (دی ماه 1396)
مقدمه
از دیرباز بشر برای تداوم حیات خود اقدام به خریدوفروش به‌واسطه معاوضه جنس به جنس کرده است معاوضه دو جنس باهم بدون تعیین ارزش و معیاری برای سنجش، فقط به خاطر رفع نیازهای روزمره بوده و بعد از مدتی پول جای کالا را گرفت و بدین گونه تجارت شکل دیگری به خود گرفت. خرید سنتی، تجربهای است که قدمت آن به صدها سال می‌رسد، درواقع از زمانی که انسان پا بر کره خاکی گذاشت و نیاز به تبادل کالا و خدمات پیدا کرد، خریدوفروش سنتی شکل گرفت.
در عصر حاضر با گسترش اینترنت و پیدایش بانکداری الکترونیکی نوعی دیگری از خریدوفروش به نام خرید اینترنتی شکل‌گرفته است، بسیاری از عوامل در زندگی امروزی دست‌به‌دست هم دادهاند تا افراد را به سمت فروشگاههای اینترنتی بکشانند؛ درعین‌حال هنوز هم بسیاری از افراد، خرید سنتی را به خریدهای اینترنتی ترجیح میدهند؛ اما واقعاً کدام روش درست است؟
تنوع بسیار بالای کالا در فروشگاههای اینترنتی و اطلاعات کافی مانند مشخصات فنی، توضیحات و چند تصویری که برای هر محصول ارائه میشود نکته قابل‌توجه در فروشگاههای اینترنتی است که در اختیار بازدیدکنندگان قرار میگیرد و به‌تازگی این مدل از خرید علاوه بر کشورهای پیشرفته که سالیان سال سرگرم پیشفروش اینترنتی و خرید اینترنتی بودند، در دیگر کشورها هم رواج پیداکرده و امروز در کشور خودمان کمتر کسی هست که با اصطلاح فروشگاه اینترنتی مواجه نشده باشد. سایتهای اینترنتی مملو از فروشگاههای اینترنتی است که تحت عنوان فروشگاه مجازی به فعالیت میپردازند و گردش در این سایتهای فروشگاهی حس بودن در فروشگاههای واقعی و فیزیکی را به شما القا میکند؛ اما ایجاد یک فروشگاه اینترنتی و راهاندازی کسب‌وکار در این زمینه، چندان کار سادهای نخواهد بود. برخی از این فروشگاهها با مشکلاتی مختلفی روبرو میشوند که در بسیاری از مواقع مانع رشد و ادامه حیات آن‌ها میشود. یکی از مشکلاتی که این فروشگاهها با آن مواجه میشوند، مشکل صحت دادههای ارائه‌شده به مشتریان است که در این مقاله به تحلیل آن‌ها میپردازیم.
فروشگاه اینترنتی و فروش آنلاین چیست؟
فروشگاهی که با طراحی یک سایت فروش، محصولات مختلف یک یا چند شرکت را به‌صورت اینترنتی و بدون نیاز به مراجعه حضوری مشتریان به فروش میرساند. پس درواقع، خرید اینترنتی نیز نوعی خرید است که از طریق فروشگاههای اینترنتی انجام میشود. از مهمترین و بزرگ‌ترین سایتهای خرید اینترنتی میتوان به eBay، Alibaba و Amazoon در سطح جهانی و دیجی کالا در کشور خودمان اشاره کرد
در این نوع فروشگاه که بعد از به وجود آمدن اینترنت پا به عرصه وجود گذاشتند، فروشنده لیست و مشخصات کالاهای خود را در سایت قرار میدهد و خریدار پس از مراجعه به این سایت و مطالعهی مشخصات و ویژگیهای کالا، نسبت به ثبت سفارش خرید از فروشگاه اقدام میکند. این سفارش‌ها پس از بررسی و تأیید نهایی توسط مسئولان سایت با توجه به نوع کالا و حجم و وزن آن توسط پیک موتوری، پست یا باربری به آدرس سفارش‌دهنده ارسال میشود و وجه کالا به روشهای مختلف قابل پرداخت است. امروزه تجارت الکترونیکی در سرتاسر دنیا بسیار رواج پیداکرده است.
تاریخچه
اولین بار در سال ۱۹۹۱ تیم برنرز لی تجارت الکترونیک را پایه‌گذاری کرد و در سال ۱۹۹۴ که بانکداری آنلاین ایجاد شد، شرکت پیتزا هات اولین فروش اینترنتی خود را آغاز کرد. در همان سال شرکت نت اسکیپ ارتباط امنیت لایه انتقال (SSL) را ابداع و ایجاد کرد و خرید اینترنتی به‌وسیله این پروتکل ایجاد شد. همچنین در همان سال کمپانی آلمانی اینترشاپ(Intershop) اولین سیستم فروش اینترنتی خود را ایجاد کرد. در ۱۹۹۵ شرکت آمازون و در سال ۱۹۹۶ شرکت eBay نیز فعالیت‌های خود را شروع کردند.
اغلب پرداخت در این فروشگاههای اینترنتی به‌وسیله ابزارهای پرداخت الکترونیک قابل انجام است. کارت‌های پرداخت الکترونیک، چه به‌صورت مجازی (فقط قابل‌استفاده در فضای اینترنت) و چه به‌صورت فیزیکی اغلب قابل‌استفاده در چنین محیط‌هایی هستند. البته فروشگاههای اینترنتی محلی معمولاً قابلیت تحویل پول در هنگام دریافت کالا را نیز دارند، ولی در خریدهای اینترنتی جهانی معمولاً چنین امکانی فراهم نیست.
فروشگاههای موفق اینترنتی معمولاً ابتدا باید اعتماد مشتری را جلب نمایند تا به موفقیت دست یایند. بهترین قیمت همراه باکیفیت عرضه باید واقعی باشد؛ زیرا مشتریان در فضای مجازی به‌راحتی هر فروشگاهی را با دیگران مقایسه میکنند و تا به آن اطمینان نکنند دست به خرید نمی‌زنند.
خرید اینترنتی در جهان روزبه‌روز به‌صرفه‌تر و مناسب‌تر از گذشته شده و اجازه مقایسه قیمت/کیفیت و خدمات کالا را به مصرف‌کنندگان میدهد. بدین ترتیب رضایت مشتریان بیش‌ازپیش شده و اغلب ترجیح میدهند خرید خود را از اینترنت انجام دهند. در خیلی از موارد حتی خریداران کالای خود را در فروشگاهها انتخاب و سپس آن را از اینترنت خریداری میکنند چون به‌صرفه‌تر خواهد بود. در برخی از نقاط جهان مانند آمریکا فروشهای اینترنتی از فروشهای حضوری پیشی گرفته است و این امر عرضه‌کنندگان را بر آن داشته است که علاوه بر عرضه فیزیکی کالا/خدمات خود، عرضه اینترنتی را هم یکی از ملزومات خود بدانند.
با توجه به گسترش روزافزون فعالیت‌های اینترنتی، فضا برای کسب و کار پیرامون اینترنت نیز افزایش‌یافته است. در ایران، در چند سال اخیر کاربران اینترنتی به این کسب‌وکارها توجه جدی پیداکرده‌اند و با راهاندازی سایتهای مختلف درآمدهای ثابت و پرسودی کسب نموده‌اند.
مزایا و معایب خرید اینترنتی
الف) مزایا
صرفهجویی در زمان
با خلق و طراحی فروشگاه اینترنتی این امکان برای کاربران فراهم میشود که تنها با چند کلیک تمام نیازهای خود را خریداری کنند و این امر تا حد زیادی در زمان صرفهجویی میکند.
صرفهجویی در سوخت
بازار صنایع سوختی هرروزه با افزایش و کاهش هزینههای سوخت در جدال هستند. یکی از مزایای طراحی فروشگاه اینترنتی و خرید آنلاین این است که افراد برای خرید نیاز به وسایل نقلیه ندارند درنتیجه هزینهای برای سوخت پرداخت نخواهند کرد.
صرفهجویی در انرژی
برخی موارد خرید نیاز به زمان زیادی دارد و به همین دلیل ممکن است خستهکننده باشد. بدتر از این‌زمانی است که محصول موردنظر شما در بازار موجود نباشد. طراحی فروشگاه اینترنتی، این مشکل را نیز برطرف کرده است. در خرید اینترنتی لازم نیست شما انرژی پرارزشتان را هنگام خرید صرف کنید.
مقایسه قیمتها
یکی از مزیتهای فروشگاه اینترنتی، امکان مقایسه است. درواقع این‌یک نوآوری پیشرفته است که اجازه میدهد به‌راحتی برندها و قیمتها را تنها با چند کلیک بررسی و مقایسه کنید. با این امکان کاربران قادر خواهند بود تا مقرون به‌صرفه‌ترین فروشگاه اینترنتی را برای خرید محصول موردنظر خود انتخاب کنند.
دسترسی 24 ساعته
فروشگاه اینترنتی امکان خرید را در طول 24 ساعت روز، 7 روز هفته و 365 روز سال فراهم میکند. درحالی‌که به‌ندرت میتوانید فروشگاهی را پیدا کنید که 24 ساعته در طول تمام هفته باز باشد. طراحی فروشگاه اینترنتی این امکان را فراهم کرده و به خریدار اجازه میدهد تا به‌صورت آزاد در هر زمان که میخواهد به خرید بپردازد.
عدم وجود صف
با طراحی فروشگاه اینترنتی این مشکل نیز برطرف میشود. در هنگام خرید اینترنتی هیچ‌گونه صف طولانی برای خرید کالای موردنظر شما وجود ندارد. تمام فروشگاههای اینترنتی با ویژگیهای سفارش شخصی منحصربه‌فرد برای خرید طراحی‌شده‌اند.
جستجوی آسان کالا
این نوع طراحی سایت به کاربر این امکان را میدهد تا به‌راحتی، کالای موردنظر بارنگ، سایز، مدل و سبک خاص خود را برای خرید بیابد. علاوه بر این میتواند به‌راحتی وجود و یا عدم وجود کالاها را بررسی کند.
وسعت نامحدود فروشگاههای اینترنتی
در فروشگاههای سنتی به علت كمبود جا، امكان نگهداری تمامی محصولات بر اساس تنوع، اندازه، تركیبات و غیره وجود ندارد كه این مسئله در فروشگاه اینترنتی كاملاٌ حل‌شده است یعنی به دلیل عدم محدودیت در فضا، فروشنده میتواند سبد محصولات تولیدی خود را به متنوع‌ترین شكل ممكن به همراه توضیحات كامل و بیان برتری‌های كیفی و فنی به زبان ساده و با درج قیمتها و عکس‌های زیبا در معرض دید مشتریان قرار دهد.
كاهش هزینههای جانبی و سودآوری بیشتر
درفروش مستقیم محصولات به مشتریان در فروشگاه اینترنتی، هزینههایی از قبیل كارمزد، خواب سرمایه و سایر هزینههای جانبی کاهش‌یافته و بنابراین سود بیشتری عاید فروشنده میشود.
پرداخت اینترنتی
پرداخت اینترنتی عبارت است از پرداخت توسط کارت‌های پرداخت یا اعتباری، كسر از موجودی خریدار و واریز به‌حساب فروشنده. تمامی مراحل فوق به‌صورت اینترنتی انجام می‌پذیرد.
ب) معایب استفاده از فروشگاه اینترنتی
در خرید اینترنتی علاوه بر مزایا، معایبی نیز وجود دارد. باوجود موفقیتهایی که در طراحی فروشگاه اینترنتی وجود دارد هنوز هم وجود یکسری معایب، موجب نارضایتی و بعضاً شکایت افراد میشود. برخی از این معایب عبارت‌اند از:
عدم امکان بررسی کالا از نزدیک و لمس فیزیکی آن
یکی از مشکلاتی که در خرید اینترنتی افراد با آن مواجه هستند، عدم بررسی کالا از نزدیک و لمس فیزیکی آن است. در فروشگاه اینترنتی تنها شرح محصول و عکس آن نمایش داده میشود که این موجب بروز مشکل برای خریداران آنلاین میشود.
کاهش رضایت در لحظه
برخلاف خرید در دنیای واقعی، کاربر بعد از خرید کالای موردنظر خود از فروشگاه اینترنتی قادر به استفاده بلافاصله از محصول که موجب ایجاد رضایت بیشتر میشود، نخواهد بود. در خرید آنلاین، مشتری باید مدتی برای دریافت محصول درب منزل خود صبر کند.
موانع فناوری
سرعت‌پایین اینترنت و کندی در لود شدن صفحات سایتها و وجود مشکل برای ثبت‌نام در سایت و باز کردن حساب خرید در آن‌ها از عوامل عمده نارضایتی مشتریان از سایتهای فروش اینترنتی است. البته این مشکل بیشتر در کشورهای جهان سوم ازجمله ایران وجود دارد.
موانع امنیتی
عدم امنیت لازم برای انجام مبادلات ازجمله مهمترین نگرانیهای مشتریان است و باعث میشود که بسیاری از افراد به فروشگاههای اینترنتی اعتماد نکنند.
مغایرت داشتن اطلاعات موجود در سایت فروش با اطلاعات واقعی
تطابق نداشتن اطلاعات موجود در سایت فروش اینترنتی با اطلاعات واقعی کالا میتواند منجر به نارضایتی مشتریان از فروش اینترنتی گردد.
شکل‌های گوناگون تجارت الكترونیكی
استفاده از اینترنت بهعنوان مهمترین بستر ارتباطی در تجارت الكترونیكی هم‌زمان با رشد روزافزون شبكه جهانی ارتباطات باعث پیدایش مدلهای گوناگونی در این تجارت گردیده است. این مدل‌ها حاصل تعامل سه گروه اصلی از افراد یك جامعه، از دیدگاه اقتصادی، هستند كه عبارت‌اند از دولت یا سازمانهای وابسته(government)، سازمانهای تجاری و اقتصادی، تولیدكنندگان كالا و ارائهكنندگان خدمات (business) و درنهایت مردم عادی كه خریداران نهایی كالا یا خدمات (consumer) هستند. مدلهای مختلف تجارت الكترونیكی از تعامل دوبهدوی این سه گروه اصلی حاصل میشوند، عبارت‌اند از:
مدل B2B
در مدل B2B ارتباط بین دو یا چند سازمان، مؤسسه اقتصادی، تولیدكنندگان مواد اولیه، تولیدكنندگان انواع مختلف كالای مصرفی، ارائهكنندگان انواع گوناگون خدمات و … موردنظر است، درواقع این مدل را به‌نوعی میتوان توسعه‌یافته مدل قدیمیتر EDI دانست. مدل B2B دربرگیرنده همان عملیاتی است كه در EDI انجام میشد یعنی تبادل اطلاعات، دادهها، ثبت سفارش، خریدوفروش و … همچنان وجود دارد؛ اما در مدل جدید فرآیند ارتباطی بسیار باز و قابل‌انعطاف طراحی‌شده طوری كه تولیدكنندگان مواد اولیه، تولیدكنندگان كالاهای مختلف و فروشندگان و توزیعكنندگان بتوانند به‌راحتی با یكدیگر ارتباط مستقیم داشته باشند. این به معنی كاهش واسطهها نیز هست. موضوعی كه به‌نوبه خود باعث كاهش قیمتها میشود. عوامل ذکرشده باعث گردیده است كه این مدل بهعنوان اصلیترین مدل تجارت الكترونیكی به‌حساب آید و طی مدت كوتاهی كه از زمان پیدایش آن میگذرد درآمد قابل‌توجهی را نصیب صاحبان سرمایه سازد.
مدلهای B2C و C2B
این دو مدل بیانكننده ارتباط متقابل بین تولیدكننده اصلی كالاهای گوناگون با استفادهكننده و خریداران نهایی این محصولات و خدمات میباشند. این روزها میتوان كالاهای مختلفی از مواد اولیه صنعتی گرفته تا اتومبیل، ماشینآلات صنعتی و كالاهای عمومی مانند مواد غذایی، محصولات فرهنگی، گل و گیاه و اقلام كادویی را به همراه طیف وسیعی از خدمات مثل رزرو هتل، بلیط هواپیما، قطار، اتوبوس، اجاره ماشین و غیره به‌صورت آنلاین خریداری كرد. در این دو مدل تولیدكنندگان میتوانند مصرفكنندگان نهایی محصولات خود را شناسایی كنند و محصولات خود را به‌صورت مستقیم به آن‌ها عرضه كنند. در مدل C2B مصرفكنندگان نیز به‌نوبه خود میتوانند از بین تولیدكنندگان، آنكه شرایط مطلوب‌تر را دارا است و ازهرجهت مناسب‌تر است را انتخاب نمایند.
مدل C2C
این شیوه در تجارت الكترونیك عمدتاً بر اساس مدلی به وجود آمده است كه پیر امیدیار طراح و صاحب سایت eBay و افراد مبتكری مثل او خلق كردهاند. در مدل C2C فروشندگان اجناس این امكان را مییابند كه در یك محیط گسترده اجناس خود را به خریداران نهایی ارائه كنند. پیر امیدیار می‌گوید ایده فروش كالا از طریق وبسایت در وهله اول برای فروش شیرینیهای پخته‌شده توسط همسرش برای توزیع در شهر لس‌آنجلس به ذهنش رسید. او در طرح اولیه سایت خودش از مدل C2B استفاده كرده بود و به‌مرورزمان و توسعه این سایت مدل جدیدی را بر اساس حراج كالا و فروش اجناس دست‌دوم در دنیای حقیقی طراحی كرده است. امیدیار كوشید با توجه به طیف گسترده بازدیدكنندگان در اینترنت، بستری را فراهم كند كه فروشندگان بتوانند كالای خود را به شیوه حراج اجناس (با شیوهای مشابه دنیای واقعی) به فروش برسانند؛ اما تفاوت اصلی این نوع از حراج تعداد بیشمار شركتكنندگان و مخاطبان حراج است. امروزه به دلیل استقبال گستردهای كه از eBay به‌عمل‌آمده است، این سایت بهعنوان سمبل C2C شناخته میشود. سایت eBay توانسته است در سال ۲۰۰۲ میلادی مبلغ ۲۰ میلیارد دلار برای صاحبان خود درآمد ایجاد كند.
مدلهای در ارتباط با دولت
مدلهای مرتبط با دولت را نیز میتوان به سه دسته تقسیم كرد. دسته اول شامل مدلهای B2G و G2B است. در این دو مدل سازمانها، نهادها و مراكز دولتی و وابسته به دولت در ارتباط با مراكز اقتصادی، بنگاههای تجاری و شرکت‌های تولیدكننده و ارائهكننده كالا و خدمات هستند. در این ساختار طرفین با مراجعه به یكدیگر و تعامل باهم از طریق شبكههای كامپیوتری امور بازرگانی میان خود را انجام میدهند. این امور شامل مواردی چون گرفتن انواع مجوزها از دولت و سازمانهای مربوطه، پرداخت وجه مورد درخواست دولت، گرفتن اطلاعات از نهاد دولتی و موارد دیگری است كه همگی در این دو مدل خلاصه میشوند.
مزیت اصلی این دو ساختار صرفهجویی در انجام عملیات گوناگون برای دولت و سازمانهای مربوطه و كاهش زمان انجام این امور و كاهش نیروهایی است كه بیهوده صرف انجام کم بازده و یا بدون بازده در سازمانها میشود. دسته دوم شامل مدلهای C2G و G2C است. در این دو مدل ارتباط بین مردم و سازمانهای دولتی مطرح است و رابطه میان دولت و مردم بیش از آنكه ماهیتی تجاری داشته باشد، حول‌وحوش خدماتی كه دولت میتواند به مردم ارائه كند و یا تسهیل ارتباطات مالی مردم و دولت در زمینه امور مالیاتی و مشابه آن دور میزند. فعالیت‌های این دو مدل شامل مواردی چون گرفتن انواع مدارك شناسایی، انجام عملیات بانكی و گرفتن اطلاعات از دولت است. دسته سوم نیز بر اساس مدل G2G است كه ارتباط و تقابل بین دو سازمان دولتی دو یا چند وزارتخانه را فراهم میسازد و مواردی چون ارتباط شهرداری‌ها با پلیس، وزارت كشور، نهادهای نظامی و غیره را شامل میشود. در این مدل مبادلات میان دوسوی یك فرآیند الكترونیكی ممكن است شامل مبادلات بازرگانی باشد یا صرفاً به تبادل اطلاعات محدود باشد.
مدیریت دادهها در فروشگاههای آنلاین و مشکلات آن
یکی از چالشهای فروشگاههای اینترنتی، ناقص بودن یا مغایرت اطلاعات ارائه‌شده در این سایتها با اطلاعات واقعی محصولات است که در صورت عدم توجه به آن، میتواند منجر به نارضایتی مشتریان و حتی شکایتهای حقوقی از فروشگاههای اینترنتی گردد. این مسأله که با عنوان «کیفیت دادهها[2]» شناخته میشود، طی چند دهه اخیر موردتوجه بسیاری از سازمانها و نهادهای سیاست گزار قرارگرفته است.
يكي از موضوعات بسيار مهم در هر سامانه يا پايگاه اطلاعاتي، كيفيت دادههايي است كه در آن پايگاه اطلاعاتي ثبت و نگهداري ميشود. اهميت روزافزون اين موضوع در دنيا تا حدي است كه يك سري از استانداردها با شماره ايزو 8000 براي كيفيت دادهها توسط سازمان جهاني استاندارد (ISO) تدوين و منتشرشده است. رعايت استانداردهاي ايزو 8000 در سازمانهايي كه خروجي اصلي آن‌ها اطلاعات و داده‌هاست به ضرورتي انكارناپذير تبدیل‌شده است.
چيزي كه به خاطر سپردن آن مهم است این است که دادههای باکیفیت، دادههایی هستند که نیازها را برآورده نمايند، نه بیشتر و نه کمتر.
تعاريف مختلفی از کیفیت دادهها ارائه‌شده که در ادامه به چند مورداشاره میشود.
کيفيت دادهها به درجه خوب بودن ارائه دادهها در توصيف يک پديده واقعي اطلاق ميشود.
حالتي از تماميت، اعتبار، پايداري و ثبات (سازگاري)، به‌موقع بودن و دقت که دادههاي مناسب براي يک مورداستفاده خاص را میسازد.
فرايندها و تکنولوژي‌هايي که به دنبال تطبیق ارزش دادهها براي نيازهاي تجاري و معيارهاي قابل‌قبول هستند.
درک جوهره کیفیت دادهها برای تشخیص و مدیریت فرایند پاک‌سازی آن‌ها بسیار حائز اهمیت است. هرروز ما با انواع مختلفي از دادهها سروکار داريم، به‌طور ساده از يك نام کاربری و کلمه عبور گرفته تا ترس و نگراني ما از برگشت خوردن ماليات ساليانه و هر چیزی دراین‌بین از توافقنامه اجاره مسكن تا نامنويسي و اتاق گرفتن در يك هتل، دادههایی را طلب نموده و درخواست ميكنند. در هر يك از اين موارد، نياز به ارائه دادههایی هست که نیازمنديهايي را برآورده ميكنند. دادهها در پشتيباني و تسهيل فعاليتهاي کاري، ايجاد امکان دسترسی به رایانه، وبسایت و یا یک برنامه نرمافزاری و تطابق با مقررات موردنیاز هستند و به‌سادگی اطلاعات لازم جهت تهيه محصول یا خدمت درست و یا پرداخت هزینه آن را فراهم میکنند. نیازمندیها و الزامات مربوط به یک فعاليت در کسب‌وکار پديدار میشود و کاملاً روشن است كه میتواند از یک کسب‌وکار به کسب‌وکار دیگر و از یک سازمان به سازمان دیگر و همچنین در زمانهاي مختلف تغییر کند. تا زمانی که دادهها پاسخگوی نیازها باشند، بهعنوان دادههاي باكيفيت تلقي ميشوند.
دادهها بين طرفهاي تجاري يا در داخل هر شرکت و سازماني جريان دارند. دادههاي مهمي که در اغلب سازمانها وجود دارند مربوط به اشخاص حقيقي، اشخاص حقوقي، کالاها، خدمات و مكانها هستند. براي کار با اين دادهها (پردازش، تبادل، استفاده و …) نياز به تهيه مشخصات کاملي از هر قلم داده است و معمولاً اين مشخصهها در يک فهرست يا انبار داده (Datawarhouse) ذخيره ميشود. مهمترین دادههاي مرتبط با هر قلم، دادههاي اصلی یا اساسي (Master Data) است. اگر Master Data ها به‌درستی بررسي، کنترل و پاكسازي نشوند، در تبادل دادهها و انتقال درست و كامل و بدون ابهام مفاهيم موردنظر با مشکل مواجه خواهيم شد و اين مسأله هزينههايي را به سازمان تحميل ميکند. بايد در هرجایی که دادهها وجود دارند به مقوله کيفيت و پاكسازي آن‌ها چه ازنظر معنايي (Semantic) و چه ازنظری دستوري و نگارشي (Syntax) توجه شود. چراکه کيفيت دادهها داراي ارتباط مستقيم با هزينههاي سازماني است.
دادهها بين هر موسسه و ديگر طرفهاي کاري يا تجارياش مانند بانک، بيمه، تأمین‌کنندگان، مشتريان و غیره تبادل ميشوند. اين تبادل وقتي ميتواند درست و بينقص انجام شود كه دادههاي اساسي، باكيفيت و پاک‌سازی‌شده نزد هر دو طرف مبادله موجود باشد، چراکه بيکيفيتي دادهها، ارتباط مؤسسات را باهم سخت، پرهزينه و پراشتباه ميکند. لذا ضروري است تا تدابير لازم براي پاكسازي و بهبود كيفيت دادهها در پايگاه‌هاي داده كشور اتخاذ شود.
در بحث فروشگاههای اینترنتی نیز، موضوع در اختیار قرار دادن دادههای باکیفیت، صحیح و بهروز بسیار حائز اهمیت است. همان‌طور که گفته شد، یکی از نکات مثبت در خصوص فروشگاههای آنلاین امکان ارائه اطلاعات و مشخصات کامل محصولات و مقایسه این اطلاعات با محصولات مشابه است. این قابلیت مهم زمانی ارزشمند خواهد بود که اطلاعات عرضه‌شده، باکیفیت، صحیح و بهروز باشد. هم‌اکنون دادهها و اطلاعات مرتبط با محصولات توسط خود فروشگاههای اینترنتی و به فرمت و شیوه خاص خود در سایتهای فروش آن‌ها قرار میگیرد که ممکن کیفیت لازم را نداشته باشند؛ اما چنانچه این اطلاعات به شیوهای استاندارد توسط خود تولیدکنندگان یا مرجع تخصصی معتبری که اطلاعات محصولات را به شیوه استاندارد و هماهنگ ذخیره و در اختیار دارد، در سایت فروش، فروشگاههای آنلاین قرار گیرد، مشکل کیفیت دادهها به میزان بسیار زیادی مرتفع خواهد شد. نکته دیگر اینکه در صورت بیکیفیت بودن اطلاعات در چنین شرایطی مسئولیتی متوجه آن‌ها نخواهد بود.
كيفيت دادهها، یکی از عوامل موفقيت فروشگاههای اینترنتی و يگانه عاملي است كه سبب اعتماد و اتكاي كاربران مختلف به آن خواهد شد و بر سرعت انجام تراكنش‌ها و فعاليتهاي مربوطه مؤثر خواهد بود. اين موضوع علي‌الخصوص در پايگاه‌هايي كه دادههاي اصلي و پايه را براي استفاده در سیستم‌های عملياتي متعدد مديريت میکنند، اهميت بسيار زيادي دارد.
از ديگر مزاياي پاكسازي و بهبود كيفيت دادهها ميتوان به حذف چند زباني دادهها، ارتقاء کیفیت دادهها ازنظر معنایی (semantic) و دستوری يا نحوي (syntactic) و از بين بردن مشكل پاك و خالص نبودن اطلاعات نام برد.
راهحل كلي بهبود کیفیت و پاكسازي دادهها
برای بهبود کیفیت دادههایی که در بین سازمانها و بنگاههای مختلف مبادله میشوند، مراحل اساسی زیر پيشنهاد ميشود.
1- تدوین استانداردی هماهنگ و یکپارچه برای دادههای اساسی یا انبارهای داده سازمانها و مؤسسات برای تسهیل تبادل اطلاعات
مکانیسم ایجاد چنین استانداری به این صورت خواهد بود که یک سازمان متولی یا سازمان نگه‌دارنده دادهها (DMO[3])، استانداردهایی را – با نظر و پیشنهاد سازمانهای مطبوع و ذینفع- برای انواع مختلف اقلام داده ایجاد، پشتیبانی و هدایت میکند و آن را به‌صورت آزادانه در اختیار سازمانهای مختلف و شرکای تجاری قرار میدهد تا همگی بر اساس آن الگوی استاندارد، انبارهای داده خود را طراحی نمایند. به چنین مکانیسمی در ادبیات تجارت الکترونیکی دیکشنری فنی باز ([4]OTD) میگویند، یعنی یک مرجع جامع برای تعیین استانداردهای تبادل داده. این سازمان همچنین باید سازوکاری برای بهنگام سازی، نظارت و کنترل و به جریان انداختن کل فرایندهای جاری در سطح کشور ایجاد کند.
2- محقق شدن مرحله 1 به‌تنهایی کافی نیست، بلکه باید دادههایی که بین سازمانهای مختلف مبادله میشوند علاوه بر هماهنگ و استاندارد شدن دارای کیفیت مناسبی باشند تا بتوانند تصویری شفاف از موجودیتها ارائه دهند. لذا باید قواعد چهارگانه ذیل در مورد دادههای اساسی به‌دقت موردتوجه قرار گیرد:
– قواعد معنایی (semantic)
مجموعه اصول استاندارد برای نام‌گذاری هستند. قواعد معنایی سبب انتخاب نام متناسب با بار معنایی آن میشوند؛ یعنی نام انتخاب‌شده باید حاوی معنی متناسب با آن در فرهنگ و زبان کاربران آن باشد. توجه اصلی قواعد معنایی به معانی نامها و قسمتهای مختلف نامها معطوف است.
– قواعد نحوی و دستوری (syntactic)
قواعد نحوی ترتیب قرارگیری قسمتهای نام را برای سازگاری مفهومشان با آن قلم را مشخص میکند. این ترتیب میتواند نسبی، قطعی یا ترکیبی از این دو باشد.
– قواعد واژهای (lexical)
قواعد واژهای به‌ظاهر نامها اهمیت میدهند و سبب کاهش تکرارها و افزایش دقت در نام‌گذاری میشود. رعایت اختصار، واژگان هم‌معنی، طول نامها و املا نکاتی هستند که در قواعد واژهای به آن‌ها پرداخته میشود.
– قواعد یکتایی (Uniqueness)
قواعد یکتایی نیز سبب اختصاص نامهایی منحصربه‌فرد به اقلام میشود.
3- در صورت ایجاد یک دیکشنری فنی باز (OTD) می‌بایست مفاهیم مهم مرتبط باکیفیت دادهها ازجمله: منشأ دادهها، صحت و درستی آن‌ها، تمامیت دادهها، تحلیل و پروفایل کردن دادهها، پایش و نظارت بر مراحل مختلف فرایند چرخه دادهها، تمیز کردن و پالایش دادهها، پایداری و انعطافپذیری دادهها و بهروز بودن دادهها به‌دقت موردتوجه قرار گیرد.
راهکار GS1 برای بهبود کیفیت دادهها
سازمان جهانی GS1 برای مدیریت دادههای سازمانها و بهبود کیفیت آن‌ها راهکار مخصوص خود را ارائه میکند. از دیدگاه GS1 دادههای باکیفیت، پایه و اساس تجارت مشارکتی هستند. دادهها زمانی باکیفیت نامیده میشوند که مطابق با پنج اصل زیر باشند:
با بهبود کیفیت دادهها در زنجیره‌تامین جهانی، شرکای تجاری هزینههای خود را کاهش میدهند، بهرهوری را افزایش میدهند و سرعت ورود محصول به بازار افزایش میدهند؛ برای مثال، اطلاعات دقیقتر در مورد وزن و ابعاد محصول به بهبود حمل‌ونقل بهتر کمک میکند، نیاز به اندازهگیری چندباره یک محصول مشابه در طول زنجیره‌تامین را کاهش میدهد و تعداد منابع موردنیاز برای برنامهریزی مجدد کار را کاهش میدهد.
تأمین‌کنندگان دادهها مسئولیت هماهنگسازی به‌موقع دادههای باکیفیت خوب را بر عهده‌دارند و در عوض، گیرندگان دادهها باید فرآیندهای داخلی و رویههای خود را برای حفظ یکپارچگی دادهها با همکاران تجاری خود هماهنگ کنند. به‌عنوان‌مثال، دادههای سفارش خرید ارسالی برای تأمین‌کننده باید با دادههای دریافتی از طریق شبکه جهانی داده هم‌زمان‌سازی دادهها (GDSN) سازگار باشد.
چارچوب کیفیت دادههای GS1 برای خدمات دادههای اصلی طراحی‌شده است تا روشهای بهینه و مخصوصاً الزامات ضبط دادههای اصلی و اعتبارسنجی دادههای محصول را مشخص نماید. این مباحث، موضوعاتی را در فرایندهای مربوط به مدیریت دادهها پوشش میدهد و به بررسی استانداردهای GS1 در حوزهی پشتیبانی فرایند خدمات دادههای اصلی مانند مشخصات فنی GS1، قواعد تخصیص GTIN، استانداردهای GS1 درباره مشخصه تصویر محصول و قوانین اندازهگیری بستههای موجود در شبکه جهانی هم‌زمان‌سازی دادههای سازمان GS1، می‌پردازد.
چارچوب کیفیت دادههای GS1 مبتنی بر پروتکل صنعتی کیفیت دادهها است که شامل: 1) یک سیستم مدیریت کیفیت داده برای معتبر ساختن وجود و اثربخشی فرایندهای کسب‌وکار مدیریت دادههای کلیدی و 2) یک‌رویه بازرسی برای معتبر ساختن ویژگیهای محصول به‌صورت فیزیکی است.
- نتیجه گیری:
یکی از ویژگیهای فروشگاههای اینترنتی، امکان در اختیار قرار دادن اطلاعات جامع و کامل از محصولات و مقایسه این اطلاعات با محصولات مشابه است. این ویژگی زمانی مزیت محسوب میشود که اطلاعات ارائه‌شده، باکیفیت، صحیح و بهروز باشند و در غیر این صورت این ویژگی، عیب محسوب میگردد؛ بنابراین این قابلیت مهم زمانی ارزشمند خواهد بود که اطلاعات عرضه‌شده، باکیفیت، صحیح و بهروز باشد. هم‌اکنون دادهها و اطلاعات مرتبط با محصولات توسط خود فروشگاههای اینترنتی و به فرمت و شیوه خاص خود در سایتهای فروش آن‌ها قرار میگیرد که ممکن کیفیت لازم را نداشته باشند؛ اما چنانچه این اطلاعات به شیوهای استاندارد توسط خود تولیدکنندگان یا مرجع تخصصی معتبری که اطلاعات محصولات را به شیوه استاندارد و هماهنگ ذخیره و در اختیار دارد، در سایت فروش، فروشگاههای آنلاین قرار گیرد، مشکل کیفیت دادهها به میزان بسیار زیادی مرتفع خواهد شد.
صاحب امتياز