راهکارهای GS1 در صنعت بیمه

فصلنامه شماره 39 (پاییز 1398)

چکیده:

صنعت بیمه به دلیل ماهیت توزیع‌کنندگی ریسک و تأمین‌کنندگی منابع مالی بلندمدت در اقتصاد و به دلیل وجود رشته‌های مختلف بیمه‌ای که نقش هماهنگ‌کنندگی بازارهای مالی را بر عهده‌دارند می‌تواند به بهبود فضای کسب‌وکار کمک شایانی نماید. صنعت بیمه به‌طور مستقیم در شاخص‌ها و زیر شاخص‌های بهبود فضای کسب‌وکار وارد نمی‌شود، اما از طریق اثرگذاری بر بازارهای مالی و بر شاخص‌های بهبود فضای کسب‌وکار، می‌تواند شرایط توسعه کسب‌وکار را فراهم آورد. عملکرد استاندارد و یکپارچه سیستم‌های بیمه‌ای می‌تواند در کاهش ریسک بیمه‌ها بسیار مؤثر باشد. یکی از استانداردهای مهمی که در سطح جهانی موردپذیرش قرارگرفته و توسط 150 کشور در کسب‌وکارهای مختلف مورداستفاده قرارگرفته، استانداردهای GS1 است. ما در این مقاله سعی داریم تا جایگاه و چگونگی عملکرد این استاندارد را در برطرف کردن مشکلات صنعت بیمه‌ای کشور و بهبود فضای کسب‌وکار توضیح دهیم.

1. مقدمه

بر اساس قانون بیمه ایران، بیمه عبارت است از قراردادی که به‌موجب آن‌یک طرف (بیمه‌گر) متعهد می‌شود درازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر (بیمه‌گذار) در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی را بپردازد. متعهد را بیمه‌گر، طرف تعهد را بیمه‌گذار و وجهی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می‌شود مورد بیمه می‌نامند. به اشتراک‌گذاری یکپارچه اطلاعات بیمه‌گذار، بیمه‌گر، دارایی‌ها و اموال مورد بیمه، اسناد و به‌طورکلی خدمات ارائه‌شده یکی از نیازمندی‌های ضروری صنعت بیمه در عصر حاضر است که شفاف‌سازی اطلاعات را به همراه دارد و امکان ردیابی سوابق را فراهم می‌آورد و تحلیل داده‌های مربوط به بیمه‌گذاران را بیش‌ازپیش تسهیل می‌نماید. تحلیل داده‌های مشتریان به شرکت‌های بیمه‌ای این امکان را می‌دهد که استراتژی‌های خود را به‌درستی تدوین کرده و مشتری‌های پر ریسک خود را هرچه بهتر شناسایی کنند. استانداردهای GS1 بسته به نوع خدمت ارائه‌شده از سوی شرکت‌های بیمه‌ای و چالش‌های پیش روی صنعت بیمه، راهکارهایی را باهدف افزایش کار آیی و بهره‌وری این صنعت ارائه می‌کنند.

با توجه به بررسی پژوهشهای صورت گرفته‌شده در صنعت بیمه وضعیت موجود را میتوان به شرح ذیل مطرح کرد:

• هر بیمه‌گذار در صورت عقد قرارداد با یک شرکت بیمه، یک شماره بیمه‌نامه از سوی آن شرکت و کد یکتای بیمه‌نامه از سوی بیمه مرکزی دریافت می‌کند.
• شماره بیمه‌نامه یک کد معنادار است و هر شرکت بیمه فرمت خاصی برای این شماره در نظر گرفته است.
• هر شرکت بیمه، سامانه مختص خود را دارد که استعلام گیری و خرید خدمات از آن طریق صورت می‌گیرد.
• از طریق سامانه سنهاب بیمه مرکزی (سامانه نظارت و هدایت الکترونیکی بیمه) و با استفاده از کد یکتای بیمه‌نامه، استعلام اصالت بیمه‌نامه صورت می‌گیرد.
• سامانه‌های ارائه‌شده از سوی شرکت‌های بیمه، فقط، امکان استعلام خسارت (بدنه، شخص ثالث، درمان) و استعلام حق بیمه (بیمه بدنه، بیمه ثالث، بیمه مسافرت و غیره) را برای بیمه‌گذار فراهم می‌کنند.

2- چالش‌های صنعت بیمه

از طریق بررسی‌های صورت گرفته در سیستم کدگذاری شرکت‌های بیمه‌ای، مشخص شد که این شرکت‌ها از کد معناداری به نام شماره بیمه‌نامه استفاده می‌کنند. منظور از معنادار بودن این کد این است که هر جزء تشکیل‌دهنده آن، نمایانگر یک عنصر اطلاعاتی است و هم‌چنین، هر شرکت بیمه ساختار مصوب خود را دارد. این ساختار معمولاً اطلاعاتی نظیر سال عقد قرارداد (خرید بیمه‌نامه)، نوع خدمت ارائه‌شده، شماره واحد نمایندگی و غیره را دربرمی گیرد و همچنین هر شرکت ساختار شماره دهی خاص خود را دارد.

این موضوع باعث می‌شود که زبان مشترکی بین شرکت‌های بیمه‌ای وجود نداشته باشد و امکان ردیابی موجودیت‌هایی نظیر بیمه‌گذار در سطح گسترده را فراهم نمی‌کند. به‌عنوان‌مثال درصورتی‌که موجودیتی نظیر بیمه‌گذار به‌صورت منحصربه‌فرد و با به‌کارگیری کدهای بدون معنی شناسایی شوند، شرکت‌های بیمه‌ای قادر خواهند بود، برمبنای زبان مشترک و شناسایی منحصربه‌فردی که صورت گرفته است، ردیابی بیمه‌گذار، اموالی را که بیمه کرده است، خساراتی که دریافت نموده و به‌طورکلی ردیابی سوابق بیمه‌گذار را انجام دهند. درنتیجه ایجاد این زبان مشترک، سازمان‌های مختلفی که با شرکت‌های بیمه در تعامل هستند، به‌وضوح بیشتری را در آمار و اطلاعات تجربه خواهند کرد.

شرکت‌های بیمه با حجم وسیعی از اسناد در حین عقد قرارداد، دریافت حق بیمه، بازرسی و پرداخت خسارت روبرو هستند. این اسناد به دو حالت کاغذی و الکترونیکی ایجاد می‌شوند. در حال حاضر ردیابی این اسناد به این صورت که چه سندی توسط چه فردی و به چه دلیلی ایجادشده است و به کدام بیمه‌گذار مربوط هست با صرف زمان همراه است. با استفاده از استانداردهای GS1 هر سند به‌صورت منحصربه‌فرد شناسایی و به بیمه‌گذار مربوطه متصل می‌شود. تمامی اطلاعات مربوط به بیمه‌گذار، سند، خدمت و غیره در یک پایگاه داده یکپارچه جمع‌آوری می‌شود و امکان مدیریت اسناد فراهم می‌شود.

3- معرفی راهکارهای GS1 برای حل چالش‌های صنعت بیمه

در دنیای رقابت عصر حاضر موضوع مدیریت ارتباط با مشتریان به مقوله‌ای مهم و تأثیرگذار بر ثبات و سودآوری سازمان‌ها تبدیل‌شده است. ابزارها و تکنیک‌های نوظهور بسیاری در راستای نیل به این هدف پدید آمده‌اند. صنعت بیمه نیز به‌عنوان یک بنگاه خدمت رسان که ارتباط مستقیمی با مشتریان دارد، نیازمند حرکت در این مسیر است. دسته‌بندی مشتریان این صنعت که با عنوان بیمه‌گذار شناخته می‌شوند، به دودسته مشتریان پر ریسک و کم ریسک، اهمیت این موضوع را نمایان‌تر می‌سازد.

لازمه دستیابی به این اطلاعات ایجاد زبان مشترک بین شرکت‌های بیمه برای شناسایی موجودیت‌های صنعت بیمه است. ایجاد زبان مشترک مستلزم شناسایی منحصربه‌فرد موجودیت‌ها است. استاندارد GS1 با استفاده از کلیدهای شناسایی، تمامی موجودیت‌های صنعت بیمه نظیر بیمه‌گذار، بیمه‌گر، خدمت ارائه‌شده، مورد بیمه و اسناد بیمه را به‌صورت منحصربه‌فرد شناسایی و پایگاه داده یکپارچه از اطلاعات این موجودیت‌ها ایجاد می‌کند.

در دسترس بودن سوابق بیمه‌گذار موضوع مهم دیگری است که در تصمیم‌گیری‌های شرکت‌های بیمه‌ای حائز اهمیت است. شناسایی موجودیت‌ها به‌صورت منحصربه‌فرد، یک‌زبان مشترک ایجاد می‌کند که منجر به ایجاد سوابق یکپارچه می‌شود و این امکان را در اختیار شرکت‌های بیمه‌ای قرار می‌دهد که ردیابی سوابق بیمه‌گذار را به‌وضوح و شفافیت پیش ببرند، نمونه‌هایی از این ردیابی‌ها شامل موارد زیر هست:

1. هر شرکت بیمه‌ای چه خدماتی را ارائه می‌دهد.
2. هر بیمه‌گذار چه خدمتی از کدام شرکت بیمه و کدام نمایندگی دریافت کرده است.
3. هر بیمه‌گذار چه اموالی را در کدام شرکت بیمه و کدام نمایندگی بیمه کرده است.

مدیریت زنجیره نقدینگی یکی دیگر از مسائل مهم در صنعت بیمه است که از طریق به‌کارگیری استانداردهای شناسایی و ردیابی GS1، میسر می‌شود به‌عنوان‌مثال به‌وضوح قابل‌تعیین است که چه مبلغی بابت چه خسارتی توسط چه شرکت بیمه‌ای و کدام نمایندگی، بابت چه موضوعی به چه بیمه‌گذاری پرداخت‌شده است و در دست داشتن تمامی این اطلاعات منجر به شفاف‌سازی نقدینگی می‌شود.

و درنهایت به اشتراک‌گذاری تمامی اطلاعات جمع‌آوری‌شده، موضوع مهم دیگری است که موجب تعامل‌پذیر شدن شرکت‌های بیمه با یکدیگر می‌شود و مزایای بسیاری را به همراه دارد.

4- استانداردهای پيشنهادي سازمان GS1

GS1 درزمینه شناسایی، ثبت و ضبط اطلاعات و به اشتراک‌گذاری، استانداردهای اصلی و کاربردی دارد که در ادامه کاربرد این استانداردها در صنعت بیمه را شرح می‌دهیم:

4-1 شناسايي موجوديت‌ها

بر اساس استاندارد‌هاي GS1 تمامي موجوديت‌ها در صنعت بیمه بايد شناسايي شوند. كليد‌هاي شناسايي كه GS1 براي شناسايي موجوديت‌ها در اين بخش تعيين كرده است به‌صورت زير است:

1. كد جهاني قلم كالاي تجاري (GTIN^[1]): اين كد براي شناسايي کالا و خدمات استفاده مي‌شود. پیشنهاد می‌شود، هریک از خدمات ارائه‌شده نظیر بیمه آتش‌سوزی، بیمه باربری، بیمه مسئولیت و… به‌صورت منحصربه‌فرد با استفاده از کلید GTIN شناسایی شوند. بدین ترتیب خدمت ارائه‌شده به‌صورت منحصربه‌فرد قابل‌شناسایی و ردیابی خواهد بود.
2. كد جهاني مكان (GLN^[2]): اين كد براي شناسايي منحصر‌به‌فرد هويت‌هاي حقيقي و يا حقوقي، مكان‌ها و غيره مورداستفاده قرار مي‌گيرد. بنابراين پيشنهاد مي‌شود از اين كد براي شناسايي شرکت‌های بیمه و نمایندگی‌های آن‌ها و مکان‌های بیمه‌شده استفاده شود.
3. كد جهاني رابطه خدمات (GSRN^[3]): اين كد براي شناسايي بیمه‌گذار استفاده مي‌شود.
4. کد سریال بسته (SSCC^[4]): اين كد براي شناسايي يكتاي واحد‌هاي لجستيكي در زنجيره استفاده مي‌شود. پيشنهاد مي‌شود براي شناسايي مرسوله‌هایی که بیمه‌شده‌اند مورداستفاده قرار گیرد.
5. شناسه جهانی نوع سند (GDTI^[5]): این کد برای شناسایی نوع سند استفاده می‌شود. پیشنهاد می‌شود برای شناسایی اسناد مورداستفاده در صنعت بیمه نظیر بیمه‌نامه مورداستفاده قرار گیرد.
6. شناسه جهانی اموال ثابت (GIAI^[6]): این کد برای شناسایی دارایی‌های ثابت استفاده می‌شود. پیشنهاد می‌شود برای شناسایی اموال بیمه‌شده از این کلید شناسایی استفاده شود؛ بنابراین اموال بیمه‌شده به‌صورت منحصربه‌فرد قابل‌شناسایی و ردیابی هستند.

اين كليد‌هاي شناسايي، براي بازيابي اطلاعات تكميلي موجوديت‌ها، كه در بانك اطلاعاتي ذخيره مي‌شوند، استفاده مي‌شوند.

4-2 ثبت و ضبط داده‌ها

براي اينكه كليد‌هاي شناسايي توسط دستگاه‌ها، در كوتاه‌ترين زمان و با بالاترين دقت وارد سيستم شود، مي‌بايست در نمادهاي باركد يك‌بعدي، دوبعدي و يا تگ‌هاي RFID رمزنگاري شود. با توجه به فرآيند‌ها و ماهیت اقلام بیمه‌شده تصميم‌گيري خواهد شد كه از چه نمادي و تكنولوژي براي ثبت و ضبط داده‌ها استفاده شود.

4-3 به اشتراک‌گذاری اطلاعات

پس از ثبت و ضبط اطلاعات در بانك‌هاي اطلاعاتي، نوبت به تبادل اطلاعات بين بخش‌های مختلف مي‌رسد. با توجه به استاندارد‌هاي GS1، نياز است داده‌هاي رديابي بين بخش‌هاي مختلف، جهت بهره‌برداري ذينفعان به اشتراک گذاشته شود. داده‌هايي همچون چه‌ خدمتی، توسط چه‌ شرکت بیمه‌ای، چه نمایندگی، چه زماني، كجا، چرا و چطور، بين ذينفعان به اشتراك گذاشته مي‌شود و به اين صورت مي‌توان سيستم رديابي را مستقر كرد.

5- بیمه الکترونیک و GS1

بیمه الکترونیک به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های تجارت الکترونیک، صنعتی است که به‌شدت موردتوجه قرارگرفته است و مزایای بسیاری ازجمله افزایش حجم فروش، دسترسی آسان به اطلاعات، کاهش هزینه‌های معاملاتی و غیره را به همراه دارد. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته از سوی گروه پژوهشی بیمه الکترونیک پژوهشکده بیمه، مشخص شد که بیمه الکترونیک با چالش‌هایی درزمینه مباحث حقوقی و قانونی، تعاملات بین سازمان‌های مختلف و شرکت‌های بیمه‌ای، بروز رسانی پیوسته اطلاعات و غیره مواجه است.

چالشی که در خصوص مباحث حقوقی و قانونی وجود دارد به این صورت است که با توجه به اینكه در قانون تجارت الكترونيک ایران تنها به بیمه‌گر و بیمه‌گذار اشاره‌شده و به سایر موارد طرف قرارداد بيمه یعنی ذی‌نفعان بيمه و همچنين موارد بیمه اشاره نشده است، بنابراین نحوه انجام امور را در عمل با مشكلاتی مواجه کرده است. پس قبل از صدور بیمه‌نامه به‌صورت الكترونيكی مشخص شدن وضعيت موارد یادشده، بسيار ضروری است. علاوه بر این مهم، بیمه الکترونیک بستری یکپارچه از اطلاعات ایجاد می‌کند که بین تمامی شرکت‌های بیمه‌ای مشترک است و وجود زبان مشترک یکی از نیازمندی‌های اساسی ایجاد این بستر اطلاعاتی است. مزیتی که استانداردهای GS1 ایجاد می‌کنند این است که از طریق شناسایی منحصربه‌فرد موجودیت‌هایی نظیر بیمه‌گر، بیمه‌گذار، موارد بیمه‌شده و ذی‌نفعان، ضمن ایجاد زبان مشترک، پایگاه داده یکپارچه‌ای از اطلاعات موجودیت‌ها ایجاد می‌کنند و شفافیت در وضعیت تمامی موجودیت‌ها را نیز به همراه دارد.

تمامی شرکت‌ها و نمایندگی‌های بیمه به‌صورت پیوسته در حال ثبت اطلاعات در این بستر هستند و ضروری است که پایگاه داده ایجادشده دائماً به‌روزرسانی شود. یکی از ویژگی‌های پایگاه داده‌های ایجادشده با استفاده از استاندارد GS1 این است که تمامی اطلاعات آنلاین و دائما در حال به‌روزرسانی هستند.

علاوه بر موارد ذکرشده، با استفاده از استاندارد به اشتراک‌گذاری GS1، این امکان ایجاد می‌شود که آمار و اطلاعات به‌دست‌آمده از سوی شرکت‌های بیمه‌ای قابل به اشتراک‌گذاری با سایر سازمان‌ها باشند و به تعامل‌پذیری شرکت‌های بیمه و دیگر سازمان‌ها کمک می‌کند.

6- نتيجه‌گيري

استاندارد GS1 در سه زمینه شناسایی، ثبت و ضبط مکانیزه اطلاعات و به اشتراک‌گذاری، استاندارد پایه‌ای دارد و بر اساس این استانداردها پایگاه داده یکپارچه از داده موجودیت‌ها فراهم می‌کند که امکان ردیابی موجودیت‌ها، داده‌های تراکنشی و رویدادی مربوط به این موجودیت‌ها را ایجاد می‌کند.

این استاندارد بسته به چالش‌ها و نیازمندی‌های هر صنعتی، راهکار مناسب و مرتبط با آن صنعت را ارائه می‌دهد، صنعت بیمه نیز یکی از صنایعی است که امکان بهره‌مندی از این مزایا را دارد.

به‌طورکلی، استاندارد GS1 موجودیت‌های این صنعت را به‌صورت منحصربه‌فرد شناسایی می‌کند، از طریق اسکن بارکد موجودیت‌ها، ثبت و ضبط مکانیزه اطلاعات صورت می‌گیرد و بر اساس دسترسی‌های موجود، امکان به اشتراک‌گذاری این اطلاعات فراهم می‌شود. بدین ترتیب پایگاه داده‌ای ایجاد می‌شود که اطلاعات آن دائماً در حال به‌روزرسانی، شفاف و آنلاین هستند، امکان ردیابی موجودیت‌ها، داده‌های تراکنشی و رویدادی مربوط به آن‌ها وجود دارد و به شرکت‌های بیمه این امکان را می‌دهد که بر اساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده تصمیمات استراتژیک و مناسب در راستای ارتقای سودآوری و بهره‌وری خود اتخاذ کنند.