ماهنامه شماره 24 (مردادماه 1396)
- تاریخچه تجارت الکترونیکی
تجارت الکترونیکی به شیوه امروزی در دهه 1960 برمبنای مبادله الکترونیکی داده‌ها شکل گرفت. درواقع مبادله الکترونیک داده‌ها را می‌توان پدر تجارت الکترونیک امروزی به‌حساب آورد.
طی بیست سال گذشته یکی از روندهای عمده در گسترش تجارت الکترونیک، کاهش چشمگیر قیمت سخت‌افزارهای رایانه‌ای و مهم‌تر از آن ایجاد استانداردهای جهانی برای توسعه سخت‌افزارها بوده است. چنین فرآیندی را استانداردسازی یکپارچه سیستم‌های باز می‌نامند. پس از یکپارچه‌سازی و استاندارد کردن، پدید آمدن امکانات شبکه‌ای و توانایی ارتباط میان سیستم‌های گوناگون رایانه‌ای بوده است. شبکه‌های ارتباطی به‌این‌ترتیب مهم‌ترین نقش را در اطلاع‌رسانی و سهیم شدن در اطلاعات بازی کرده‌اند.
امروزه به لطف کاهش چشمگیر قیمت سخت‌افزارها و انعطاف‌پذیری و سازگاری استانداردهای نرم افزاری، امکان مبادله اطلاعات در سطح جهان با هزینههای اندک برای عامه مردم فراهم‌شده است. مبنای اصلی و بنیادی تجارت الکترونیک، دسترسی سریع، ارزان و آسان به اطلاعات است.[1]
در موارد زیادی دیده‌شده که مبادله الکترونیکی داده‌ها را مترادف با تجارت الکترونیک دانسته و هرکدام را در جای دیگری بکار می‌برند. این دو فنّاوری به‌هیچ‌وجه مشابه هم نمی‌باشد. مبادله الکترونیکی داده مکانیزمی است که به‌موجب آن انتقال و تبادل داده در راستای تحقق فعالیت‌های تجاری با ساختار و شکل تعریف‌شده و به‌کارگیری پیام‌های استانداردشده بین‌المللی، توسط ابزار الکترونیکی از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر انجام میشود. در حالی که تجارت الکترونیک عبارت از مبادله تجاری بدون استفاده از کاغذ است که در آن از مبادله الکترونیکی داده‌ها به عنوان یک ابزار به همراه پست الکترونیک، تابلوی اعلانات الکترونیک، انتقال الکترونیک وب و سایر فناوری‌های مبتنی بر شبکه استفاده میشود.[1]
- انواع تجارت الکترونیک
امروزه بیشتر فعالیت‌ها مانند شناسایی شرکای تجاری، برقراری ارتباط با خریداران و فروشندگان، معرفی محصولان و خدمات جدید، دستیابی به بازارها و تأمین منابع و کالاها با کمک تجارت الکترونیک با کارایی بیشتر و هزینه کمتری انجام می‌شوند تجارت الکترونیک از روش‌های متفاوتی امکان‌پذیر است که عبارت‌اند از:
- تجارت شرکت با شرکت (B2B)[1]
- تجارت شرکت با مصرف‌کننده (B2C[2])
- تجارت مصرف‌کننده با شرکت (C2B[3])
- تجارت مصرف‌کننده با مصرف‌کننده (C2C[4])
- مزایای تجارت الکترونیکی
سیستم‌های تجارت الکترونیکی می‌توانند ارزش معنی‌داری به عنوان یک اهرم برای به‌کارگیری استراتژی‌های مدیریتی برای شرکت‌ها در برداشته باشند، مزایای تجارت الکترونیک به شرح ذیل است:
- جهانی کردن تجارت و از بین بردن محدودیت‌های زمانی و مکانی
- کاهش هزینههای بازاریابی و سرویسدهی
- عدم نیاز به شعبه‌های متعدد در شهرهای مختلف
- ارزان بودن تکنولوژی جدید نسبت به نیروی انسانی و مخارج مکانی
- ساده و سریع بودن
- شناخت رقبای جهانی
- بررسی دیدگاه مشتریان
- مزایای کاربرد تجارت الکترونیک برای سازمان‌ها
مزایای استفاده از تجارت الکترونیک برای سازمان‌ها عبارتند از:
- تجارت الکترونیک هزینههای مربوط به ایجاد اطلاعات مبتنی بر کاغذ، پردازش، انتقال، دسته‌بندی، و بازاریابی آن‌ها را کاهش می‌دهد.
- تجارت الکترونیک از طریق برقراری سیستم مدیریت‌زنجیره‌تامین با استفاده از تکنولوژی RFID و استفاده از استانداردهای GS1 باعث کاهش موجودی‌ها و هزینه سربار میشود.
- تجارت الکترونیک زمان بین سرمایه‌گذاری و دریافت محصولات و خدمات را کاهش می‌دهد.
- تجارت الکترونیک هزینههای ارتباطات از راه دور را کاهش می‌دهد.
- تجارت الکترونیک به سازمان‌ها کمک میکند تا به تأمین‌کنندگان بیشتری با ایجاد زنجیره تأمین یکپارچه دسترسی داشته باشند و از این طریق بتوانند هزینه خدمات و تدارکات را پایین آورند.
- تجارت الکترونیک باعث ایجاد بازارهایی کارا در صنعت میشود که فروشندگان و خریداران بتوانند از آن طریق در مزایایی سهیم شوند.
- تجارت الکترونیکی باعث تسهیل تجارت جهانی شده و به سازمان‌ها کمک میکند که در بازارهای جهانی نفوذ کنند
- باعث ارتقای محصولات و خدمات میشود.
- کانال‌هایی جدیدی برای فروش محصولات ایجاد میکند
- مزایای کاربرد تجارت الکترونیک برای مصرف‌کنندگان
مزایای استفاده از تجارت الکترونیک برای مصرف‌کنندگان عبارتند از:
- حق انتخاب مشتریان را بیشتر کرده و آن‌ها می‌توانند از بین فروشندگان و محصولات متنوع، محصول موردنظر خود را انتخاب نمایند.
- باعث میشود مشتریان به محصولات و خدمات ارزان‌تری دست یابند چون آن‌ها را قادر به مقایسه قیمت بین خریداران مختلف میکند.
- باعث حمل سریع محصولات و خدمات میشود.
- به مشتریان کمک میکند که عمل خرید یا انجام معاملات را بدون محدودیت مکانی و زمانی انجام دهد.
- مشتریان می‌توانند در طول مدت‌زمان کوتاهی به اطلاعات دقیقی دسترسی داشته باشند.
- شرکت در مزایده‌های مجازی را ممکن می‌سازد.
- مزیت رقابتی تجارت الکترونیکی
از زمان به‌کارگیری مبادله الکترونیکی داده‌ها در انجام مبادلات تجاری تا به امروز که اینترنت و وب جهانی به‌عنوان کاراترین ابزار انجام تجارت الکترونیک مطرح شد، مزایای رقابتی قابل‌توجهی نصیب افراد و شرکت‌هایی که به این شیوه تجاری روی آورده اند، گردیده است. شواهد دال بر این مزایا حاکی از لزوم توجه و علاقه سایر کشورها به تجارت الکترونیک است.
در زیر به چند مورد از این مزایای رقابتی می‌پردازیم:
3-1: تجارت از طریق اینترنت
تجارت از طریق اینترنت عملاً مستلزم هزینه ورود پایین است چراکه هزینههای گزاف خرید و اجاره و به‌کارگیری ساختمان‌ها، نیروی انسانی ، لوازم اداری و غیره را به سمت سفر می‌رود.
کاهش شدید هزینه ارزش دارایی‌های موردنیاز برای پرداختن به یک کسب‌وکار و نیز صرف جویی‌های شگفت‌آوری که تجارت الکترونیکی برای شرکت‌ها به همراه می‌آورد و منجر به افزایش سود این سازمان‌ها میشود، عملاً به‌طور مضاعف منجر به بازده سریع سرمایه‌گذاری شده است.
از طرف دیگر استفاده از اینترنت در انجام امور تجاری، بسیاری از نیازهای اطلاعاتی شرکت‌های تجاری را به نحو چشمگیری تأمین کرده است. نیازهایی که شاید در شیوه قدیم انجام تجارت به‌راحتی برآورده نمی‌شد.
امکان ورود و خروج سریع از اینترنت و به‌تبع آن تعداد بسیار زیاد عرضه‌کنندگان و همچنین مزایای حاصل از آزادی اطلاعات، منجر به تقویت نظریه بازار رقابتی و نزدیک‌تر شدن بازارها به سمت الگوی ایده آل بازار آزاد است.
3-2: تجارت همراه (M-commerce)
از موبایل می‌توان در تمامی اقداماتی که برای انجام تجارت به‌صورت رایانه‌ای صورت می‌گیرد استفاده کرد. به‌عنوان مثال به‌وسیله موبایل می‌توان خریدهای اینترنتی، بانکداری الکترونیک، تجارت اینترنتی، تجارت B2B، حراجی‌ها و سایر امور خریدوفروش را انجام داد.
از مهم‌تری ویژگی‌های M-commerce به موارد ذیل می‌توان اشاره نمود:
ویژگی استفاده در همه جا: به این معنا است که از موبایل می‌توان به عنوان وسیله‌ای که در همه‌جا و همه زمان قابل‌استفاده است نام برد.
استفاده آسان و راحت: موبایل به دلیل کوچکی و سهولت در حمل‌ونقل آن می‌تواند در هرلحظه که کاربر بخواهد به‌آسانی وارد شبکه‌های اینترنتی شود و داده‌ها را به سایرین انتقال دهد.
تبادل داده و اطلاعات: موبایل با توجه به اینکه ویژگی‌های یک کامپیوتر شخصی را دارد، می‌تواند اطلاعات را بلافاصله و بدون واسطه از سایر ابزارهای الکترونیکی دریافت و یا به آن‌ها ارسال نماید و در تجارت می‌توان با بهره‌گیری از این خاصیت اطلاعات مشتریان را استخراج و تجزیه‌وتحلیل، ذخیره و بازیابی نمود.
شخصی‌سازی: موبایل یک وسیله شخصی است که کاربر می‌تواند آنرا با خود به همه‌جا حمل نماید؛ اما سایر وسایل الکترونیک به دلیل حجمشان این ویژگی را ندارند و سایرین می‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند. لذا اطلاعات مشتریان و سایر طرفین تجاری کاربر فقط در اختیار وی می‌باشد و انتشار نمی‌یابد.
محلی سازی: اینکه کاربر کجا حضور دارد، چگونه می‌تواند خدمات لازم را ارائه دهد، می‌تواند بر عملکرد تجاری وی تأثیر بگذارد.
3-3 تجارت الکترونیک با استفاده از RFID در زنجیره تامین
RFID یک تکنولوژی قابل‌انعطاف بوده که به‌راحتی برای انجام عملیات خودکار مناسب است و نسبت به دیگر روش‌های انتقال اطلاعات از مزایای ویژهای برخوردار است. در تکنولوژی RFID نیازی به نزدیکی گیرنده و کالا و تماس آن‌ها با یکدیگر نیست و در هر محیطی قابل‌استفاده است. در این روش اطلاعات برچسب‌های مختلف به‌صورت هم‌زمان دریافت شده و در سطحی بالاتر به جامعیت اطلاعات و دسترسی به‌کل آن اطلاعات کمک میکند. همچنین استفاده از این فناوری باعث بالا رفتن امنیت و دسترسی سادهتر به اطلاعات میشود. در زنجیره تامین، استفاده از تکنولوژی RFID مزایای زیر را به همراه دارد: [3]
- تعیین محل دقیق استقرار کالا در هر یک از انبارها
- افزایش بهرهوری در تولید
- کاهش هزینهها
- کوتاه‌تر شدن سیکل سفارش
- سریعتر شدن عملیات حمل‌ونقل کالا
- سرعت بالاتر در تسویه حساب
- از میان بردن حمل‌ونقل نادرست
- کاهش وقفههای زمانی در حمل‌ونقل
- امکان ارزیابی سریع محصول
- کاهش خطاها و وقفهها
- بیمه حمل‌ونقل خصوصی
- کاهش هزینههای تولید
- حذف مسیرهای نادرست حمل‌ونقل
- ارزیابی دقیق مراحل اجرا و تولید
- کاهش هزینههای مربوط به نیروی انسانی از طریق کاهش نیروی انسانی به منظور ردیابی محصول و مدیریت انبار
- افزایش سهام از طریق بهرهوری بیشتر
- سرویسدهی مناسبتر به مشتری
- تاثیر تجارت الکترونیک در زنجیره تامین
مزيت رقابتي يك سازمان، به ميزان زيادي وابسته به كارآمدي زنجيره تامين آن سازمان است. امروزه مدیریت‌زنجیره‌تامین، يك بدنه در حال رشد از ابزارها و فناوری‌ها، براي هماهنگي و بهینه‌سازی فرآيندهاي كليدي، از جمله: كاهش هزینهها، افزايش كيفيت، تسهيل توزيع، افزايش رضايت مشتري و غیره است و در اين راستا مدیریت‌زنجیره‌تامین در جهت نيل به اين اهداف و افزايش فرصت‌ها، بايد هماهنگي بين اعضاي زنجیره‌اش را ارتقا دهد. با رشد فناوري اطلاعات، در سال هاي اخير شاهد هستيم، تجارت الكترونيك باعث تحول در اركان مديريت تامين شده است. به‌ویژه اينترنت كه بخش لاينفك و ضروري تجارت الكترونيك است، داراي پتانسيل و ظرفيت بالايي براي كارا كردن زنجيره تامين می‌باشد.
- نتیجه‌گیری
به طور کلی آینده تجارت الکترونیک روشن به نظر می‌رسد. تجارت الکترونیک در آینده به یکی از روش های بسیار مهم دستیابی به مشتریان، خدمت‌رسانی و بهبود عملیات سازمان تبدیل خواهد شد. در تجارت بین‌الملل دسترسی آسان و مطمئن به اطلاعات و برقراری ارتباط سریع با بازارها اهمیت و حساسیت خاصی دارد. تجارت الکترونیک با استفاده از تکنولوژیهای روز دنیا مانند اینترنت و موبایل و RFID تعاملات و همکاری‌ها را در زنجیره تامین تسهیل می‌نماید.[2]
صاحب امتياز