ماهنامه شماره 31 (اسفند ماه 1396)

1. چالش‌های موجود در بنادر

برخی از فرآیندهای مربوط به تبادل کالاها در بنادر و دریاها زائد بوده و با هزینه و اتلاف وقت برای صادركنندگان و واردكنندگان همراه است. بسیاری از كشورها برای تسهیل در امر تجارت تلاش کرده‌اند تا زمان و هزینه این فرآیندها را به حداقل ممكن برسانند. صنعت حمل‌ونقل به‌طور سنتی به‌راحتی اطلاعات و داده‌ها را به دلایل رقابت به اشتراک نمی‌گذارد.

این کمبود اطلاعات و عدم به اشتراک‌گذاری اطلاعات منجر به فرآیندهای و عملیات بهینه نشده می‌شود که هزینه را افزایش می‌دهد؛ که این امر باعث می‌شود تقریباً 50 درصد از کشتی‌های کانتینری بیش از 12 ساعت به تأخیر می‌افتند، بیشتر تأخیرها به بندرها بعدی منتقل می‌شود و یا اینکه تقریباً 75٪ کشتی‌های کانتینری در بنادر به دلیل جابجایی در اسکله معطل می‌شوند.

از چالش‌های حائز اهمیت در بنادر جهت حمل‌ونقل می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• ورود به‌موقع کشتی
• ایجاد امنیت
• سنجش ظرفیت موجود جهت ارائه خدمات
• به اشتراک‌گذاری اطلاعات جهت تبادل کالاها و کشتی‌ها در بنادر و اسکله‌ها
• خروج به‌موقع کشتی
• زمان توقف کشتی‌ها در اسکله‌ها
• هزینه

بهره‌وری از دیدگاه خطوط حمل‌ونقل این است که: کشتی‌ها به‌صورت امن و با صرف انرژی کمتر بتوانند فرآیند بارگیری و انتقال کالاها را به‌صورت بهینه انجام دهند.

جهت بهینه‌سازی فرآیند بارگیری و حمل کالاها توسط کشتی‌ها ابتدا باید زمان حرکت کشتی در دریا و زمان توقف آن در اسکله جهت بارگیری و تخلیه بار کاهش داده شود.

جهت کاهش زمان حرکت کشتی در دریا موارد ذیل موردتوجه قرارگرفته است:

• سوخت مصرفی

• بهینه‌سازی شبکه و مسیر پیموده شده توسط کشتی‌ها

جهت کاهش زمان توقف کشتی‌ها در اسکله‌ها از تبادل اطلاعات بین بنادر استفاده‌شده است.

اما همچنان چالش اصلی همچنان باقی می‌ماند که مسئولیت رسیدگی به تقاضا و متعاقب آن رعایت استانداردهای جهانی است که موارد ذیل را دربر می‌گیرد:

• تعداد کشتی (شماره IMO)
• تعداد ایستگاه ها (شماره GLN)
• زمان آماده شدن برای ورود در اسکله (اسکله PTA)
• زمان تخمینی عملیات حمل بار (ETC Cargo)
• زمان واقعی تکمیل عملیات حمل‌ونقل (ATC Cargo)

در تصویر زیر نمونه‌ای از فرآیند ورود کشتی‌ها به بندرها و زمان توقف و خروج از بندرها را ملاحظه می‌کنید.

هزینه یک‌ساعته بیکار در بندر 3000 دلار تخمین زده می‌شود

1. ذینفعان درگیر در بنادر

به‌منظور افزایش کارایی در بنادر، و بهینه کردن به اشتراک‌گذاری داده‌های رویدادی طبق استانداردهای جهانی ابتدا باید ذینفعان در حمل‌ونقل دریایی شناسایی شوند که شامل موارد ذیل است:

• مسئولان و پرسنل در محیط بندر
• بنادر
• ارائه‌دهندگان خدمات
• پایانه‌ها
• خطوط حمل‌ونقل

بهبود کارایی در فرآیند تدارکات در بنادر می‌تواند با استفاده از استانداردهای جهانی به دست آید.

1. Pronto چیست؟

در بندر روتردام رویکردی را مطرح شد که خود بندر را به‌عنوان یک محصول در یک موقعیت ثابت در زنجیره‌تامین قرار می‌دهد که در بهینه‌سازی حمل‌ونقل نقش بزرگی را ایفا می‌کند.

Pronto مخفف Port Rendezvous Of Nautical and Terminal Operations به معنای نمایش وضعیت اطلاعات مربوط به بندرها و عملیات دریایی است؛ که این نوع داده‌ها را داده‌های رویدادی می‌نامند؛ مانند:

• عملیات حمل‌ونقل

• زمان حضور خلبان در کشتی

در ایجاد اطلاعات رویدادی (pronto) عوامل ذیل نقش بزرگی را ایفا می‌کنند:

Port: بنادر

Service providers: ارائه‌دهندگان خدمات

Shipping lines: خطوط حمل‌ونقل

Terminals: اسکله‌ها

Pronto وابسته به تصمیمات مقامات بندر و ذینفعان در محیط بندر برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات و رویدادهای قابل‌اطمینان مورد استفاده قرار می گیرد. جمع‌آوری داده‌های موردنیاز باقابلیت در دسترس بودن همراه با دیجیتال‌سازی در حال انجام است، اما یک پایگاه برای به اشتراک گذاشتن این داده‌ها باید طراحی می‌شد که این استاندارد توسط GS1 EPCIS باقابلیت اطمینان نگهداری داده‌ها فراهم‌شده است. مهم است که بتوانیم از داده‌ها و اطلاعات استفاده کنیم تا به‌طور قابل‌اعتماد برای رویدادهای آینده با در نظر گرفتن پیش‌بینی ظرفیت و منابع تصمیم‌گیری کنیم.

در یک زنجیره ارزش E2E (بازار عمومی) با جریان اطلاعات استانداردشده، بندر به‌عنوان گره حسی در داخل این زنجیره ارزش عمل می‌کند و تعامل بین دریا و دیگر ایستگاه‌های حمل‌ونقل را در زنجیره حمل‌ونقل بین‌المللی که ارتباط با بنادر مناطق داخلی کشور را برقرار می‌کند، تسهیل می‌کند، مانند جابجایی، کامیون، حمل‌ونقل / مشتریان

بنابراین پایانه‌های حمل‌ونقل بین‌الملل دیگر نمی‌توانند مستقل عمل کنند و باید با بنادر ارتباط برقرار کنند تا بتوانند در بهینه‌سازی زنجیره حمل‌ونقل بین‌المللی کمک شایانی داشته باشند.

GS1 EPCIS و CBV^[1] به‌طور گسترده‌ای در فرایند تدارکات در داخل کشور استفاده می‌شود.

GS1 EPCIS همراه با CBV به‌طور گسترده‌ای در گره‌های لجستیک بین‌المللی متصل به گره حمل‌ونقل دریایی استفاده می‌شود.

1. پیاده‌سازی استانداردهای GS1 در بندرها

اكثر تجربه‌های موفق جهانی از به‌کارگیری استانداردهای GS1 در بنادر و گمركات حاكی از تسهیل فرآیندهای صادرات و واردات، كاهش قابل‌توجه زمان معطلی كالا در بنادر و گمركات، كاهش هزینه‌های واردات و صادرات، افزایش صحت و كیفیت بازرسی‌های دولتی همراه با كاهش زمان آن و بهبود خدمات به مشتریان بوده است. نتایج موفق نیز از پیاده‌سازی استاندارد GS1 در بندر كلنگ مالزی، بندر روتردام هلند و بنادر سنگاپور قابل‌ذکر است.

با توجه به رتبه پایین تجارت فرامرزی در کشور ما و همچنین زمان قابل‌توجه توقف و معطلی كالا در بنادر و گمركات به‌کارگیری استانداردهای زنجیره‌تامین از قبیل استاندارد موفق جهانی GS1 در بنادر و گمرك‌های ایران ضروری به نظر می‌رسد. تاكنون این استاندارد در ایران پیاده نشده است. پیاده‌سازی موفق آن نیاز به طراحی یك سیستم موفق زنجیره تأمین در گمرك‌ها و بنادر دارد. این سیستم را می‌توان به‌گونه‌ای طراحی کرد كه ضمن دستیابی به اهدافی از قبیل تسهیل و تسریع در تجارت و كاهش هزینه‌های آن، سطح امنیت در گمرك و بنادر نیز افزایش‌یافته و اهداف بازرسی و شفافیت نیز محقق شود

در این خصوص شاخص تجارت فرامرزی كه توسط بانك جهانی منتشر می‌شود، می‌تواند نمایه و شاخصی برای وضع هزینه‌ها و زمان تلف‌شده در فرآیندهای صادرات و واردات باشد. در محاسبه این شاخص مؤلفه‌هایی از قبیل تعداد مجوزهای لازم، زمان و هزینه لازم برای صادرات و واردات، زمان لازم برای بررسی مدارک ورود و صدور کالا و زمان و هزینه معطلی کالا در مرز در نظر گرفته می‌شود.

استفاده از استانداردهای جهانی ضروری است، کار استاندارد GS1 EPCIS برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات رویداد فیزیکی طراحی‌شده است، اما برای برنامه‌ریزی رویدادها طراحی نشده است.

استاندارد EPCIS برای پاسخگویی به 4 سؤال اساسی ایجادشده است. این‌که چه محصولی، در کجا، در چه زمانی و به چه منظوری تولید، توزیع و خریداری‌شده است، سؤالاتی هستند که این استاندارد توان پاسخگویی به آن‌ها را دارد. این استاندارد پلی است میان دنیای فیزیکی اقلام تجاری و دنیای مجازی تراکنش‌های تجاری الکترونیکی. این استاندارد به ما کمک می‌کند که از زمان تهیه مواد اولیه تا تولید محصول، توزیع و خریداری محصول و انتقال آن به مکان موردنظر، کالا را در نظر گرفته و اتفاقاتی که برای آن رخ می‌دهد را کنترل کنیم. مثلاً بدانیم کالا در چه نوع بسته‌بندی و با چه اندازه و تعداد قرار است توزیع شود، از چه طریقی قرار است انتقال یابد (زمینی، هوایی، قطار و …)، چه زمانی قرار است در اداره‌ی پست تحویل گرفته شود و چه زمانی قرار است به دست مشتری نهایی برسد.

براي پیاده‌سازی یک سیستم ردیابی در یک زنجیره تأمین نیاز برای همه‌ی طرفین تجاری، جریان مواد و محصولات را با جریان اطلاعات مربوط به مواد و محصولات به‌صورت سيستماتيك، به يكديگر وصل كند. اين موضوع نيازمند ايجاد یک‌زبان مشترك كسب‌وكار در زنجيره تأمین است. هنگامی‌که صاحبان كسب‌وكارها ارزش سيستم‌هاي رديابي را درك كنند، آن‌ها خواهان چندين سيستم رديابي كه ممكن است با يكديگر تداخل داشته باشند، نخواهند بود. همچنين آن‌ها علاقه‌مند نيستند هزينه‌اي غیرضروری را افزايش دهند. صاحبان كسب‌وكارها خواهان سيستم رديابي هستند كه به‌راحتی براي هر يك از اعضاي زنجيره قابل پياده‌سازي باشد. استاندارد ردیابی GS1 مطابق با این معیار است. این استاندارد‌ها با تعریف قوانین كسب‌وكار و حداقل الزامات، اقدام به طراحی و پیاده‌سازی سیستم ردیابی و ره‌گیری می‌کند. استانداردهای GS1 مانند (بارکد GS1، EPC / RFID، GS1 eCom، GS1 EPCIS و غیره) امکان اجرای ساده استانداردهای ردیابی GS1 را فراهم می‌کنند. واژگان اصلی کسب‌وکار (CBV) استاندارد داده‌ها را برای استقرار عناصر داده EPCIS فراهم می‌کند.CBV لیستی از مقادیر قابل‌قبول برای چگونگی فرایند کسب‌وکار بیان‌شده، بر روی یک شی و وضعیت جسم پس از خروج از فرآیند فراهم می‌کند. این شامل گرامرها، واژگان و ارزش عنصر است.

1. Pronto, Gs1

Pronto – EPCIS

• فرمت رویداد استانداردشده در Pronto شامل عناصر زیر است:

• اصول اولیه رویداد را پوشش می‌دهد

• مطابق با استاندارد GS1 EPCIS (چه، زمانی، کجا، چرا)

• استفاده از یک استاندارد برای تبادل پیام (XML، EDI)

• برنامه‌ریزی ظرفیت منابع

استاندارد EPCIS دارای قابلیت بالایی برای افزایش بهره‌وری در عملیات لجستیک در یک بندر را دارد. استاندارد GS1 EPCIS برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات رویداد فیزیکی بین کاربران نهایی طراحی‌شده است، بدین منظور

برای پوشش الزامات Pronto و اتصال به زنجیره‌تامین ترابری، GS1 Core Business Vocabulary باید برای محیط دریایی گسترش یابد.

بندر تبدیل به گره فزاینده حیاتی در زنجیره‌تامین خواهد شد و تعامل بین عملیات دریایی و پایانه‌های مختلف دیگر حمل‌ونقل را در ارتباطات زنجیره‌تامین ترابری راه‌آهن و کامیون و غیره را تسهیل می‌کند؛ بنابراین پایانه‌های حمل‌ونقل دیگر نمی‌توانند مستقل عمل کنند و نیاز به اتصال به یکدیگر جهت تبادل اطلاعات رادارند.

1. نتیجه‌گیری

پتانسیل زیادی برای کاهش ضایعات در یک تبادل کالاها در بنادر کشتی وجود دارد. بهبود کارایی در عملیات انجام‌گرفته در بنادر می‌تواند با استفاده از یک استاندارد به دست آید. استفاده از استاندارهای جهانی جهت تسهیل در تجارت و کسب‌وکار برای تمام ذینفعان حمل‌ونقل دریایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استفاده از استاندارد EPCIS باعث ایجاد اطمینان و امنیت و کاهش هزینه و افزایش بازدهی در حمل‌ونقل دریایی می‌شود. این استاندارد اطلاعات رویدادی رابین تمام ذینفعان حمل‌ونقل دریایی به اشتراک می‌گذارد.